Urlopy i emerytury górnicze - poradnik TG i ZUS

Kto występuje z wnioskiem o wydanie przez ZUS zaświadczeń potwierdzających okresy uprawniające do emerytury oraz okres brakujący do nabycia uprawnień do emerytury i jaki jest tryb postępowania?
Na wniosek Spółki Restrukturyzacji Kopalń SA w Bytomiu (SRK) Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustala okresy uprawniające do emerytury oraz okres brakujący do nabycia uprawnień do emerytury dla potrzeb przyznania przez SRK urlopu górniczego dla pracownika wykonującego pracę górniczą pod ziemią lub dla pracownika zakładu przeróbki mechanicznej węgla oraz wydaje zaświadczenia potwierdzające powyższe okoliczności. W celu ustalenia przez ZUS okresów uprawniających do emerytury oraz okresu brakującego do nabycia uprawnień do emerytury SRK występuje z wnioskiem według określonego wzoru na formularzach: ZUS-ER-WOG-01 wniosek pracodawcy o ustalenie okresu uprawniającego do emerytury oraz okresu brakującego do nabycia prawa do emerytury dla potrzeb urlopu górniczego / urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, ZUS-ER-IOG-01 Informacja o okresach składkowych i nieskładkowych przebytych przez pracownika, którego dotyczy wniosek pracodawcy o ustalenie okresu uprawniającego do emerytury oraz okresu brakującego do nabycia prawa do emerytury dla potrzeb urlopu górniczego / urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla. Formularze dostępne są w wyznaczonych oddziałach ZUS, tj. w Chorzowie, Chrzanowie i Zabrzu. Do wniosku pracodawca dołącza dokumenty potwierdzające przebyte przez pracownika okresy składkowe i nieskładkowe, okresy pracy górniczej oraz pracy wykonywanej w szczególnych warunkach/szczególnym charakterze. Dołączona do wniosku dokumentacja nie podlega zwrotowi. Jeżeli pracownik, którego dotyczy wniosek, figuruje w ZUS jako świadczeniobiorca lub wnioskodawca, tj. jako osoba, której kiedykolwiek ustalono prawo do świadczenia emerytalno-rentowego, kapitał początkowy albo w stosunku do której prowadzone jest postępowanie o przyznanie świadczenia emerytalno-rentowego bądź o ustalenie kapitału początkowego, ZUS skorzysta z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy, o ile na podstawie tej dokumentacji będzie można dokonać odpowiednich ustaleń.

Jak traktowany jest okres urlopu górniczego i dla jakich przypadków ZUS ustala okresy brakujące do emerytury?
Przy ustalaniu prawa do świadczeń okres urlopu górniczego traktuje się na równi z okresem pracy górniczej. Ustalenie okresu brakującego do emerytury dla potrzeb urlopu górniczego dotyczy przypadków, w których zainteresowany na dzień 31 grudnia 2019 r., z uwzględnieniem okresu urlopu w rozmiarze nieprzekraczającym 4 lat, spełni wszystkie warunki wymagane do uzyskania prawa do wymienionych świadczeń: górniczej emerytury przyznawanej ze względu na wiek 50/55 lat lub górniczej emerytury przyznawanej bez względu na wiek; emerytury wcześniejszej, przyznawanej na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), zwanej emerytalną; emerytury pomostowej, przyznawanej na podstawie art. 4 lub art. 11 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), albo emerytury przyznawanej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej, tj. emerytury przysługującej w wieku powszechnym.

Do których okresów pracy górniczej ZUS zaliczy okresy urlopu górniczego?
Okres urlopu górniczego podlega uwzględnieniu przy ustalaniu: co najmniej 25-letniego okresu pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, uprawniającego do górniczej emerytury bez względu na wiek, ogólnego okresu pracy górniczej, wynoszącego wraz z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, uprawniającego do górniczej emerytury ze względu na wiek 50 lub 55 lat, co najmniej 10- lub 15-letniego okresu pracy górniczej wymaganej przy ustalaniu uprawnień do górniczej emerytury ze względu na wiek 50 lub 55 lat,co najmniej 15-letniego okresu pracy górniczej uprawniającego do emerytury pomostowej na podstawie art. 11 ustawy o emeryturach pomostowych, o ile pracownik wykonuje ostatnio pracę górniczą pod ziemią.

Czy w każdym przypadku do emerytury pomostowej będzie uwzględniony okres urlopu górniczego?
Ponieważ praca górnicza pod ziemią nie została wymieniona w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych jako praca w szczególnych warunkach, okresy urlopu górniczego nie będą uwzględnione przy ustalaniu co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w przypadku badania uprawnień do emerytury pomostowej, przysługującej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych.

Czy i na jakich zasadach ZUS ustali okres brakujący do uzyskania prawa do emerytury dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla?
Ustalanie okresu brakującego do uzyskania prawa do emerytury dla potrzeb urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla będzie odbywać się na podobnych zasadach jak dla pracowników wykonujących pracę górniczą pod ziemią. Jednakże dla tej grupy pracowników ZUS będzie sprawdzał, czy z uwzględnieniem okresu urlopu w rozmiarze nieprzekraczającym 3 lat zainteresowany na dzień 31 grudnia 2018 r. spełni wszystkie warunki wymagane do uzyskania prawa do poniższych świadczeń: emerytury wcześniejszej, przyznawanej na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej, tj. emerytury dla osób, które na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadały wymagany 20- lub 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, a w tym co najmniej np. 15 lat pracy w szczególnych warunkach, albo emerytury, przyznawanej na podstawie art. 184 w związku z art. 39 ustawy emerytalnej, z tytułu obniżenia wieku emerytalnego 60/65 lat o 6 miesięcy za każdy pełny rok pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pod ziemią, albo pracy górniczej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki, o ile pracownik ten wykonywał przed dniem 1 stycznia 1999 r. przez co najmniej 5 lat pracę górniczą uprawniającą do obniżenia wieku, bądź emerytury pomostowej, przyznawanej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określonej w zał. nr 1 pkt 1 ustawy (prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla), lub emerytury pomostowej przyznawanej na podstawie art. 11 ustawy o emeryturach pomostowych, jeżeli pracownik ma udowodniony co najmniej 15-letni okres pracy górniczej wymienionej w art. 50c ust.1 ustawy emerytalnej, albo emerytury pomostowej przyznawanej na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, jeżeli pracownik wykonywał przed dniem 1 stycznia 2009 r. przez co najmniej 15 lat pracę górniczą wymienioną w art.50c ust.1 ustawy emerytalnej, lub pracę w szczególnych warunkach albo o szczególnym charakterze, tj. nowe rodzaje prac wymienione w zał. nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, albo emerytury powszechnej, przyznawanej po osiągnięciu podwyższonego wieku emerytalnego, na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej.

Czy z urlopu mogą skorzystać osoby, dla których ostatnim zatrudnieniem nie było zatrudnienie w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla, przy pracach określonych w pkt. 1 zał. nr 1 ustawy o emeryturach pomostowych?
Ustawa nie wymaga, aby ostatnim zatrudnieniem pracownika zakładu przeróbki mechanicznej węgla było zatrudnienie na stanowisku, na którym wykonywana jest praca wymieniona w pkt. 1 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Zatem ostatnim zatrudnieniem może być zatrudnienie w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla na innym stanowisku. W przypadku gdy ostatnim zatrudnieniem pracownika zakładu przeróbki mechanicznej węgla jest natomiast zatrudnienie na stanowisku, na którym pracownik ten wykonuje pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w pkt. 1 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach uprawniającego do emerytury pomostowej ZUS zbada, czy łącznie z okresem urlopu pracownik będzie mieć wymagany co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, uprawniający do emerytury. W takim przypadku okres urlopu będzie potraktowany na równi z pracą wykonywaną przez pracownika wcześniej.

W jakich przypadkach ZUS uwzględni okres urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla do przyznania emerytury pomostowej, dla których ostatnim zatrudnieniem nie było zatrudnienie w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla, przy pracach określonych w pkt. 1 zał. nr 1 ustawy o emeryturach pomostowych?
Jeżeli ostatnim zatrudnieniem pracownika zakładu przeróbki mechanicznej węgla jest praca niewymieniona w pkt 1 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, wówczas okres urlopu w wymiarze do 3 lat podlega uwzględnieniu przy ustalaniu wymaganego do przyznania emerytury pomostowej ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego oraz wieku uprawniającego do emerytury pomostowej albo tylko wieku, gdy pracownik spełnia pozostałe warunki, tj. ma: 15 lat pracy w szczególnych warunkach ( nowe rodzaje prac wymienione w zał. nr 1 lub nr 2 do ustawy) na podstawie art. 4 lub art. 49 tej ustawy, albo 15 lat pracy górniczej, uprawniającej do emerytury pomostowej na podstawie art. 11 lub art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Pracownik może zatem spełniać niżej określone warunki: posiada co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach uprawniający do emerytury pomostowej, osiągnął wiek 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), lecz nie ma co najmniej 20- lub 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, posiada co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach uprawniający do emerytury pomostowej, lecz nie ma co najmniej 20- lub 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie osiągnął wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), udowodnił na dzień 1 stycznia 2009 r. co najmniej 15-letni okres pracy górniczej albo co najmniej 15-letni okres pracy wymienionej w pkt. 1 zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, uprawniający do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 tej ustawy, i po dniu 31 grudnia 2008 r. jest zatrudniony w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla, lecz nie wykonuje pracy wymienionej w pkt nr 1 zał. nr 1 do ustawy. Ponadto udowodnił co najmniej 20- lub 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, natomiast nie osiągnął wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) albo nie ma co najmniej 20- lub 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Czy ZUS ustali okres brakujący do emerytury pracownikowi zakładu przeróbki mechanicznej węgla, gdy do dnia 31 grudnia 2018 r. nie spełni on warunków do wcześniejszej emerytury lub emerytury pomostowej?
Pracownikowi zakładu przeróbki mechanicznej węgla, który przed dniem 1 stycznia 2019 r. nie spełni warunków do emerytury wcześniejszej na podstawie art.184 ustawy emerytalnej albo do emerytury pomostowej, ZUS na wniosek SRK ustali okres brakujący do nabycia uprawnień do emerytury przysługującej w wieku powszechnym.

Jakie dokumenty należy przedłożyć do wniosku o ustalenie okresów uprawniających do emerytury oraz okresu brakującego do nabycia uprawnień do emerytury na okoliczność pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej po dniu 31 grudnia 2008 r.?
Nie ma potrzeby przedkładania dowodów na tę okoliczność, bowiem okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przebyte po dniu 31 grudnia 2008 r., ZUS uwzględni na podstawie danych zawartych w centralnym rejestrze pracowników, wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Jaki jest czas oczekiwania na wydanie przez ZUS zaświadczeń potwierdzających okresy uprawniające do emerytury oraz okres brakujący do nabycia uprawnień do emerytury?
Termin na wydanie zaświadczeń wynosi 60 dni i jest liczony od następnego dnia po dniu zgłoszenia wniosku przez pracodawcę. W sprawach tego typu zastosowanie ma art. 35 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Konsultacje przygotowali eksperci z Oddziału ZUS w Chorzowie.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.