Piąty szczyt państw BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, Republika Południowej Afryki) w RPA (26-27 marca) zwrócił uwagę polskich i światowych mediów na zmiany jakie zachodzą w globalnej polityce.
Dominują komentarze i informacje związane z porozumieniami dotyczącymi wymiany handlowej, ustaleń finansowych i porozumień politycznych. Gdzieś na marginesie zwraca się tylko uwagę na zasoby złota jakie posiadają te państwa w kontekście podejmowanych przez nie starań zastąpienia amerykańskiego dolara ich własną walutą. Luźnemu porozumieniu tych państw nie nadaje się na ogół zbyt poważnego znaczenia. Pod wieloma względami różnią się one i zbyt często mają rozbieżne interesy. Przykładem jest sprzeciw stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ Chin i Rosji dla kooptacji do tego grona Brazylii i Indii. Ten jeden ale bardzo znaczący fakt, świadczy o tym, że związek BRICS nie ma nic wspólnego z dwudziestowiecznymi sojuszami polityczno-militarnymi.
Jego głównym animatorem i twórcą są Chiny. Pod każdym względem dominują one nad swoimi sojusznikami, którzy trzymają się ich tylko i wyłącznie ze względu na interesy, jakie oferuje im to państwo. Dotyczą one eksploatacji surowców, które posiadają one w ilościach mogących zaspokoić potrzeby tego kraju. Ich udostępnienie Chinom daje dochody, inwestycje i gwarantuje rozwój w skali znacznie przekraczającej rachityczne wskaźniki USA i UE. I o to tu tylko chodzi. Do schematu tego nie pasuje tylko pozycja Indii, jako jednego z potencjalnie równorzędnych partnerów Chin. Przyjęcie do tego grona Indii i w miarę możliwości załagodzenie wzajemnych sporów jest w żywotnym interesie Chin, które mając na uwadze cele globalne muszą poświęcić dla nich lokalne spory z Indiami. Politykę tę ma wspierać ostatnio podjęta decyzja o utworzeniu wspólnego banku tych krajów mającego popierać ich wspólne inwestycje.
W ciąg ten wpisuje się też postanowienie o utworzeniu funduszu walutowego o wartości ok. 100 mld USD, którego celem byłoby udzielanie krótkoterminowego wsparcia finansowego w sytuacji poważnych kłopotów z utrzymaniem równowagi w bilansie płatniczym. Jednocześnie przy okazji szczytu Chiny i Brazylia podpisały dwustronne porozumienie o wartości 30 miliardów dolarów dotyczące rozliczania wzajemnej wymiany handlowej w realach i juanach, zamiast w dolarach amerykańskich. Ma to - zdaniem władz obydwu krajów - ograniczyć ryzyko walutowe oraz zmniejszyć koszty transakcyjne. Jednocześnie wzmacnia to pozycję chińskiej waluty (RMB) w międzynarodowym handlu.
Konflikt interesów
Narastający konflikt interesów pomiędzy USA a Chinami zaczyna przybierać charakter globalny. Dotychczasowy amerykański partner jakim była Unia Europejska jest coraz bardziej przedmiotem rozgrywki między tymi mocarstwami. Tworzą one sieć powiązań uzupełniając i wzmacniając swoje aktywa gospodarcze. Ich najważniejszym składnikiem są surowce, które decydują o skali ich rozwoju. Oba rywalizujące na tej płaszczyźnie państwa tworzą wokół siebie zaplecze, które choć jest suwerenne, to z wolnego wyboru przyłącza się do bliższej współpracy z jednym z tych dwóch imperiów. Dotąd Stany Zjednoczone posiadające na własnym terytorium praktycznie wszystko, co im jest potrzebne o to się nie martwiły. Tym bardziej, że ich sojusznicy tacy jak Kanada i Australia należą do światowej czołówki krajów, których budżet oparty jest w znaczącym stopniu na eksporcie swoich bogactw naturalnych.
Układ ten choć nadal odgrywa najważniejszą rolę w światowej gospodarce znalazł jednak konkurenta, który szybko dogania dotychczasowych pod tym względem hegemonów. Pierwsze wyzwanie rzuciły mu Chiny bijąc na głowę wszystkich w skali wydobycia węgla kamiennego, które w minionym roku zbliżyło się do rekordowej wielkości ok. 4 miliardów ton, czyli tyle, co reszta świata razem wzięta. Strategiczne znaczenie mają też metale ziem rzadkich niezbędne dla rozwoju i produkcji urządzeń komputerowych i informatycznych. Chiny kontrolują około 95 procent ich światowego wydobycia. Do krajów, które podejmują nieprzychylne im kroki po prostu ograniczają eksport. Sami zaś rozwijają naukowe badania, i studia nad ich zastosowaniami w nowoczesnej technice i technologii. Do najmniej ważnych, ale jakże istotnych, należy pierwsze miejsce na świecie Chin w wydobyciu złota.
Wynosi ono ok. 360 ton rocznie. Z roku na rok się powiększa o ok. 20 ton. Najbliższym celem jest osiągnięcie poziomu 400 ton, a potem 800 ton. Dodatkowo Chiny rocznie importują około jednej trzeciej światowej produkcji tego metalu w ilości ok. 834 tony! Pod tym względem nawiązały one bliską współpracę z podobnymi im krajami tworząc światowe imperium surowcowe które od pierwszych liter nazw uczestniczących w nim państw nosi skrót BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i Południowa Afryka). Łącznie państwa tego bloku skupiają około 43 proc. ludności świata oraz około 25 proc. światowej produkcji gospodarczej przy rocznym wzroście PKB w granicach 5 - 10 procent.
Wizyta prezydenta
O tym, że tak właśnie sprawa wygląda świadczą pierwsze wizyty nowo wybranego prezydenta Chin Xi Jinpinga. Odwiedził on najpierw Moskwę, potem udał się na szczyt państw BRICS w RPA, a następnie złożył on wizytę w Tanzanii i w Kongo. O tym, że Syberia ze swoimi nieprzebranymi zasobami surowcowymi może być zapleczem dla chińskiej gospodarki wiadomo już od dawna. Teraz jednak porozumienia rosyjsko-chińskie nabierają w tej sprawie coraz bardziej wyrazistych kształtów. Są one przedmiotem studiów, analiz i szeregu publikacji mediów również w Polsce.
Chińskie zaangażowanie w Afryce jest mniej zauważalne. Utrzymują one trwałe kontakty z najbogatszymi pod tym względem krajami tego kontynentu. Choć RPA nie jest potęgą gospodarczą, to jest to niewątpliwie jeden z najbogatszych krajów Afryki pod względem posiadanych zasobów. Jest tu prawie wszystko począwszy od diamentów, złota i platyny po węgiel kamienny. Pod względem zarówno wydobycia, jak posiadanych zasobów jest jednym z światowych liderów. Podobnie dzieje się w Demokratycznej Republice Konga, a przede wszystkim jej prowincji Katanga, która jest jednym z najbogatszych regionów surowcowych Afryki. W miedzionośnym pasie Copperbelt znajduje się ok. 15 procent światowych zasobów miedzi i zbliżona ilość kobaltu, uranu, cynku, ołowiu, srebra oraz manganu. Zasoby Tanzanii są może tylko mniej znane.
Należą do nich diamenty, rubiny, szafiry, złoto, rudy cynku, żelaza i węgiel kamienny. Przywódca Chin entuzjastycznie był przyjmowany w tych krajach. Na zasadach długoterminowego kredytu spłacanego prawem do eksploatacji ich surowców, Chiny budują w Afryce szpitale, drogi, szkoły i całą infrastrukturę komunikacyjną. Chiński prezydent odwiedził tylko te trzy afrykańskie kraje. Jednak chińskie interesy surowcowe są w równie wielkim stopniu realizowane w pozostałych państwach począwszy od Sudanu, poprzez Angolę do Nigerii. Praktycznie wszystkie bogactwa naturalne Afryki są do dyspozycji chińskich inwestorów.
Brazylijska ropa naftowa
Od 2007 roku ciągnie się seria coraz większych odkryć złóż ropy naftowej pod dnem Atlantyku w odległości ok. 250 km od Rio de Janeiro. Były to najpierw pojedyncze złoża, ale już o znaczącym potencjale liczonym po kilka miliardów baryłek. Według londyńskiego oddziału firmy Petrobas, prowadzącej poszukiwania, łączne zasoby odkrytego rejonu wskazują na podobieństwo do zasobów Morza Północnego. Ocenia się je na około 60 miliardów baryłek!
Złoża te występują w trudnych warunkach eksploatacyjnych. Głębokość oceanu wynosi tu w granicach 2-2,5 km, a złoża znajdują się pod jego dnem na głębokości ok. 5-5,5 km. Ich eksploatacja będzie kosztowna i technicznie bardzo skomplikowana. Plan inwestycyjny udostępnienia tego złoża przewiduje wydatki w skali około 225 miliardów dolarów. Jest to suma, której Brazylia nie będzie mogła samodzielnie zgromadzić w krótkim okresie czasu. O tym, że coś jest na rzeczy w chińskim zainteresowaniu się bogactwami naturalnymi świadczy wspomniane podpisanie chińsko-brazylijskiego porozumienia w sprawie handlu we własnych walutach.
Surowcowe imperium
Chinom nie są potrzebne inne kraje do celów politycznych i militarnych. Pod względem politycznym mają one ustabilizowaną pozycję w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i to im wystarcza. Pod względem militarnym w dobie techniki rakietowej dalekiego zasięgu, Chiny same potrafią zabezpieczyć swoje terytorium i ewentualnie zagrozić napastnikom. Jedynie czego brakuje im do zrównoważonego rozwoju to surowców. Dlatego inwestują tylko w tych krajach, które tych surowców mogą im dostarczyć praktycznie w nieograniczonych ilościach. Pod tym względem na drodze ich zainteresowania znalazła się też Polska, co warto umiejętnie wykorzystać przynajmniej w tej samej skali, jak czynią to państwa BRICS.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Autor trafnie charakteryzuje działania Kraju Środka na polu surowcowym . Brakuje mi jedynie wyeksponowania szczególnych więzi polityczno - ekonomicznych CHRL z Tanzanią ; wszak na obszarze tego afrykańskiego kraju , Pekin realizował pierwszą poważną inwestycję poza swoimi granicami. Mam tu na myśli linię kolejową łączącą Dar Es-Salam z centralną częścią Zambii , wybudowaną w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku .