Nikiszowiec. Pomnik historii, miejsce magiczne. Częścią jego kolorytu od 100 lat jest bez wątpienia Orkiestra Dęta Kopalni Wieczorek. Bo czymże byłaby tu Barbórka bez jej muzycznej pobudki, czym odpust u św. Anny bez koncertu z wieży świątyni? Orkiestra - jak żartobliwie mówi jej dyrygent Andrzej Pisarzowski - towarzyszy nikiszowianom i tutejszym górnikom od poczęcia do zaśnięcia.
Orkiestra została założona w 1911 roku. Po wielu staraniach nieprzychylne inicjatywie niemieckie władze wydały warunkową zgodę na utworzenie orkiestry dętej przy ówczesnej straży pożarnej kopalni Giesche. Jej pierwszym dyrygentem był Jan Biskup. Już po trzech latach - wraz z wybuchem I wojny światowej - działalność orkiestry została zawieszona. Reaktywowano ją - już jako górniczą - na przełomie lat 1918-19 z inicjatywy pracowników kopalni. Dyrygentem został Wiktor Bara, znany działacz kultury.
Kolejny kryzys nadszedł w 1924 roku. Tym razem orkiestra została rozwiązana przez dyrekcję kopalni, nieskłonnej łożyć na jej utrzymanie. Wiktor Bara powołuje wówczas amatorską orkiestrę dętą. Zespół i tak nie odwraca się od górniczego środowiska, grywając - doraźnie angażowany przez kierownictwo firmy - na kopalnianych uroczystościach. Więcej: w 1932 roku urasta do rangi orkiestry symfonicznej pod nazwą Towarzystwo Muzyczne im. Ignacego Paderewskiego.
Odbudowa po kataklizmie
Wybuch II wojny światowej znów na sześć lat przerywa działalność orkiestry. Ale górnikom jest, widać, potrzebna, skoro właśnie na apel załogi kopalni, wspartej obrotnością Jana Wąsika, tuż po wyzwoleniu odżywa, teraz już jako Orkiestra Dęta Kopalni Wieczorek. Zespołem kieruje Roman Mikołajczyk, by w dwa lata później przekazać batutę Wojciechowi Badurze. W 1957 roku za dyrygencki pulpit wraca Wiktor Bara, prowadząc górniczych instrumentalistów do emerytury, czyli jeszcze przez cztery lata. W kronikach orkiestry pozostał jako człowiek, który wniósł niekwestionowany wkład w jej rozwój oraz poziom kultury muzycznej wśród załogi kopalni. Po nim przez 28 lat orkiestrą kieruje Henryk Wilczek. Za jego dyrektorowania powstał również zespół mandolinistów, który przetrwał 20 lat.
Stworzona została także orkiestra młodzieżowa, swoista szkółka, przygotowująca młodych instrumentalistów do gry w "dorosłym" już zespole.
Kiedy w kwietniu 1990 roku orkiestrę obejmował jej obecny dyrygent, Andrzej Pisarzowski, nad zespołem wyraźnie gromadziły się ciemne chmury.
Prywatna i wciąż górnicza
- Orkiestra była w kiepskim stanie, właściwie rozbita. Kiedy przyszedłem na pierwszą próbę, zastałem siedmiu muzyków. Stopniowo, stopniowo zaczęli wracać. Wspólnie pracowaliśmy nad repertuarem, nad poziomem wykonań i z czasem coraz lepiej nam to wychodziło - wspomina Pisarzowski.
Kłopoty personalne i artystyczne nie były jedynymi. Z biegiem czasu coraz dotkliwiej nakładały się na nie finansowe i lokalowe. W lipcu ub. r. orkiestra została sprywatyzowana i odtąd działa przy Agencji Artystycznej Presto, nadal zachowując jednak więź z kopalnią Wieczorek i górniczy fason. Niezmiennie też uczestniczy w zakładowych i środowiskowych wydarzeniach, tak w tych uroczystych, jak i smutnych. Jednocześnie wciąż się zmienia, bo zmienia się też słuchacz.
- Nie można ludzi karmić wyłącznie marszami i polkami. Owszem, wciąż pojawiają się w naszym repertuarze, ale sięgamy jednocześnie do klasyki muzyki poważnej, rozrywkowej, do standardów operowych i operetkowych. Tym bardziej, że jest masa muzycznej literatury, wydawanej pod kątem orkiestr dętych, ze świetnymi aranżacjami - dyrygent rozkłada parę takich pozycji, w tym "Deep Purple Medley", "Bohemian Rhapsody", "The Lonely Shepherd", "Take The A Train", kompozycje z filmu "Misja" Ennio Morricone.
Młodzież wypiera emerytów
Coraz bardziej wymagający repertuar jest zarazem większym wyzwaniem dla dyrygenta i kierowanych przezeń prawie 50 instrumentalistów i wokalistów. W zespole, w którym przeciętna wieku muzyków nie przekracza trzydziestki, gra już tylko dwóch czynnych górników i kilku emerytów.
- Dominuje młodzież, uczniowie średnich i wyższych szkół muzycznych. Wywodzą się ze Śląska - bywa, że gra ojciec i syn, ojciec i córka - ale i spoza naszego regionu. Ci ostatni poznają przy okazji Nikiszowiec oraz śląską kulturę i tradycję. Profil nauczania w szkołach muzycznych jest nastawiony na grę solową i kameralną. Zdecydowanie mniej jest zajęć z gry orkiestrowej. Dlatego cieszy mnie, kiedy nasi młodzi instrumentaliści trafiają do renomowanych orkiestr zawodowych, kiedy zostają wykładowcami krakowskiej i warszawskiej Akademii Muzycznej. Oni też cenią sobie naukę, którą wynieśli z naszej orkiestry - z satysfakcją opowiada Pisarzowski, sam również waltornista w Filharmonii Częstochowskiej.
W tej grze przy "poczęciu i zaśnięciu" zdarzają się koncerty szczególne, zapadające w pamięć muzykom i dyrygentowi. Do tradycji weszły już odpustowe koncerty z wieży u św. Anny z pieśniami maryjnymi. Koncertem szczególnym był na pewno ten w Filharmonii Śląskiej, poświęcony górnikom, którzy zginęli w kopalni Halemba.
Łzy w filharmonii
- Sala - poza podświetlonymi pulpitami muzyków - była całkowicie zaciemniona. Wykonywaliśmy muzykę z filmu "Misja" i w trakcie grania utworu wszedł zastęp ratowników z zapalonymi lampami na hełmach i w dłoniach. To było niesamowite. Widownia płakała - wspomina Andrzej Pisarzowski.
Do takich wyjątkowych zdarzeń dyrygent zalicza też cykl koncertów w ewangelickiej Katedrze Zmartwychwstania Pańskiego, ale także w Domu Modlitwy Chrześcijan Baptystów.
Na jubileuszowy koncert z okazji 100-lecia istnienia zespołu muzycy Wieczorka zapraszają na 27 listopada do Galerii Szyb Wilson.
Sukcesy?
- Najważniejszym jest bodaj to, że poradziliśmy sobie z pozaartystycznymi problemami i gramy dalej. Nie wyobrażam sobie Nikiszowca bez orkiestry. Wśród osiągnięć z warstwy artystycznej jest między innymi nagranie pięciu płyt z różnymi gatunkami muzyki - odpowiada Andrzej Pisarzowski.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Wszystkiego najlepszego z okazji tak wspaniałego jubileiszu!Życzymy orkiestrze dalszych wspaniałych sukcesów i grajcie nam przez nastepne 100 lat!! Po wczorajszym Waszym koncercie ja, moja rodzina i nasi znajomi, jestesmy w szoku Daliście pokaz niedoścignionych umiejętności muzycznych na najwyższym poziomie muzycznym Zdarzało nam sie słuchać innych orkiestr z tego regionu,ale to co Wy wczoraj pokazaliście i zagraliscie to dla innych może byc tylko marzeniem Serdeczne pozdrowienia dla wszystkich wspaniałych muzyków i solistów.
Wielkie gratulacje, dla Wielkiej Orkiestry!! Wielkiej nie tylko z powodu ilosci grających muzyków,ale jesteście Wielcy poniewaz jesteście najlepsi!!Osiągneliście poziom,jaki inne orkiestry moga tylko pomarzyć.Bylismy na nie jednym Waszym koncercie i to było cos wspaniałego Tak trzymac i zyczymy Wam nastepnych stu lat.