Marszałek Saługa: Jedynym paliwem, które może zagwarantować nam suwerenność, jest węgiel

Rozmowa z Wojciechem Saługą, marszałkiem województwa śląskiego, która odbyła się w studiu "Trybuny Górniczej" podczas Energy Days.

„Suwerenność zaczyna się na Śląsku” — to tytuł konferencji, którą organizuje Pan 13 października. Co w zasadzie to hasło oznacza?

Obecna sytuacja geopolityczna, w tym chociażby rosyjskie drony, które przeleciały nad Polską, ale naruszyły też przestrzeń powietrzną innych krajów NATO, sprawia, że trzeba poważnie zastanowić się nad suwerennością kraju, w tym suwerennością energetyczną.

Dzisiaj jedynym paliwem, które tę suwerenność może nam zagwarantować, jest węgiel, czyli surowiec tak nielubiany, tak w ostatnich latach niechciany. Spójrzmy jednak na to, co się dzieje na świecie. Donald Trump dotuje węgiel, Chińczycy budują 56 elektrowni węglowych. A my? Trwamy w jakiejś jałowej dyskusji sprzed 10 lat pod tytułem „Zamykajmy, zamykajmy, zamykajmy”. Tylko, że tutaj, na Śląsku, nie słyszymy, co możemy otrzymać w zamian. Dlatego potrzebna jest dyskusja, bo świat widziany z perspektywy Warszawy, Brukseli czy Waszyngtonu naprawdę wygląda inaczej i nie zawsze widoczne są stamtąd nasze rozterki.

Mam przed sobą „Trybunę Górniczą”, na pierwszej stronie rzuca się w oczy tytuł „Los Jastrzębskiej Spółki Węglowej to los tysięcy rodzin”. Mierzymy się z realnym problemem, który dzieje się tu i teraz, i ma ogromnie znaczenie dla tysięcy ludzi, którzy tutaj mieszkają. Więc nie pędźmy ślepo, reagujmy na to, jak zmienia się świat i dostosowujmy reguły do niego, a nie na odwrót. Jeżeli słyszymy, że mamy zamknąć kopalnię, to chcielibyśmy usłyszeć, co otrzymamy w zamian. Bo transformacja to nie likwidacja, jakby chciało wielu.

My nie jesteśmy przeciwnikami zmian, świat się zmienia i w przyszłości energia nie będzie produkowana z węgla. Ale póki nie mamy jak zastąpić go innymi paliwami, korzystajmy z tego, co mamy. Dzisiaj, 1 października, ponad 80 proc. energii w naszym kraju jest produkowane z węgla. No i musimy wybrać: czy chcemy korzystać z polskiego surowca, czy może z „pięknego, czystego” węgla od Donalda Trumpa, albo tego z Kolumbii, Indonezji, a może nawet z Rosji, skąd go kiedyś sprowadzaliśmy? Taką dyskusję musimy w Polsce toczyć. Ja do tego zachęcam.

Jest Pan jednym z niewielu śląskich polityków, który tak odważnie zabiera głos w sprawie Śląska, jego potrzeb i przyszłości. Myśli Pan, że ten głos będzie w końcu też dostrzeżony gdzieś dalej?

Nie wiem, czy jednym z niewielu, bo mam wrażenie, że większość ludzi myśli jednak zdroworozsądkowo. Nie twierdzę, że jestem najmądrzejszy. Staram się po prostu obserwować pewne zjawiska i mechanizmy i wyciągać z nich wnioski.

Dzisiaj, przed Międzynarodowym Centrum Kongresowym, w którym rozmawiamy, protestują hutnicy. My jako kraj potrzebujemy stali, ale prąd jest tak drogi — i to nie z powodu ceny samego węgla, tylko z powodu nałożenia na niego podatków — że w Polsce nie opłaca się produkować stali. A my bez niej nie zbudujemy czołgów, armat czy samochodów wojskowych.

Jeżeli myślimy o suwerenności, to pomyślmy, jak tę stal w Polsce wyprodukować. Skoro przeszkodą jest cena prądu, to zróbmy coś z nią. Wynika ona po prostu ze sztucznego ustawienia regulacji, bo tu nie działają mechanizmy rynkowe i obciążony węgiel podatkami wybija tę cenę prądu do góry. Koło się zamyka.

Świat dostosowuje się do nowych reguł gry, my też musimy. Nie prześpijmy tego, bo już słyszymy, że Niemcy, te „zielone Niemcy” i kanclerz Merz pokusiły się o refleksję, że transformacja idzie za szybko, a nowe technologie nie nadążają za likwidacją starych. I co robi pan Merz? Inwestuje w węgiel. Prawdopodobnie przejściowo, prawdopodobnie na chwilę, ale inwestuje.

Więc nam też dzisiaj tej refleksji potrzeba. Nie obiecujmy, że węgiel będzie wydobywany do końca świata. Nie, tak nie będzie. Ale dzisiaj, w tym trudnym czasie, póki nie ma elektrowni atomowej, bo to mogłoby zmienić reguły gry, będziemy potrzebowali węgla. Wolę, żeby był to węgiel ze śląskich kopalń, bo jesteśmy w stanie go wydobyć, nawet taniej, niż ściągnąć go z niepewnych dostaw z innych krajów.

Co jest Pana zdaniem filarem sprawiedliwej transformacji?

Na pewno potrzebujemy nowych miejsc pracy w zamian za te likwidowane. Jeżeli tego nie będzie, Śląsk będzie podupadał, a ludzie stąd wyjadą. Niestety, więcej się w tej chwili likwiduje niż tworzy nowego, a na pewno zbyt mało wartościowych rzeczy powstaje w branżach, które by dawały regionowi szansę na rozwój.

Motoryzacja nam bardzo poważnie przyhamowała i to w dużej mierze z powodu polityki klimatycznej. Po raz kolejny odwołam się do Niemiec, bo ten niemiecki głos jest bardziej słyszalny niż polski, co mnie martwi – nasi zachodni sąsiedzi są coraz bardziej sceptyczni co do narzuconego przez Unię przejścia na samochody elektryczne w ciągu 10 lat. Ciężko mi sobie wyobrazić, że my w Polsce za 10 lat wszyscy będziemy jeździć elektrykami. Sam korzystam z takiego samochodu, natomiast mamy dziś ogromne problemy z ładowaniem tych pojazdów. Więc znów musimy zwolnić, dostosować się do realiów, bo co z tego, że sobie dajemy ambitne cele, jeżeli nie mamy jak ich nie zrealizować.

Natomiast wracając do branży wydobywczej: wszystko wskazuje na to, że górnik, który dzisiaj martwi się o miejsce pracy, raczej martwić się za bardzo nie powinien, bo on „dociągnie” do swojej emerytury. Ja się bardziej martwię o nowe kadry, które będą musiały wydobywać węgiel w roku 2040 czy 2049. Mamy do czynienia z dużą luką pokoleniową: starzy odejdą, a nowych, chętnych może zabraknąć. Dlatego też widzę wielkie zagrożenie dla funkcjonowania tego sektora, bo nie mamy zastępowalności kadr, nie kształcimy następców. Mam nadzieję, że nie dojdzie do sytuacji, w której będziemy chcieć się czymś zajmować, a nikt nie będzie tego umiał zrobić, tak jak stało się z kotłami węglowymi dla energetyki. Dzisiaj musimy je ściągać z zagranicy.

To nie jest transformacja dla nas korzystna, jeżeli bazujemy na chińskiej fotowoltaice, niemieckich wiatrakach, amerykańskim albo ruskim gazie. Gdzieś zapominamy o Polsce.

Wracam do słów Donalda Tuska: repolonizacja, jak najwięcej rzeczy u nas. Mówimy to ze Śląska, mam nadzieję, że Warszawa też wkrótce tak zacznie mówić, a na koniec również Bruksela i wtedy „będziemy w domu”. Wystarczy coś przyhamować, coś spowolnić, dostosować się do realiów. Jeśli te warunki się spełnią, będę spokojny o transformację Śląska. Mamy mądrych, wykształconych ludzi, zarówno menadżerów, jak i przedstawicieli strony społecznej, którzy mówią jednym głosem: nie pędźmy tak szybko w nieznane. A jak już będziemy gotowi na transformację, to jej na pewno dokonamy.

Które miasta województwa śląskiego są przykładem dobrej transformacji? Mnie na myśl od razu przychodzą Katowice czy Gliwice, które się już dzisiaj z górnictwem nie kojarzą prawie w ogóle.

Tak, ale niech pan zwróci uwagę, że są to miasta duże i silne, także budżetowo. Gliwice – kiedyś fabryka Opla dała temu miastu nowe życie, Tychy – świetnie rozwija się tu strefa ekonomiczna, podobnie jak w Dąbrowie Górniczej i Katowicach.

Gdy przyjeżdżają do nas oficjele z Warszawy, a nawet z innych części świata i jadą przez Katowice, to mówią: „Wow, tu na pewno jest super”. Ale wystarczy, że wjadą do Mysłowic, Siemianowic Śląskich, Świętochłowic i będą mieli do czynienia z zupełnie innym światem. Można odnieść wrażenie, że tam transformacja jeszcze nie dotarła.

Ta transformacja, żeby była sprawiedliwa, musi dotyczyć wszystkich. Jeżeli tego nie gwarantujemy, napotykamy na opór. I dzisiaj mogę powiedzieć, że taki opór jest, bo w tym, o czym tutaj rozmawiamy, ludzie powoli przestają dostrzegać logikę.

Przykład? Mieszkam w Jaworznie, mamy tu kopalnię, elektrownię, elektrociepłownię. Jak mam wytłumaczyć ludziom, że mamy zlikwidować kopalnię i w zamian za to importować węgiel potrzebny do naszej elektrowni? Importować węgiel z Indonezji, Kolumbii, Malezji, który jeździł kiedyś taki mocno zabrudzony i uszkadzał naszą elektrownię, czy ten piękny, czysty od Donalda Trumpa? Nie wytłumaczę tego ludziom. Poszukajmy logiki, bo mam wrażenie, że w wielu miejscach ją zatraciliśmy. A tak jak mówiłem wcześniej: ludzie poprą transformację, jeśli będą widzieć w niej sens.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.