Surowce krytyczne są uznawane za niezbędne do przeprowadzenia transformacji energetycznej. Ich znaczenie oraz konieczność zabezpieczenia ich dostaw dostrzeżono w Unii Europejskiej. Przejawem tego było wejście w życie 23 maja br. europejskiego aktu o surowcach krytycznych. Rynkowi tych surowców bacznie przygląda się także Międzynarodowa Agencja Energetyczna, która niedawno opublikowała raport na ten temat. Stwierdzono w nim m.in., że ceny surowców krytycznych zaczęły spadać po dwuletnim okresie znaczących wzrostów. Wskazano, że obecny poziom cen odpowiada sytuacji sprzed pandemii.
Celem unijnego rozporządzenia jest zapewnienie zróżnicowanych, bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców dla unijnej gospodarki, szczególnie dla sektorów strategicznych. W akcie wskazano surowce krytyczne oraz surowce strategiczne. Tych pierwszych mamy 34 i z tego grona wyłoniono 17 określonych jako strategiczne. Listy te mają być aktualizowane co trzy lata.
„Poprzez wprowadzenie Rozporządzenia CRMA Unia Europejska chce wzmocnić swój łańcuch wartości surowców, począwszy od wydobycia kopalin, poprzez ich przeróbkę, przetwarzanie metalurgiczne i rafinację, a na wykorzystaniu gospodarczym i wreszcie recyklingu kończąc” – ocenił na łamach „Przeglądu Geologicznego” prof. Krzysztof Galos, wiceminister klimatu i środowiska oraz Główny Geolog Kraju.
– Nowy europejski akt o surowcach krytycznych CRMA to krok w dobrą stronę i istotny dokument między innymi dla sektora urban miningu. Jest to wyraźny sygnał, że Unia Europejska ma świadomość konieczności zwiększenia samowystarczalności surowcowej oraz własnych deficytów w zakresie metali strategicznych, których odzyskiwaniem zajmuje się Elemental. Działania zgodne z CRMA powinny być kluczowe dla każdej organizacji produkcyjnej lub wydobywczej działającej w Unii Europejskiej i integralnym elementem strategii ESG – ocenił Paweł Jarski, CEO Grupy Elemental, która zajmuje się recyklingiem i urban miningiem.
MEA w swoim raporcie natomiast wychodzi od diagnozy, która mówi, że aby osiągnąć globalne cele w zakresie energii i klimatu, nadal potrzebne są duże dodatkowe inwestycje w zakresie surowców krytycznych.
W raporcie stwierdzono, że szczególnie znaczne spadki cen odnotowały materiały stosowane do produkcji akumulatorów, przy czym cena litu spadła o 75 proc., a ceny kobaltu, niklu i grafitu o 30-45 proc., co przyczyniło się do obniżenia cen akumulatorów. W raporcie wskazano też, że niższe ceny były dobrą wiadomością dla konsumentów, ale także przyczyniły się do ograniczania nowych inwestycji. W 2023 r. inwestycje w wydobycie minerałów krytycznych wzrosły o 10 proc., a wydatki na poszukiwania – o 15 proc. Było to jednak mniej niż w 2022 r.
Agencja przedstawiła scenariusze dla surowców krytycznych. W każdym z nich założono, że zapotrzebowanie na minerały krytyczne w dalszym ciągu będzie znacząco rosnąć. Będzie to napędzane przez rozwój technologii związanych z tzw. czystą energią. Przewiduje się, że dzisiejsza łączna wielkość rynku minerałów kluczowych dla transformacji energetycznej wzrośnie ponad dwukrotnie do 770 mld USD do 2040 r.
Szczegółowa analiza poszczególnych projektów mówi, że ogłoszone przedsięwzięcia wystarczą do zaspokojenia zaledwie 70 proc. zapotrzebowania na miedź i 50 proc. litu w 2035 r. Rynki innych minerałów wyglądają na bardziej zrównoważone, pod warunkiem, że projekty wydobywcze zostaną zrealizowane zgodnie z planem. Przewiduje się także, że niezależnie od skali inwestycji w innych rejonach świata, Chiny utrzymają bardzo silną pozycję na rynku.
– Bezpieczny i zrównoważony dostęp do kluczowych minerałów jest niezbędny do płynnego i niedrogiego przejścia na czystą energię. Apetyt świata na technologie, takie jak panele słoneczne, samochody elektryczne i akumulatory, szybko rośnie, ale nie możemy go zaspokoić bez niezawodnych i rosnących dostaw kluczowych minerałów – ocenił Fatih Birol, dyrektor wykonawczy MAE.
Najnowsza wersja raportu zawiera także pierwszą w swoim rodzaju ocenę ryzyka dla wybranych minerałów. Brane pod uwagę są cztery kluczowe elementy: ryzyko związane z dostawami, ryzyko geopolityczne, bariery w reagowaniu na zakłócenia w dostawach oraz narażenie na czynniki środowiskowe, społeczne i związane z zarządzaniem (ESG), a także zagrożenia klimatyczne.
Według tych kryteriów oceniono, że lit i miedź są najbardziej narażone na ryzyko związane z dostawami i wolumenem, podczas gdy grafit, kobalt, pierwiastki ziem rzadkich i nikiel są narażone na poważniejsze ryzyko geopolityczne. Dodano, że wydobycie większości z tych surowców jest związane z obciążeniem dla środowiska.
Swego rodzaju receptą ma tu być recykling, wprowadzenie innowacji oraz zachęta do zmiany postaw. Aby osiągnąć zamierzenia klimatyczne zaplanowane do 2040 r., MAE oszacowała, że potrzeba zainwestować w górnictwo 800 mld USD. Bez recyklingu, innowacji i zmiany postaw nakłady te musiałyby być wyższe o 1/3.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
