W sobotę, 22 czerwca, odbył się pogrzeb Eugeniusza Kentnowskiego, dyrektora kopalni Makoszowy, prezesa Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego i pierwszego dyrektora zabytkowej kopalni Guido. W mediach społecznościowych wspomnienie o nim napisał Krzysztof Lewandowski, adwokat, wiceprezydent Zabrza w latach 2006 - 2024. Poniżej publikujemy to wspomnienie – o dyrektorze, dla którego kopalnia Guido było zawodowym wyzwaniem.
„Z pewnością jest bardziej znany, jako wieloletni dyrektor kopalni Makoszowy, ale do historii przejdzie jako ten, który był pierwszym dyrektorem zabytkowej kopalni Guido i ten, który otworzył ją na masowy ruch turystyczny, a tym samym rozpoczął faktyczną turystykę przemysłowa opartą o dawny przemysł węglowy na Górnym Śląsku.
Kopalnia Guido z zachowanymi podziemnymi stajami dla koni stała się skansenem powołanego w 1981 roku Muzeum Górnictwa Węglowego. W 1983 roku wpisano ją do rejestru zabytków, co jak okaże się w przyszłości, było jedną z kluczowych decyzji, która pozwoliła jej przetrwać. Wówczas okazjonalnie była udostępniana turystom. Działała jako część kopalni M – 300, która była częścią Centrum Mechanizacji Górnictwa Komag i służyła do testowania maszyn górniczych. Jak wiemy założony przed Guido Donnersmarcka zakład górniczy nie miał zbyt wiele złóż, więc ten szybko sprzedał go rządowi pruskiemu. Inżynierowie się pomyli. Ogromne pokłady, nie wybrane zresztą w całości do dziś, znajdowały się nieco dalej i tam też powstała kopalnia Makoszowy, połączona wentylacyjnie, ale i korytarzami ucieczkowymi z M-300, czyli dawną Guido.
Sporadyczny ruch turystyczny w kopalni się odbywał, a równocześnie zastanawiano się jak wydzielić oddział muzealny z Komagu. Prowadzono prace adaptacyjne, które powierzono Kopalni Makoszowy i w 1990 roku uroczyście otarto odrestaurowany dla ruchu turystycznego poziom 170, czyli ten z zachowanymi stajniami dla koni.
Niestety skansen zderzył się ze zmianami gospodarczymi. To co było możliwe w gospodarce socjalistycznej, gdzie wszystko było „nasze” przestało funkcjonować w nowej rzeczywistości. Komag stał się jednostką badawczo rozwojową, która była zobowiązana do pokrywania bieżącej działalności z uzyskiwanych przychodów. Tymczasem dawna M-300, z jej turystyczną trasą była deficytowa i zupełnie nie mieściła w ustawowym katalogu zadań, które mogły prowadzić tego typu jednostki. Wtedy też pojawiły się pierwsze koncepcje likwidacji tej kopalni, ewentualnie całkowitego jej przekazania do muzeum, które wówczas było instytucją państwową. Te procesy zostały zatrzymane w 1999 roku, kiedy w wyniku reformy samorządowej rządu Jerzego Buzka powstały województwa samorządowe, a MGW zostało przekazane jako jednostka kultury województwu śląskiemu. Okazało się, że utrzymanie skansenu w nowej formule organizacyjnej nie będzie możliwe. W 1999 roku Komag przekazał więc M-300 do Gliwickiej Spółki Węglowej, a ta do swojej kopalni Makoszowy, która w swojej strukturze kosztowej najłatwiej mogła sobie poradzić z utrzymaniem skansenu. Okazało się jednak, że to oczywiście nie takie proste, gdyż górnictwo węglowe także musiało prowadzić szereg działań optymalizujących koszty i tak w 2000 roku ruch turystyczny w M-300 został całkowicie wstrzymany. Uzasadniono to brakiem możliwości wentylacji wyrobisk. Dyrektorem KWK Makoszowy był już wówczas Eugeniusz Kentnowski. Nic dziwnego, że podejmował działania zmierzające do likwidacji kosztotwórczej M-300 lub przekazania jej innemu podmiotowi. Urząd Miasta podjął nawet decyzję, że wyraża zgodę na wyburzenie budynków.
Zrobiła się awantura. Pisała prasa, spotykali się politycy, społecznicy. Pomógł trochę przypadek. Oto w 2001 roku przewodniczącym Komisji Finansów Publicznych został poseł Mirosław Sekuła, były wiceprezydent Zabrza, który doprowadził do wpisania do budżetu państwa kwoty 14 mln złotych na odtworzenie systemu wentylacyjnego M-300, a tym samym do znacznego usamodzielnienia jej od czynnego zakładu górniczego kopalni Makoszowy. Prace zrealizowano, choć w międzyczasie okazało się, że działka na której miał powstać nowy szyb została … sprywatyzowana. Miasto Zabrze podjęło decyzję o wykupie jej fragmentu za blisko 2 mln złotych i kontynuowaniu prac. Równocześnie prowadzono rozmowy o powołaniu nowej instytucji kultury, której organami założycielskimi miało być miasto Zabrze i województwo śląskie. Żaden z tych podmiotów nie chciał być instytucją wiodącą i w kadencji 1998-2002 nie udało się wypracować porozumienia. Sytuacja okazała się dużo prostsza, gdy w 2002 roku prezydentem Zabrza został Jerzy Gołubowicz, a marszałkiem Michał Czarski, gdyż obaj byli działaczami jednej partii – Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W 2003 roku podpisali oni porozumienie, w którym ustalono, że wiodącym podmiotem w nowej instytucji będzie miasto Zabrze. Formalnie niewiele się działo. W 2005 roku podpisano kolejny dokument o powołaniu wspólnego pełnomocnika, który miał pracować nad procedurami przejmowania majątku i tworzeniem nowej instytucji. W tym samym roku ówczesny dyrektor M-300 Zygmunt Srokosz przeszedł na emeryturę, a pełniącym obowiązki jej dyrektora został … Eugeniusz Kentnowski, równocześnie dyrektor kopalni Makoszowy.
Miasto Zabrze opracowało biznesplan uruchomienia kopalni, a w 2006 roku podpisano umowę przedwstępną pomiędzy Muzeum Górnictwa Węglowego, a miastem o przekazaniu znajdujących się pod ziemią eksponatów.
Tuż przed zakończeniem kadencji samorządu, na przełomie października i listopada samorządy miasta i województwa podjęły uchwały o powołaniu nowej instytucji kultury „Kopalni Guido” z dniem 1 stycznia 2007 roku i określiły proporcję jej kosztów – 51 proc. Zabrze i 49 proc. województwo. Równocześnie miasto Zabrze miało być organem założycielskim wiodącym. Tymczasem od grudnia 2006 r. nowym prezydentem została Małgorzata Mańka-Szulik (bezpartyjna), a nowym marszałkiem Janusz Moszyński (PO).
Równocześnie do zmiany doszło we władzach centralnych. Powstał pierwszy rząd PiS-u, który zrobił „czystkę” w kierownictwach kopalń. Pozwalniał ich mnóstwo, m.in. Eugeniusza Kentnowskiego, który nabył uprawnienia emerytalne. Oto na rynku pojawiło się bardzo wielu wybitnych ekspertów górniczych, którzy nie mogli znaleźć zatrudnienia w faktycznym monopolu państwowym. Pamiętam jak panią prezydent odwiedził prezes największej wówczas firmy w Zabrzu (dziś DB) Zbigniew Pucek. Powiedział krótko mniej więcej tak: „Pani prezydent, oni gadali, gadali, gadali, ale wiedzą, że z tym będą same kłopoty, więc zostawili to następcom. Bali się otworzyć Guido ponownie dla turystów. Jeśli pani chce to jednak zrobić, to ma pani tylko jedną możliwość: powołać na dyrektora tej nowej jednostki Gienka Kentnowskiego. Nikt inny tego pani nie zrobi.” Pani prezydent się chwilę zastanowiła i odpowiedziała, że wszyscy mówią, że największym przeciwnikiem tej kopalni i osobą, która dąży do jej likwidacji jest właśnie były dyrektor kopalni Makoszowy Gienek Kentnowski. Zbyszek Pucek skwitował: „I trzeba mu dać szansę odkupić winy. A tak poważnie, jako dyrektor kopalni Makoszowy miał takie obowiązki, to były nieuzasadnione koszty funkcjonowania zakładu górniczego. To po prostu dobry menadżer. Nikt jednak nie wie tyle o Guido ile on i nikt nie jest tak świetnym dyrektorem kopalni jak on”.
No i stało się. 15 czerwca 2007 roku kopalnia zabytkowa znów zaczęła działać! W sierpniu pani prezydent przejęła cały jej majątek od ówczesnej Kompani Węglowej, a z turystki przemysłowej zrobiła jeden z ważniejszych kierunków rozwoju Zabrza w okresie likwidacji przemysłu węglowego w tym najbardziej górniczym mieście w Polsce. I stało się to, co powiedział prezes Zbigniew Pucek. Eugeniusz Kentnowski dokonał rzeczy niemożliwej. Mało kto, kto znał się na górnictwie wierzył, że to może stać się rzeczywistością. Byłem świadkiem tych wydarzeń. Przecierałem oczy ze zdumienia co ten człowiek ze swoją niezwykłą ekipą wyczyniał. Niemożliwe stało się faktem.
Żegnamy Cię dziś drogi Gienku. Zabrze, Śląsk tak wiele ci zawdzięczają. Dyrektorów kopalń było wielu, lepsi, gorsi, nijacy. Ale pierwszy dyrektor zabytkowej kopalni węglowej jest tylko jeden. I jestem absolutnie przekonany, że bez Ciebie i twoich pracowników i Pani Prezydent, która Ci zaufała, to wszystko co wydarzyło się w śląskiej turystyce przemysłowej nigdy nie stało by się rzeczywistością, a byłoby nadal tylko marzeniem wielu entuzjastów i służyło do przerzucania papierów na politycznych biurkach.
I dlaczego ja to wszystko piszę? Przez 30 lat gadali, nagradzali się, a Gienek to zrobił w pół roku. Tacy są, a może byli ludzie górnictwa!”.
Krzysztof Lewandowski
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
