W Czechach złożono już ponad 300 projektów pod kątem Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji - przekazali w środę, 15 listopada, przedstawiciele czeskiego ministerstwa środowiska, które zarządza tam tym programem. Projekty te wyczerpują ponad połowę z 1,6 mld euro czeskiej alokacji programu.
Europejski Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji (Just Transition Mechanism - JTM), który odpowiada na wyzwania społeczne i gospodarcze w europejskich regionach górniczych, w Czechach, inaczej niż w Polsce, jest oparty o jeden program centralny, zarządzany przez resort środowiska. W Polsce mechanizm ten został umieszczony w programach regionalnych regionów węglowych.
JTM zasilają środki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (Just Transition Fund - JTF) w tzw. pierwszym jego filarze oraz instrument gwarancyjny InvestEU i instrument pożyczkowy - w dwóch kolejnych filarach. Środki JTF pochodzą z Funduszu Odbudowy (Next Generation UE - NGEU) oraz środków bieżącej perspektywy (Multiannual Financial Framework - MMF).
W skali europejskiej JTF ma zapewnić 19,2 mld euro grantów, co powinno docelowo uruchomić 25,4 mld euro środków. Z instrumentu Invest EU przeznaczona została przewidywana kwota 10-15 mld euro, a z instrumentu pożyczkowego Europejskiego Banku Inwestycyjnego na niedochodowe inwestycje sektora publicznego - kwota 18,5 mld euro.
Czeska alokacja JTM jest czwarta co do wielkości w Unii Europejskiej - po polskiej, niemieckiej i rumuńskiej. Kwota 1,64 mld euro zasili tam trzy regiony węglowe: sąsiadujący z polskim woj. śląskim kraj morawsko-śląski (węgiel kamienny) oraz kraj ustecki i kraj karlowarski (węgiel brunatny). Do pierwszego z nich ma trafić 726 mln euro (do sąsiedniego woj. śląskiego - ok. 2,2 mld euro).
Jak poinformował w środę w Ostrawie Jan Kříš z czeskiego ministerstwa środowiska, w tym kraju program zawiera: projekty strategiczne w procedurze pozakonkursowej (ok. 50 proc. alokacji), tzw. tematyczne ścieżki konkursowe, a także ścieżki projektów w konkursach prowadzonych w regionach.
Jan Kříš akcentował, że ponieważ cele JTM są ambitne (potwierdzenie, że polityka spójności może działać także w środku okresów programowania, stąd założenie certyfikacji 70 proc. środków JTM do końca 2026 r.), a jednocześnie nie ma innego programu, który zapewniałby tak przekrojowe wsparcie dla dużych projektów transformacyjnych, aż 50 proc. alokacji umieszczono w procedurze pozakonkursowej.
Chodzi o projekty strategiczne JTM, których w całych Czechach jest 32 - pierwsze z nich są właśnie uruchamiane. Jednocześnie Kříš uznał, że ponieważ chodzi o duże projekty, są one potencjalnie najbardziej zagrożone. W kraju morawsko-śląskim na 13 wszystkich projektów strategicznych - dotąd 10 ma status złożonych, 6 jest zaakceptowanych.
Projekty strategiczne, a w szczególnie w kraju morawsko-śląskim, gdzie jest najwyższe w Czechach bezrobocie 5,8 proc. (przy średniej krajowej 2,5 proc.), koncentrują się na przeciwdziałaniu depopulacji i odpływowi młodych, wykształconych osób. Stąd najwięcej z nich dotyczy przedsięwzięć naukowych, badawczych, edukacyjnych, a także służących poprawie jakości życia.
Wśród takich projektów jest LERCO (Life Environment Research Center Ostrava). To jak zaznaczył prof. Roman Hájek z Uniwersytetu w Ostrawie największy projekt w historii uczelni: ok. 78 mln euro na nową infrastrukturę, ale też stworzenie we współpracy z innymi instytucjami multidyscyplinarnych grup naukowo-badawczych, zmierzających do komercjalizacji swoich wyników i tworzenia nowych możliwości zawodowych. Budowa tego centrum badawczego ma ruszyć 1 grudnia br.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
