Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach wyraził zgodę na włączenie do Gminnej Ewidencji Zabytków dwóch ważnych dla poprzemysłowej historii Bytomia obiektów. Są to wieża wyciągowa dawnego szybu Bolko KWK Orzeł Biały przy ul. Kruszcowej 4 oraz budynek nadszybia szybu Rejtan po KWK Centrum przy ul. Łużyckiej 7 - poinformowali przedstawiciele bytomskiego samorządu.
- W Bytomiu mamy wiele cennych obiektów postindustrialnych, które są nieodłącznie związane z historią przemysłu górniczego w naszym mieście, a związanych z górnictwem węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. Takimi obiektami są z pewnością budynek nadszybia szybu Rejtan po KWK Centrum oraz wieża szybu Bolko byłej KWK Orzeł Biały, gdzie dawniej wydobywano rudę cynku i ołowiu, a obecnie obiekt wykorzystywany jest jako Centralna Pompownia Bolko - powiedział wiceprezydent Bytomia Michał Bieda.
Jak poinformowała Dominika Kściuczyk, miejski konserwator zabytków w Bytomiu, włączenie do Gminnej Ewidencji Zabytków ważnych historycznych obiektów następuje na zasadach określonych w ustawie z 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 roku w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem
- Zgoda, jaką otrzymaliśmy od Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wpisanie wieży szybu Bolko i budynku nadszybia szybu Rejtan do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Bytomia, to dopiero początek procedury prawnej, która jest czasochłonna - zaznaczyła Dominika Kściuczyk.
Zespół składający się na maszynownię oraz nadszybie z wieżą szybową wyciągową Bolko przy ul. Kruszcowej 4 ma cenne walory architektury przemysłowej. Budynek maszynowni został wzniesiony na początku XX wieku a wewnątrz hali w 1905 roku zainstalowano na zrębie elektryczną maszynę wyciągową, której wytwórcą była firma Allgemeine Elektricittsä-Gesellschaft Berlin, Königshütte. Z kolei budynek nadszybia wybudowano również na początku XX wieku z elementami historyzmu, a zabudowa nadszybia jest murowana w konstrukcji muru pruskiego. Wieża dawnego szybu Bolko obejmuje jednostrzałową wieżę szybową wyciągową wybudowaną w konstrukcji stalowej kratownicowej, zespolonej poziomymi rozporami. Na trzonie wieży szybowej ulokowano analogicznie na jednym poziomie dwa koła linowe.
Szyb Bolko wydrążono i oddano do użytku już w 1906 roku. Pierwotnie miał on głębokość 100 metrów, jednak kiedy zdecydowano się wybudować tutaj centralną pompownię, szyb pogłębiono do głębokości około 130 metrów, wykonano dwa chodniki wodne o łącznej długości ponad 2300 metrów, a w wyrobiskach zainstalowano 13 pomp odwadniających, dzięki którym możliwe jest całodobowe pompownie wody z wyrobisk.
Warto dodać, że jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku w tym rejonie działało aż 5 kopalń rud cynku i ołowiu - Waryński, Nowy Dwór, Dąbrówka, Marchlewski oraz Orzeł Biały. Z biegiem lat ruda cynku i ołowiu wyczerpywała się, aż w końcu na przełomie lat 80/90 XX wieku podjęto decyzję o zakończeniu eksploatacji. Po zlikwidowanych kopalniach pozostały jednak wyrobiska górnicze, które należało odwadniać, dlatego też przy szybie Bolko w latach 1985 - 1989 powstała pompownia centralna, odpowiedzialna za odwadnianie wyrobisk rudnych oraz niżej położonych obszarów na terenie Bytomia. Pompownia uruchomiona została w 1988 roku, zaś w 1989 roku rozpoczęto proces wyłączania pompowni przy nieistniejących kopalniach rud cynku i ołowiu, tak aby centralna pompownia Bolko przejęła odwadnianie wszystkich wód z wyrobisk porudnych (30 kwietnia 1990 roku wyłączono ostatnią pompownię lokalną). Średnio pompownia jest w stanie usunąć z wyrobisk górniczych około 30 mszesc. wody na minutę. Pompowana non stop woda jest transportowana ogromnymi rurociągami i po oczyszczeniu trafia do rzeki Brynicy w Piekarach Śląskich.
Z kolei budynek nadszybia szybu Rejtan dawnej KWK Centrum wzniesiono wraz z przybudową na rzucie prostokąta. Do budynku nadszybia przylega pomost łączący z szybem Staszic (dawniej Vuellers) pochodzącym z lat siedemdziesiątych XIX wieku, wybudowany na rzucie wydłużonego prostokąta. Nadszybie wykonane jest w konstrukcji muru pruskiego ze stalowym szkieletem słupów i rygli, które wypełnia czerwona cegła. Obiekt zadaszony jest dachem dwuspadowym a przez dach nad-szybia przechodzi wieża szybowa szybu Rejtan.
Wieża szybu Rejtan byłej KWK Centrum swój początek wiąże z głębieniem szybu Gaertner czyli późniejszego Rejtan już od 1872 roku. Wieżę szybową wyciągową wybudowano w konstrukcji stalowej jednostrzałowej, a w górnej partii głowicy usytuowana jest para kół kierowniczych (linowych). Wieżę zaprojektowano w hucie żelaza Donnersmarchhutte A.G. (Huta Zabrze) a w kolejnych latach kilkukrotnie poddawano ją modernizacji, między innymi w: 1940 roku przez zabrzańską firmę Schiora & Gardens a następnie w 1974 roku i 1975 roku. Ciekawostką jest fakt, że na przełomie XX i XXI wieku w ówczesnym Zakładzie Górniczym Centrum Sp. z o.o. szyb Staszic pełnił rolę szybu wentylacyjnego, zaś szyb Rejtan materiałowego.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
