Dziś solenizantka jest w czołówce zakładów górniczych działających pod szyldem Jastrzębskiej Spółki Węglowej

Jest jednym z najmłodszych zakładów górniczych eksploatujących węgiel kamienny w Polsce. Idea jego budowy zrodziła się w kopalni Knurów w połowie lat pięćdziesiątych. Funkcjonujący dziś w ramach Jastrzębskiej Spółki Węglowej ruch Szczygłowice kopalni Knurów-Szczygłowice obchodzi właśnie swoje sześćdziesiąte urodziny.

Pierwsze plany związane z rozcinką złoża kopalni Szczygłowice powstały w połowie lat pięćdziesiątych ub. stulecia. Opracowali je inżynierowie z Działu Inwestycji kopalni Knurów pod kierunkiem inż. Pawła Tkocza. On też pełnił potem funkcję pierwszego dyrektora zakładu. Pierwszy wózek z węglem wyjechał na powierzchnię 1 lipca 1961 r. Dokładnie 23 września tegoż roku uroczyście otwarto bramy nowej kopalni. 

Zwiększanie produkcji
Założoną zdolność produkcyjną kopalnia Szczygłowice osiągnęła cztery lata później. W tym czasie wykonano również zasadniczą strukturę obiektów powierzchniowych, zgłębiono dwa szyby wydobywcze, szyb wentylacyjny wraz z podszybiem, zamontowano wieże szybowe, wzniesiono budynek maszyn wyciągowych oraz budynek socjalny z łaźnią, a także cechownię z biurami. Wybudowano ponadto sortownię, rozdzielnię główną, stację i bocznicę kolejową.

„Po osiągnięciu docelowego wydobycia 6000 t/d – na podstawie Decyzji Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 23 lipca 1964 r. przystąpiono do rozbudowy Kopalni do 9000 t/d netto” – napisano w zakładowej kronice.

I w taki oto sposób powstał „Generalny Projekt Wstępny rozbudowy KWK Szczygłowice do 9000 t/d netto w latach 1966-1970” – autorstwa inżynierów z Biura Projektów Górniczych w Gliwicach. Założoną zdolność produkcyjną osiągnięto w grudniu 1971 r. Szybko okazało się, że nie jest to bynajmniej koniec możliwości produkcyjnych nowej kopalni, bo już pięć miesięcy wcześniej ci sami inżynierowie rozpoczęli prace nad możliwościami zwiększenia produkcji do 16 000 t/d węgla netto. Lecz węgla wciąż było mało i mało... Rozwijająca się gospodarka konsumowała węgiel jak nigdy wcześniej. Już w 1975 r. Ministerstwo Górnictwa i Energetyki poleciło gliwickiemu Biuru Projektów Górniczych stworzenie planu rozbudowy kopalni Szczygłowice z 16 000 t/d do 20 000 t/d surowca netto. Taką zdolność zakład osiągnął w 1980 r. Wobec planów budowy kolejnych kopalń węgla ostatecznie stanęło na 15 tys. węgla z poziomów 350 m, 450 m, 650 m. Ta wielkość produkcji utrzymywała się do końca lat 80. ub. stulecia, do momentu nastania przemian społeczno-gospodarczych. Wówczas zapotrzebowanie na węgiel zaczęło z roku na rok spadać. 

Z myślą o załodze
Wspominając okres najlepszych lat szczygłowickiej kopalni nie można zapomnieć o infrastrukturze społeczno-kulturalnej, powstałej dzięki środkom wypracowanym przez załogę. Równolegle z rozbudową kopalni w latach 1957-1961 wybudowano m.in.: osiedle awaryjne dla pracowników, domy górnika, stołówkę, żłobek, przedszkole, ośrodek zdrowia z oddziałem lecznictwa zamkniętego na 40 łóżek z gabinetami wyposażonymi w nowoczesną aparaturę i urządzeniami do wodolecznictwa, szkołę podstawową i pawilony handlowe.

W późniejszych latach rozbudowano osiedle mieszkaniowe w Szczygłowicach, kolejne w Leszczynach, domy mieszkalne na osiedlu Foch w Knurowie, osiedle domów jednorodzinnych w Rybniku, dom kultury, kryty basen kąpielowy z halą sportową, a także – co warto podkreślić – ośrodki wypoczynkowe: Zagroń w Szczyrku z wyciągami narciarskimi oraz Pod Dębem w Rudach Wielkich.

Kopalnia Szczygłowice była samodzielnym przedsiębiorstwem górniczym do 1993 r. Następnie weszła w skład Gliwickiej Spółki Węglowej, a 1 lutego 2003 r. została wchłonięta przez nowo powstałą Kompanię Węglową, największe w tym czasie przedsiębiorstwo górnicze w Europie. 1 kwietnia 2010 r. nastąpiło połączenie zakładów wydobywczych Knurów i Szczygłowice w jedną kopalnię Knurów-Szczygłowice. Dwuruchowy zakład wszedł 1 sierpnia 2014 r. w struktury organizacyjne Jastrzębskiej Spółki Węglowej.

Dziś kopalnia Knurów-Szczygłowice jest w czołówce zakładów górniczych działających pod szyldem JSW. Spółka w swym planie na najbliższe lata planuje zwiększenie udziału produkcji węgla koksowego nie tylko poprzez inwestowanie w dostępne już złoża, ale również w udostępnianie nowych złóż i nowych poziomów wydobywczych. 

Wysokowydajne ściany
Rozwój bazy surowcowej, uruchomienie produkcji węgli typu 35, m.in. w ruchu Szczygłowice, jest zgodny z rynkowymi trendami wzrostu wymagań jakościowych. Górnicy ze Szczygłowic zaczęli fedrować wcześniej niespotykane tu pod względem gabarytów, wysokowydajne ściany. Do tak specyficznych frontów robót zaangażowane zostały specjalnie skonfigurowane kompleksy oparte o nowoczesne elementy często po raz pierwszy zastosowane na Szczygłowicach, jak na przykład obudowa FRS o szerokości 1,75 m, kombajn Joy klasy 7LS, czy zespoły automatyki i zasilania oparte o napięcie 3,3 kV.

Wraz ze schodzeniem do coraz niżej położonych pokładów surowca rosną zagrożenia, w tym metanowe. Zwiększono zatem nacisk na bezpieczeństwo pracy załóg. Ruch Szczygłowice realizuje właśnie projekt zagospodarowania metanu, którego celem jest nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa pracy, ale też produkcja energii elektrycznej i ograniczenie do minimum oddawania tego gazu do atmosfery. We wstępnym etapie, który zakończy się w 2022 r., zostaną oddane do użytku dwa agregaty o mocy 4 MW każdy. Kolejne dwa, o tej samej mocy, będą uruchomione rok później. Cała inwestycja zapewni kopalni niezależność energetyczną. Ogromną inwestycją była modernizacja zakładu przeróbczego węgla. Wcześniej część produkcji nie była wzbogacana i sprzedawana energetyce zawodowej i elektrociepłowniom jako mieszanki energetyczne. Po modernizacji zakładu miały surowe, niewzbogacone, podlegają wzbogaceniu, stając się produktem dla koksownictwa. Większość urządzeń na przeróbce jest sterowana automatycznie, a pracownik jedynie nadzoruje prawidłowość przebiegu procesów technologicznych.

W ostatnich latach w ruchu Szczygłowice wdrożono ponadto innowacyjny system monitorowania ciśnienia w stojakach, umożliwiający prawidłowe kierowanie stropem eksploatowanej ściany i zabezpiecza przed jego opadami. Wprowadzono nowe rozwiązania znacznie skracające czas przygotowania ścian do likwidacji oraz samą wybudowę kompleksów ścianowych. W 2020 r. w szczygłowickiej kopalni po raz pierwszy w polskim górnictwie węgla kamiennego zastosowano nowatorski sposób likwidacji wcześniej wybranej i zaizolowanej ściany. Był on z powodzeniem realizowany w czterech etapach ze względu na duże zagrożenie pożarowe. 

Ambitni pracownicy
Wszystkie te osiągnięcia udało się zrealizować dzięki ambitnej załodze ruchu Szczygłowice. Bo też największym kapitałem kopalni zawsze byli ludzie. Dziś jest to załoga ze średnią wieku w okolicach trzydziestki. Najlepszym powierzono pracę na kierowniczych stanowiskach.

– Posiadamy spójną, jasną strategię działań na najbliższe lata. Będziemy ją wspólnie realizować – podkreśla Jarosław Twardokęs, dyrektor kopalni Knurów-Szczygłowice.

Pielgrzymi w górniczych pióropuszach 

NSZZ Solidarność KWK Szczygłowice od początku sprawuje pieczę nad kaplicą z węgla i drewna w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, Pani Świętokrzyskiej w Kałkowie Godowie. Fot.: ARC/Sanktuarium

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej, Pani Świętokrzyskiej w Kałkowie-Godowie stwarza klimat do spotkania serca człowieka z Bogiem oraz Matką Boską, z dziejami historii, patriotyzmem, umożliwia każdemu odnalezienie korzeni swojej wiary i polskości. Ma także swój związek ze śląskim górnictwem.

Sanktuarium zbudowane zostało w latach 1983-1984 z inicjatywy ks. Czesława Wali, byłego kustosza, śp. zmarłego infułata. W 1986 r. górale ze Stryszawy koło Suchej Beskidzkiej rozpoczęli budowę Golgoty Narodu przypominającej architekturą zewnętrzną gmach Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Na szczycie budowli umieszczono dwunastometrowy krzyż. Nie obyło się bez pomocy pielgrzymujących tam górników z kopalni Szczygłowice.

W 1984 r. miało miejsce pierwsze nocne czuwanie jeszcze w nieukończonym dolnym kościele. Rozpoczęli je szczygłowiccy górnicy wraz z rodzinami i pielgrzymami oraz ich przewodnikiem pielgrzymkowym Stanisławem Stachulą.

W 1992 r. NSZZ Solidarność KWK Szczygłowice z poparciem dyrekcji rozpoczął budowę kaplicy z węgla i drewna na Golgocie, do której pielgrzymują każdego roku górnicy. W kaplicy tej odbywają się modlitwy oraz apele za tych, co odeszli w wypadkach na „wieczną szychtę”. W 2007 r. nastąpiła koronacja Cudownego Obrazu Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski, przy udziale górników i pielgrzymów kopalni Szczygłowice wraz ze sztandarami.

NSZZ Solidarność KWK Szczygłowice od początku sprawuje pieczę nad kaplicą, dbając o jej wystrój i remonty. Pierwszy remont generalny kaplicy wraz z obrazem odbył się w 2007 r., drugi w 2021 r. Tablice upamiętniające tragicznie zmarłych górników zostały wymienione na nowe, zaś oryginalne, które wisiały w kaplicy, zostały przewiezione do Budynku Cechowni na Ruchu Szczygłowice.

Wspomną wydarzenia sprzed 40 lat 

W sobotę, 18 września br., załoga ruchu Szczygłowice kopalni Knurów-Szczygłowice świętować będzie sześćdziesiątą rocznicę urodzin swojej kopalni.

Uroczystości rozpocznie o godz. 10.00 msza św. w kościele pw. NMP Królowej Świata w Szczygłowicach. O godz. 11.15 uczestnicy uroczystości spotkają się przy bramie ruchu Szczygłowice Kopalni Knurów-Szczygłowice. Kwadrans później będzie miało miejsce uroczyste poświęcenie krzyża stojącego przy bramie kopalni. Upamiętnia on wydarzenia z września 1981 r. Warto przypomnieć, że w trakcie wizyty w kopalni red. Bronikowskiego miało wtedy dojść do zmanipulowania wywiadu odnośnie pracy w wolne soboty, za którym stał ówczesny przewodniczący Rady Zakładowej. W  trakcie masówki 23 września 1981 r. doszło do eskalacji konfliktu, co skończyło się wywiezieniem na taczce przewodniczącego rady. Za podżeganie do tego czynu zamknięto w areszcie przewodniczącego NSZZ Solidarność Tadeusza Arenta.

Dzień później został proklamowany strajk okupacyjny. W pierwszym z trzech postulatów zażądano uwolnienia Tadeusza Arenta. W czasie strajku pracownicy ustawili przy bramie głównej metalowy krzyż, pod którym 7 września 1981 r. ks. dr Tomasz Szulc celebrował mszę świętą i wygłosił Słowo Boże. Tadeusza Arenta zwolniono ostatecznie z aresztu 29 września 1981 r. po interwencji Lecha Wałęsy i poręczeniu, które podpisali: Tadeusz Mazowiecki i ks. Józef Tischner. Przypomnijmy, że w 20. rocznicę strajku i porozumienia załogi KWK Szczygłowice, NSZZ Solidarność ufundowała tablicę pamiątkową, która została umiejscowiona na cokole pod krzyżem.

Po zakończeniu ceremonii poświęcenia krzyża przedstawiciele załogi złożą kwiaty. Na godz. 11.50 planowane jest przejście do budynku cechowni. Tam pod figurą św. Barbary, patronki górników, i tablicą upamiętniającą tragicznie zmarłych górników kopalni Szczygłowice również złożone zostaną kwiaty.

Kierownictwo kopalni Knurów-Szczygłowice i ruchu Szczygłowice serdecznie zaprasza wszystkich do udziału w uroczystościach.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.