Nikiel powszechnie używany jest do wytwarzania nierdzewnej stali. Od kilku lat metal ten również znajduje zastosowanie w produkcji akumulatorów dla pojazdów elektrycznych. Oczekuje się, że ich producenci będą coraz częściej stosować chemikalia do akumulatorów katodowych o wysokiej zawartości niklu. Na światowym rynku panuje obecnie nadwyżka tego metalu, ale oczekuje się, że w ciągu najbliższych kilku lat wraz z rozwojem produkcji samochodów elektrycznych uformuje się deficyt podaży - i utrzyma się on wraz ze wzrostem popytu na elektryczny transport.
Sytuacja ta spowodowała, że tylko w 2020 r. jego cena wzrosła ok. 50 proc. i obecnie waha się w granicach 16 tys. dol. za tonę. Jest prawie pewne, że niezależnie od chwilowych jej wahań, będzie ona w najbliższych latach osiągać coraz wyższy poziom. Na tym tle warto powrócić do projektów eksploatacji jedynego w Polsce złoża tego metalu w Szklarach na Dolnym Śląsku.
Zapomniane złoże
Około 50 km na południe od Wrocławia, przy szosie łączącej to miasto z przejściem granicznym w Kudowie-Zdroju, w gminie Ząbkowice Śląskie, znajduje się miejscowość Szklary. Znana jest ona z występującego tu na powierzchni terenu złoża niklu. Jest to jedno z unikalnych koncentracji tego metalu w Europie. Dziś całkowicie zapomniane, zaniedbane i opuszczone, mimo że pozostały tu znaczne zasoby rudy nadającej się do eksploatacji. Jeszcze kilkanaście lat temu złożem zainteresowany był dolnośląski potentat górniczy KGHM Polska Miedź SA. Jednakże ze względu na własne kłopoty, których mu nigdy nie brakowało, decyzja o inwestycji w Szklarach ze zrozumiałych względów upadła.
Jedyne w Europie
Odkrycia rud niklu dokonał tu w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku ząbkowicki inżynier górniczy A. Reitsch, który w swoich podróżach podobne złoża widział w Nowej Kaledonii. Początkowo sądzono, że są to złoża żyłowe i ich eksploatację prowadzono podziemnymi chodnikami, które zachowały się do dzisiaj. Chodniki te były niedawną przyczyną dramatu dwóch studentów – grotołazów, którzy chcieli je spenetrować. Liny, na których opuścili się do otwartych szybików, szybko namokły i stały się tak śliskie, że o wyjściu nie było już mowy. Ponieważ nie zostawili o sobie żadnej informacji, kilkutygodniowy pobyt w zimnych i mokrych chodnikach o mało nie pozbawił ich życia.
Podziemnymi wyrobiskami wydobywano rudę i wytapiano z niej w miejscowej hucie nikiel do 1920 r. Dla wojskowych potrzeb pierwszej wojny światowej wybrano najbogatsze partie rudy. Potem aż piętnaście lat nic się tu nie działo. Dopiero program intensywnych zbrojeń poprzedzających ostatnią wojnę światową spowodował powtórne uruchomienie wydobycia rudy i budowę zmodernizowanej huty, przystosowanej do wytapiania metalu ze znacznie już uboższych rud. Po dokładniejszych badaniach stwierdzono, że jest to złoże zwietrzelinowe miejscowych skał serpentynitowych budujących okoliczne wzgórza. Okazało się też, że ruda zalega tuż pod glebą. Dlatego też zaniechano jej eksploatacji podziemnej na rzecz znacznie tańszego i bardziej wydajnego systemu wydobycia odkrywkowego.
Polska historia
W roku 1945 na skutek zniszczeń wojennych zespół ten na kilka lat przestał pracować. Pięć lat później powtórnie rozpoczęto wydobywać rudę, a w hucie znów wytapiano nikiel. Zakłady Górniczo-Hutnicze w Szklarch dostarczały ok. 10 proc. rocznego zapotrzebowania Polski na nikiel w ilości ok. 1000 t rocznie. Z biegiem czasu obiekt ten stawał się coraz bardziej nowoczesny. Obok zakładu wybudowano dla załogi kilka typowych czteropiętrowych budynków. Jeszcze przed wojną doprowadzono tu linię kolejową łączącą Szklary z Wrocławiem i Kłodzkiem. Wydobycie rud niklu i jej przeróbka w hucie w Szklarach zostały zatrzymane w 1983 r. Pozostało tu jeszcze do wybrania ok. 17,21 mln t rudy i 125 tys. t metalu (przy zawartości brzeżnej 0,8 proc. Ni). Zasoby pozabilansowe wynoszą 21,32 mln t rudy i 84 tys. t metalu, które oceniane zostały kilkanaście lat temu, przy znacznie niższych cenach tego metalu. Razem 209 tys. t niklu. Jak łatwo przeliczyć jest to wartość ok. 3,2 mld dol. Szacunkowo drugie tyle metalu może zalegać w złożach jeszcze nieudokumentowanych i starych hałdach.
Chalcedony i opale
Dzisiaj jedyną atrakcją tego złoża są żyłowe wystąpienia chalcedonów, chryzoprazów i opali, które zagospodarowują miejscowi zbieracze. Jako że dwa pierwsze z nich są to zielonej zwykle barwy kamienie półszlachetne, cieszą się one powodzeniem szczególnie u zagranicznych nabywców. Podobnie atrakcyjne są intensywnej białości opale zbliżone pod tym względem do swoich najdroższych australijskich odmian.
Przeciwnicy
Wznowienie eksploatacji złoża niklu w Szklarach ma też swoich przeciwników. Ten sprzeciw pochodzi jeszcze z czasów XX w., kiedy nie obowiązywały rygory ochrony środowiska. Skutki były tragiczne w postaci zwiększonej ilości chorób nowotworowych w rejonie tej miejscowości. Choć dzisiaj obowiązują już całkiem inne zasady przestrzegania ekologicznych warunków takiej inwestycji, minione złe doświadczenia odzywają się w regularnych sprzeciwach dla tego rodzaju inwestycji. Jest to zapewne jeden z powodów, dla którego inwestorzy omijają propozycje jego powtórnego zagospodarowania. Twierdzi się też, że są to „małe” zasoby na tle największych na świecie złóż o zawartości metalu liczonych w milionach ton. Jednak graniczna zawartość metalu klasyfikuje je na czwartym miejscu wśród tych największych złóż na naszym globie. Nie jest więc najgorzej.
Zainteresowani
Ponieważ sama miejscowość Szklary liczy kilkaset mieszkańców, a pobliskie Ząbkowice Śląskie piętnaście tysięcy, jest realna możliwość przekonania lokalnych władz do ekologicznego projektu spełniającego wszystkie wymogi w zakresie ochrony zdrowia i życia tak pobliskich mieszkańców, jak i pracującej tam załogi. Osiągnięcie tego celu jest prawdopodobne, gdyż w regionie tym stopa bezrobocia wynosi ok. 10 proc. Eksploatacja tego złoża i pozyskiwanie z niego cennego niklu pod względem ekonomicznym wydaje się być inwestycją wielce korzystną. Tym bardziej że na miejscu istnieje pełna infrastruktura komunikacyjna, energetyczna i lokalowa. Dla ponownego zagospodarowania tego złoża brakuje tylko dobrej informacji i to zarówno w mediach krajowych, jak i zagranicznych pod hasłem „Polski nikiel czeka na inwestorów”.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
