Andrzej Arendarski od 23 lat obserwuje polską gospodarkę z pozycji prezesa Krajowej Izby Gospodarczej, a w rządzie Hanny Suchockiej był ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą w latach 1992-1993. W wywiadzie udzielonym potalowi netTG.pl przeczytamy, jak w jego opinii zmieniła się polska gospodarka i czy zdążymy do 2049 r. przestawić się na energię odnawialną, która wymaga wielkich nakładów? Dr Arendarski opowie rownież, w jakiej kondycji są górnictwo rud żelaza, hutnictwo i przemysł ciężki.
- Od 23 lat kieruje pan Krajową Izbą Gospodarczą i obserwuje z tej pozycji polską gospodarkę. Jak się ona zmieniła?
- Pokonała bardzo długą drogę, na której miała wzloty i upadki, jak kryzysy na przełomie wieku i w 2008 r., które mocno dotknęły polskie firmy. Był to również okres zmian w przemyśle ciężkim. Dla firm był to trudny czas przystosowania się do gospodarek zachodnich. Ale spadek udziału danej gałęzi gospodarki w PKB nie zawsze oznaczał jej marginalizację. Patrzę na ostatnie lata z perspektywy jasnych stron i sukcesów, bo w tym czasie staliśmy się członkiem Unii Europejskiej i uzyskaliśmy dostęp do wspólnego rynku. Polskie firmy są coraz bardziej innowacyjne, coraz śmielej radzą sobie na zagranicznych rynkach, a niektóre z nich już konkurują na globalnym rynku.
- Czy spodziewał się pan, że tak szybko w Polsce spadnie znaczenie węgla?
- To, że Europa i świat będą zmierzały w kierunku zielonych technologii, wiadomo było od dawna. Ale w zglobalizowanej gospodarce trudno przewidzieć dynamikę rozwoju lub marginalizację danej gałęzi. Tym bardziej że oprócz globalizacji, na zmiany wpływają czynniki pozaekonomiczne, które trudno zaplanować. Takim przykładem jest globalne ocieplenie, o którym dyskutuje się od lat, a dopiero ostatnio stało się motorem przemian gospodarczych. Jednak odchodzenie od węgla jest procesem nieuchronnym i celem powinno być to, by polski przemysł jak najmniej boleśnie przez to przeszedł.
- Polska Grupa Energetyczna zapowiedziała do 2050 r. stuprocentową dekarbonizację i przejście na energię odnawialną. Jest to realne?
- Z wypowiedzi PGE wynika, że jest świadoma skali tego wyzwania. Przygotowała program transformacji i zarezerwowała środki na jego realizację. Oczywiście przy tak odległej perspektywie czasowej należy zakładać, że mogą zdarzyć się różne perturbacje, ale nie ma obecnie powodu, aby nie ufać zapewnieniom PGE i należy tylko życzyć sukcesu w realizacji planów.
- Nie ma obaw, że w 2049 r., kiedy zamkniemy kopalnie, będziemy zmuszeni importować węgiel, bo nie zdążymy się przestawić na energię odnawialną, która wymaga wielkich nakładów?
- Takiego scenariusza nie można wykluczać z powodu braku środków na inwestycje, a węgiel już importujemy. Resort funduszy i polityki regionalnej wyliczył , że na transformację energetyczną do 2050 r. trzeba przeznaczyć ponad bilion złotych. Czy znajdziemy tak duże pieniądze i w jakim stopniu te działania wesprze UE, jaki kalendarz transformacji zaakceptuje? Od lat przekonujemy Brukselę, że polska energetyka jest oparta na węglu i potrzebujemy czasu oraz środków, by to zmienić. Myśląc o przyszłości, nie możemy jednak przyjmować postawy: „jak UE da nam pieniądze, to się przetransformujemy, a jak nie da, to nic nie zrobimy”. Musimy szukać rozwiązań, które pozwolą na zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania na energię, które będą zgodne z celami europejskiej polityki energetycznej. Potrzeba też więcej elastyczności ze strony branży energetycznej i rozwiązań wspierających energetykę prosumencką.
- Dobrze się rozwija górnictwo rud żelaza, a KGHM Polska Miedź osiąga świetne wyniki…
- W przypadku KGHM duże znaczenie miał dobry program inwestycji i rozwoju, którego zabrakło w wielu przypadkach w górnictwie węgla. Branża miedziowa korzysta również z dobrej koniunktury na rynkach międzynarodowych, a także zapotrzebowania na surowce w nowoczesnych technologiach, również tych zielonych.
- Niestety, maleje znaczenie polskiego hutnictwa, bo staje się mniej konkurencyjne cenowo.
- Problemy branży hutniczej i wydobywczej dotykają nie tylko przedsiębiorstw, ale także pracowników. Łatwo doradzać z Warszawy, ale trudniej rozwiązywać problemy w przedsiębiorstwach, które zainwestowały miliony złotych i zatrudniają tysiące pracowników. Hutnictwo powinno dbać o te obszary, które wpływają na konkurencyjność – ograniczać koszty, inwestować w nowoczesne technologie, podnosić jakość wyrobów, dbać o innowacyjność, rozwijać się w ramach programów UE związanych z „zieloną transformacją”. Problemem hutnictwa są wysokie koszty energii oraz zależność od koniunktury m.in. w motoryzacji. Inną sprawą jest nierównowaga wynikająca z odmiennej polityki Europy i reszty świata do emisji CO2. Bo jak konkurować z Chinami, Indiami czy Ukrainą, kiedy do kosztów hutnictwa w UE dochodzą opłaty za emisję C02?
- W wyniku dekarbonizacji, mniejszej roli przemysłu ciężkiego, kolej towarowa traci ładunki.
- Sektor samochodowy i kolejowy walczą o podział transportowego „tortu”. Kolej, w porównaniu z transportem samochodowym, ma utrudniony dostęp do infrastruktury, bo wymaga on szeregu formalności i nie ma do dyspozycji „torostrad” z ośmioma pasami ruchu, na które, jak samochody, wjeżdża, kiedy chce. Mniejsze koszty przy większych odległościach, odciążenie dróg, mniejsza szkodliwość dla środowiska to ekologiczne argumenty kolei. Nie jestem zwolennikiem rozwiązań „siłowych”, w których się faworyzuje jedną branżę kosztem innej. Należy jednak zapewnić warunki do konkurencji poprzez budowę nowoczesnej infrastruktury i korzystania z niej. Eksperci wskazują, że przyszłość sektora kolejowego to: transport z Chin, szersze otwarcie polskich portów i połączenie ich z infrastrukturą kolejową innych krajów oraz rozwój intermodalu.
- W rządzie Hanny Suchockiej był pan w latach 1992-1993 ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą. Jak od tego czasu zmieniła się ta współpraca?
- Zestawienie lat 90. i obecnych to porównywanie różnych światów. Dotyczy to zarówno wartości eksportu, jak i jego udziału w PKB. W czasach rządu Suchockiej polska gospodarka walczyła ze skutkami szoku wywołanego transformacją, w którym od zera trzeba było budować sieć powiązań międzynarodowych. Duży wysiłek włożono w edukację polskich przedsiębiorców, m.in. KIG wspierała internacjonalizację polskich firm, a przed akcesją przeszkoliła przedsiębiorców z funkcjonowania na rynku UE. Od 1995 r. eksport wzrósł z 25 mld euro do ponad 295 mld euro, a więc ponad 10 razy! Kamieniem milowym we współpracy zagranicznej było wejście Polski do Unii Europejskiej, która określiła mapę współpracy zagranicznej polskich firm. Dziś Niemcy, Francja czy Włochy są najważniejszymi odbiorcami naszych towarów. W ciągu 15 lat funkcjonowania w UE polski eksport wzrósł czterokrotnie. Pomimo dominacji UE jesteśmy obecni w Azji, obu Amerykach i Afryce, a polski eksport to dziś nie tylko żywność, staliśmy się europejskim potentatem w eksporcie motoryzacji, AGD i RTV.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
