Czym się kierować przy wyborze głośników, jakie są ich rodzaje, na co zwracać uwagę oraz w jakiej kolejności zająć się modernizacją samochodowego systemu audio?
To są pytania, na które odpowiedzi postaramy się przybliżyć w ramach artykułu. Oprócz wyboru samych głośników zajmiemy się też kwestiami elektryki, tak aby spojrzeć holistycznie na temat car audio, ponieważ wszystko się ze sobą łączy i głośniki to tylko głośniki - same nie “zagrają”. Często pierwszymi bodźcami skłaniającym do zainteresowania się tematem car audio są niskie częstotliwości (a właściwie ich niewystarczająca ilość), niezadowalająca jakość systemu audio lub zużycie się fabrycznych głośników.
Rodzaje głośników i zastosowania
Typy przetworników audio przeznaczone do samochodu nie różnią się zbytnio od głośników do innych zastosowań, zatem przyjrzymy się trzem rodzajom dedykowanym do odtwarzania różnych zakresów częstotliwości.
Głośnik niskotonowy
Bywa tak, że dochodzimy do wniosku, iż słuchane piosenki nie mają, nazywając potocznie, tak zwanego “kopa” i postanawiamy coś z tym zrobić. Poszukująć rozwiązania natrafiamy na opcję doinstalowania dodatkowych subwooferów. Często stosowaną praktyką jest umieszczanie przetworników niskotonowych w specjalnych skrzyniach basowych lub tubach. Dźwięk wydobywający się z głośnika, umieszczonego w szczelnej obudowie, charakteryzuje się spójniejszym brzmieniem oraz zredukowaną ilością pogłosów i rezonansów. Wadą takiego rozwiązania jest zajęcie dodatkowej przestrzeni w tylnej części samochodu), ale to też można ograniczyć do minimum (a często nawet do zera) poprzez sprytne zainstalowanie głośników przy pomocy fachowców. Chociaż niekoniecznie będzie to pożądane, ponieważ wśród ludzi instalujących subwoofery w bagażniku nie trudno znaleźć fanów eksponowania i podświetlania sprzętu ledami. Subwoofery są głośnikami pobierającymi najwięcej energii elektrycznej spośród wszystkich głośników, więc warto pamiętać o tym, że jego instalacja nie obędzie się bez zakupu dodatkowego wzmacniacza, chyba, że takowy już posiadamy.
Głośnik średniotonowy
Występuje w dwóch formach. Jako pojedynczy i osobny głośnik jednodrożny lub jako część zestawu dwudrożnego składającego się dodatkowo z przetwornika wysokotonowego, który posiada wspólną oś z głośnikiem średniotonowym (tzw. głośniki koaksjalne lub współosiowe). To właśnie ten głośnik zajmuje się odtwarzaniem, tak de facto, najważniejszego pasma częstotliwości, ponieważ większość kluczowych informacji dźwiękowych (w odsłuchiwanym materiale muzycznym) znajduje się właśnie tutaj. Taki głośnik umieszczamy w drzwiach samochodu. Do tych przednich wystarczy wybrać głośniki jednodrożne, natomiast do tylnych lepiej nadadzą się głośniki dwudrożne, aby polepszyć odbiór góry pasma pasażerom znajdującym się z tyłu. Dodatkowo parę głośników dwudrożnych (w tym wypadku owalnych lub okrągłych) można zamontować pod tylną szybą samochodu. Dostępne są również modele trójdrożne, ale nie niosą one ze sobą zauważalnej poprawy jakości dźwięku, w związku z czym głośnik o konstrukcji dwudrożnej jest w zupełności wystarczający.
Głośnik wysokotonowy
Góra pasma to ta część słyszalnego spektrum, której odpowiednia ilość i jakość daje wrażenie klarownego i czystego dźwięku. Jest niejako szlifem brzmienia, bo sama w sobie nie jest przyjemna w odbiorze i niewiele z niej wynika, ale jej brak znacząco obniża jakość dźwięku. Głośniki wysokotonowe umieszczamy pod przednią szybą samochodu, dzięki czemu środek sceny audio pozornie przesuwa się do przodu co jest zjawiskiem korzystnym, bo muzyka gra przed nami, a nie gdzieś z tyłu czy z boku.
Zamiast kupować osobno głośnik wysokotonowy warto sięgnąć po tzw. dwudrożny system odseparowany. Polega to na połączeniu w jednym zestawie jednodrożnych głośników średniotonowych do umieszczenia w przednich drzwiach oraz głośników wysokotonowych do umieszczenia pod przednią szybą (teraz powinno stać się jasne, dlaczego do przednich drzwi wystarcza jednodrożne głośniki średniotonowe). Słowo odseparowany pochodzi z faktu brak scalenia obu przetworników w jednej obudowie. Nieodłącznym elementem tego zestawu są krosownice, które zajmują się podzieleniem sygnału pomiędzy oba głośniki. W zestawie znajdziemy po parze głośników i krosownic (po jednym na każdą stronę samochodu).
Rodzaje membran
Pokrótce przyjrzyjmy się na jakie materiały, z których wykonane są membrany, warto uważać w jakiej sytuacji. Jeśli wybierzemy membranę papierową to koniecznie powinnina być powlekana, aby uniknąć zniszczenia membrany wskutek podwyższonej wilgotności, która potrafi panować w drzwiach. Natomiast membrany polipropylenowe nie nadają się na głośniki tylne, bo słabo znoszą wysokie temperatury, które mogą osiągnąć nagrzewając się od promieni słonecznych. Wśród głośników wysokotonowych oprócz standardowych przetworników dynamicznych z kopułkami aluminiowymi, tytanowymi czy też jedwabnymi, znajdziemy również modele z przetwornikiem piezoelektrycznym, czyli takie jak znajdują się między innymi smartfonach. Są one tanie i nie warto ich kupować ze względu na słabą jakość.
Parametry - na co zwracać uwagę?
Najważniejszym aspektem doboru jakichkolwiek głośników samochodowych jest ilość miejsca, które możemy przeznaczyć na ich zamontowanie. Chodzi tutaj o fabrycznie określone wymiary, czyli średnicę otworu oraz głębokość montażową. Te informacje są kluczowe, bo inaczej dany głośnik się po prostu nie zmieści. Bardzo często zamieniając głośniki fabryczne na nowe, konieczne jest wyposażenie się w adaptery/przejściówki montażowe umożliwiające zamocowanie zakupionych głośników w przeznaczonych miejscach.
W wypadku głośników samochodowych istotną kwestią jest efektywność/skuteczność instalowanych głośników. Określa ona jak głośno może zagrać dany model. Jej wartość podawana jest w decybelach, a pomiar jest ściśle określony i wykonywany w odległości 1 metra od głośnika. Posłużmy się krótkim przykładem dla lepszego zobrazowania tego parametru. Głośniki o efektywności 90dB zagrają tak samo głośno, jak głośniki o skuteczności 87dB, z tym że pobiorą 2 razy mniej energii elektrycznej. Ogółem im mniej energii pobierze głośnik samochodowy tym lepiej (wzmacniacz też), ponieważ nie mamy do dyspozycji jej nieograniczonej ilości.
Zatrzymując się przy energii. Każdy głośnik posiada (a przynajmniej powinien) parametr określający jego zapotrzebowanie energetyczne - moc RMS, inaczej zwany mocą skuteczną, ciągłą lub znamionową. Określa on jaką maksymalną moc elektryczną jest w stanie przyjąć głośnik przez dłuższy czas bez wyraźnych zniekształceń. Warto uważać na podawane przez producenta inne rodzaje mocy, takie jak moc dynamiczna, muzyczna czy moc szczytowa, ponieważ z reguły cechują się one wyższymi wartościami w watach i takie postawienie sprawy jest zwykłym chwytem marketingowym, bo wydaje się, że głośniki są lepsze i mocniejsze (nie mówiąc już o podawaniu mocy nie określając jej typu, choć producent pewnie zakłada, że się domyślamy, ale kto tam wie o co tak naprawdę chodzi). Pamiętajmy, że wbrew powszechnie utartym schematom ten parametr nie obrazuje nam jak głośno zagra dany model głośnika, gdyż jest to parametr elektryczny i określa jego zapotrzebowanie energetyczne. Impedancja znamionowa głośnika określa warunki poprawnej współpracy ze wzmacniaczem audio, który akceptuje tylko głośniki o pewnych wartościach impedancji (w zależności od modelu). Dodatkowo znajomość jej wartości pozwoli na zaplanowanie ewentualnego połączenia więcej niż jednego głośnika do zacisku wzmacniacza w sposób równoległy lub szeregowy (obliczenia można dokonać na podstawie wzorów na impedancję). Może się to przydać, gdy posiadany wzmacniacz nie ma wystarczającej liczby kanałów, a jeszcze chcemy podpiąć dodatkowe głośniki.
Elektronika
Radioodtwarzacz
Stanowi niejako centrum dowodzenia i wizytówkę systemu audio. Z tego miejsca rozsyłany jest sygnał, przejęty od źródła dźwięku, do głośników lub zewnętrznych wzmacniaczy. W celu zadbania o wygodę użytkowania zdecydowanie warto wybrać radio oferujące łączność bezprzewodową ze smartfonem. Podczas wyboru warto zwrócić uwagę na liczbę wyjść RCA (potocznie cinch). Ich większa liczba pozwala na kalibrację i dostosowywanie brzmienia systemu audio z poziomu radia, które oprócz poziomu sygnału podawanego na każde z wyjść daje możliwość indywidualnego dostosowania brzmienia.
Wzmacniacz
Najczęściej fabryczne systemy samochodowe nie posiadają na pokładzie dodatkowego, zewnętrznego wzmacniacza audio. Zazwyczaj korzysta się z tego wbudowanego w radioodtwarzacz. Często nie posiadają one wystarczającej mocy, aby nawet zasilić fabryczne głośniki, nie mówiąc o potencjalnie wymienionych nowszych modelach, nierzadko o większych mocach. Teraz może nasunąć się pytanie - skoro mam fabryczne głośniki, które zasilane są ze wzmacniacza radiowego o małej mocy, to czy kupno wzmacniacza do samochodu bez wymiany głośników jest w stanie poprawić jakość? Odpowiedź brzmi - tak. Zabieg taki pozwoli na rozwinięcie do maksimum potencjału zainstalowanych głośników, a po sprawdzeniu czy gra lepiej nic nie stoi na przeszkodzie, aby wymienić głośniki (chyba, że wybraliśmy wzmacniacz o zbyt małej mocy).
Warto wybrać jeden wzmacniacz czterokanałowy lub dwa dwukanałowe (najczęściej decydująca będzie cena, bo funkcjonalność się nie zmienia), aby zapewnić sobie jak największą kontrolę podczas kalibracji systemu. Wybierając klasę wzmacniacza warto sięgnąć po A/B lub najlepiej klasę D ze względu na wysoką sprawność energetyczną (procent energii dostarczonej do wzmacniacza, który rzeczywiście zamieniany jest na jego pracę, a nie wytraca się w postaci ciepła). Podłączając wzmacniacz do zasilania (czyli akumulatora) nie można zapomnieć o wpięciu w obwód bezpiecznika! W razie ewentualnych przeciążeń zabezpieczy cały nasz sprzęt audio. Typowe podłączenie polega na wpięciu się w plusowy zaciski akumulatora, a z drugiej strony połączenie z karoserią, będącą punktem odniesienia obwodu elektrycznego, czyli masą.
Akustyka
Przed wymianą głośników na nowe warto najpierw wykonać poprawę akustyki samochodu (potocznie nazywanej wygłuszeniem samochodu). Polega to na wyłożeniu matami akustycznymi elementów karoserii samochodu od jej środka. Taki zabieg wspomaga pracę przetworników umieszczonych w drzwiach, ponieważ tworzą one pewną komorę rezonującą na wskutek ruchów membrany, bo jak wiadomo emisja fali akustycznej odbywa się po obu jej stronach. Może się okazać, że taki zabieg na tyle poprawi sytuację, że nie będziemy czuć potrzeby wymiany posiadanych głośników, chociaż zapewne w dalszym ciągu będzie brakowało basu. Pamiętajmy zatem, że nawet najlepszy głośnik potrzebuje odpowiednich warunków do pracy, aby pokazać pełnię swojego potencjału. Dodatkowym aspektem tego zabiegu jest redukcja słyszalnych artefaktów (szumów, drgań) pochodzących z pracy samego samochodu, co pozytywnie wpływa na komfort jazdy.
Podsumowanie
Temat car audio jest dosyć skomplikowany, ponieważ obejmuje szeroką gamę tematów, o których należy mieć spore pojęcie, aby planowanie oraz instalację podzespołów wykonać należycie dobrze. Zachęcamy do głębszego zapoznania się z tematem, ponieważ powyższy artykuł stanowi niejako skondedsowaną i ogólnikową wiedzę, bez wdawania się w liczne szczegóły. Pamiętajmy, też że opinie o danym produkcie są tylko subiektywnymi opiniami. W związku z tym warto najpierw posłuchać danego głośnika oraz podjechać do specjalisty, skonsultować z nim nasze plany, zapytać o ekspercką poradę, a często też zlecić wykonanie modernizacji systemu car audio, chyba, że mamy wystarczająco dużo zaparcia i czasu, aby “pobawić” się w to samodzielnie.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
