Rozmowa z Bożeną Borys-Szopą, minister rodziny, pracy i polityki społecznej

- Nowelizacja przepisów Kodeksu pracy, przedkładanie Radzie Ministrów propozycji wysokości minimalnego wynagrodzenia, regulacja kwestii zatrudnienia cudzoziemców – zazwyczaj z tymi tematami kojarzy się nam zakres działań Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w kontekście prawa pracy. Tymczasem resort, którym pani kieruje, ma także duży wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy.
- Ministerstwo odpowiada za wydawanie przepisów i współkreowanie polityki w zakresie bhp. Nie działamy jednak sami. Współpracują z nami inni ministrowie, a cały system bhp tworzy także Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, a także pracownicy służby bhp i społeczni inspektorzy pracy. 

- Ale to państwo nakreślacie kierunek?
- Regulacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie są dane raz na zawsze. Ministerstwo podejmuje szereg działań systemowych w zakresie bhp. Regularnie prowadzone są chociażby badania dotyczące nowych zagrożeń na stanowiskach pracy. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Świat się zmienia, a wraz z nim zmieniają się warunki pracy. Pojawiają się nowe technologie, które wymuszają konieczność prowadzenia badań nad oddziaływaniem nowych czynników występujących podczas procesów pracy. W celu realizacji tych zadań od wielu lat prowadzony jest w Polsce program „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, w którym uwzględniony jest także sektor górniczy.

Program zakłada wykorzystanie nowoczesnych technologii i rozwiązań innowacyjnych na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa pracy. Powinno to przyczynić się do znaczącego ograniczenia liczby osób narażonych na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych, a w konsekwencji ograniczyć liczbę wypadków przy pracy i chorób zawodowych... 

- …które także prowadzą do strat ekonomicznych.
- To kolejny aspekt znaczenia bhp, podobnie jak ten społeczny. Osoby wykluczone z rynku pracy na skutek wypadków przy pracy tracą finalnie kompetencje zawodowe. Poza tym, im mniej wypadków przy pracy, tym mniej wypłat rent z tytułu niezdolności do pracy, zasiłków chorobowych czy odszkodowań. 

- W ostatnich latach stan bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce poprawił się.
- Nie oznacza to, że nie mamy powodów do dalszych działań. W naszym kraju każdego roku w wypadkach przy pracy ginie prawie 300 osób. Wydatki z funduszu wypadkowego ZUS związane z wypadkami i chorobami zawodowymi wynoszą ok. 5 mld zł rocznie, przy czym kwota ta nie uwzględnia kosztów ponoszonych np. przez Narodowy Fundusz Zdrowia na leczenie i rehabilitację. Nie zapominajmy przy tym o kosztach społecznych. Wypadki przy pracy dotykają nie tylko osoby poszkodowane, ale także ich rodziny. Koszty społeczne są niebagatelne. 

- W jaki sposób środowisko pracy wpływa na występowanie chorób zawodowych?
- Pracownik w środowisku pracy może być narażony na działanie różnych czynników, które mogą się przyczynić do powstania choroby zawodowej. Mogą to być np. czynniki fizyczne, takie jak hałas, drgania mechaniczne, mikroklimat, promieniowanie optyczne oraz pola magnetyczne. Do niebezpiecznych czynników chemicznych można natomiast zaliczyć różne substancje chemiczne o działaniu np. toksycznym, żrącym, uczulającym, drażniącym, rakotwórczym czy mutagennym. Do tego dochodzą pyły. Takie grupy zawodowe, jak górnicy, narażone są na większą liczbę czynników, i to czynników należących do różnych grup, np. na pyły i czynniki chemiczne w postaci spalin z silników maszyn górniczych czy środków strzałowych, a także na różnego rodzaju czynniki fizyczne. Ocena narażenia na poszczególne te czynniki w środowisku pracy jest procesem złożonym. 

- Tym też się zajmuje ministerstwo?
- Obecnie w ministerstwie pracujemy nad włączeniem do wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy kolejnych kilkunastu substancji lub zmianą ich wartości. Dzięki temu będziemy mogli lepiej chronić pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia. Pracodawcy zobowiązani są bowiem do wykonywania pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wymienionych w rozporządzeniu. Wykazy czynników szkodliwych są stale aktualizowane w oparciu o najnowszą wiedzę. 

- Ale zanim zmieni się przepisy, należy najpierw dokładnie zbadać ich wpływ na zdrowie człowieka?
- Oczywiście. W tym celu na podstawie Kodeksu pracy została powołana Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia. W jej skład wchodzą przedstawiciele resortów zdrowia i pracy, gospodarki, ochrony środowiska oraz przemysłu i instytucji naukowych. Komisja dokonuje oceny merytorycznej dokumentacji NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) opracowanej przez poszczególnych członków zespołu oraz ustala propozycje wartości NDS wyłącznie na podstawie kryteriów zdrowia i aktualnych danych naukowych.

Po zatwierdzeniu przez ministra pracy propozycji wartości NDS są publikowane w Dzienniku Ustaw i obowiązują na terenie całej Polski. Wartości te stanowią wytyczne dla projektantów nowych oraz modernizowanych technologii i wyrobów, kryteria do oceny warunków pracy, a także są podstawą do prowadzenia planowanej działalności profilaktycznej w zakładach pracy. Koniec końców chronią pracowników zatrudnionych w całej gospodarce i poprawiają ich warunki pracy. 

- Kontrola warunków pracy to jedno, ale może warto promować firmy, które nie ograniczają się tylko do przestrzegania przepisów.
- Robimy to już od prawie pół wieku. Od 1972 r. organizujemy Ogólnopolski Konkurs Poprawy Warunków Pracy. W ten sposób inspirujemy do podejmowania działań oraz upowszechniania opracowań i rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo i warunki pracy. W konkursie przyznawane są nagrody pieniężne i wyróżnienia dla autorów prac, a od 1995 roku - również wyróżniamy zakłady pracy. Wśród nagrodzonych są zarówno duże zakłady przemysłowe, jak i małe zakłady rzemieślnicze, a także instytuty naukowe i młodzi wynalazcy - wszyscy, którzy przyczyniają się do zwiększania bezpieczeństwa pracy, wykorzystując swoją wiedzę i doświadczenie. W tym roku organizowana jest już 47. edycja tego konkursu.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.