Większość osób niepełnosprawnych pozostaje poza rynkiem pracy. To jest zjawisko występujące od lat. Jednostki administracji publicznej oraz państwowe osoby prawne w zdecydowanej większości nie podejmowały skutecznych działań w celu zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami - wynika z najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli.
Jak informuje Krzysztof Kwiatkowski, prezes Najwyższej Izby Kontroli, w Polsce zdecydowana większość osób niepełnosprawnych pozostaje poza rynkiem pracy i jest to zjawisko występujące od lat. Liczba osób niepełnosprawnych w tzw. ekonomicznym wieku produkcyjnym (18‑59 lat dla kobiet i 18-64 lat dla mężczyzn) w 2017 r. wynosiła 1 680 tys., co stanowiło 7,1 proc. wszystkich osób w wieku produkcyjnym. Odsetek biernych zawodowo wśród osób niepełnosprawnych wynosił aż 71,1 proc. (1 194,5 tys.).
W 2017 r. wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wyniósł 26,3 proc., W porównaniu do wyników z 2016 r. wskaźnik zatrudnienia wzrósł o 2,6 pkt proc. (wzrost o 3,8 pkt proc. w stosunku do 2015 r.). Pomimo wzrostu wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, nadal pozostaje on na bardzo niskim poziomie, prawie dwukrotnie niższym niż średnia unijna (48,7 proc.).
NIK objęła kontrolą 35 jednostek z terenu siedmiu województw, a w każdym z nich po dwie jednostki administracji samorządowej, jedną administracji rządowej i dwie państwowe osoby prawne.
Kontrola pokazała, że większość pracodawców publicznych (27 z 35, czyli 77,2 proc.) nie podejmowała dodatkowych inicjatyw ukierunkowanych na zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami, na zasadzie równości z innymi osobami, prawa do pracy oraz zdobywania doświadczenia zawodowego.
Z ustaleń kontroli wynika, że średni wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w skontrolowanych jednostkach był niski - na koniec czerwca 2018 r. wyniósł zaledwie 3,05 proc.
Jak poinformował Krzysztof Kwiatkowski, prezes NIK, niepełnosprawni byli przyjmowani do pracy w co drugiej skontrolowanej jednostce. W okresie od stycznia 2016 r. do końca czerwca 2018 r. w 18 (51,4 proc.) jednostkach przyjęto do pracy zaledwie 45 osób niepełnosprawnych. W ośmiu z tych jednostek angaż 31 osób z niepełnosprawnościami skutkował zwiększeniem wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W pozostałych 10 jednostkach zatrudnienie osób niepełnosprawnych nie miało wpływu na zwiększenie tego wskaźnika.
Konsekwencją nieuzyskania ustawowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych były wpłaty dokonywane na rzecz PFRON. W latach 2016-2018 (do 30 czerwca) wszystkie skontrolowane jednostki wpłaciły na rzecz PFRON ogółem 10,6 mln zł.
W grupie 14 skontrolowanych jednostek administracji samorządowej największych wpłat, w latach 2016 - 2018 (do 30 czerwca), na rzecz PFRON dokonał Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego - 1 972,1 tys. zł (1,8 tys. zł na jednego zatrudnionego pracownika na koniec czerwca 2018 r.). Spośród siedmiu jednostek administracji rządowej największych wpłat na rzecz PFRON dokonała Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu - 472,2 tys. zł (1,7 tys. zł na jednego zatrudnionego pracownika) Z kolei spośród 14 skontrolowanych państwowych osób prawnych największe wpłaty wniósł Narodowy Fundusz Zdrowia Lubelski Oddział Wojewódzki w Lublinie - 408,1 tys. zł (1,5 tys. zł na jednego zatrudnionego pracownika).
W siedmiu z 21 jednostek administracji publicznej (33,3 proc. skontrolowanych) kontrolerzy ujawnili naruszenia przepisów ustaw o służbie cywilnej i o pracownikach samorządowych, w tym w trzech jednostkach przepisów dotyczących pierwszeństwa w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Ponadto w ogłoszeniach o naborze podawano nierzetelne informacje mogące wpływać na liczbę aplikujących niepełnosprawnych. Działania te, były wyrazem nierzetelnego wykonywania obowiązków służbowych przez osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie naborów i mogły podważać zaufanie osób niepełnosprawnych do instytucji publicznych.
Blisko 46 proc. skontrolowanych pracodawców nie przestrzegało praw pracowników z niepełnosprawnościami, określonych w przepisach art. 15, 17 i 19 ustawy o rehabilitacji. Pracodawcy nie przestrzegali szczególnych norm czasu pracy pracowników niepełnosprawnych. Praca była świadczona w porze nocnej, powyżej ośmiu godzin na dobę czy też z przekroczeniem norm tygodniowego czasu pracy.
W budynkach, w których mieściły się skontrolowane jednostki, istnieją wciąż bariery architektoniczne uniemożliwiające lub utrudniające niepełnosprawnym swobodne korzystanie z tych obiektów. Spośród 79 skontrolowanych budynków (siedzib jednostek) tylko 21 (26,6 proc.) było całkowicie dostosowanych dla osób niepełnosprawnych.
Ze względu na charakter i skalę ujawnionych nieprawidłowości, szczególnie dotyczących nieskutecznych działań na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych, NIK wnioskuje do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych o podjęcie inicjatywy celem stworzenia płaszczyzny współdziałania pracodawców ze sfery administracji publicznej i państwowych osób prawnych z organizacjami reprezentującymi osoby niepełnosprawne, na rzecz wspierania aktywności zawodowej tych osób.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
