Kiedy myślimy o Wietnamie, to chcąc, nie chcąc przed oczami pojawiają nam się znajome obrazy z Melem Gibsonem pilotującym śmigłowiec nad buddyjską świątynią z podwieszonym na linie Robertem Downeyem Jr., albo z Martinem Sheenem płynącym motorówką w głąb dżungli i własnego szaleństwa, niczym bohaterowie Jądra Ciemności Josepha Conrada. Widzimy wystrzały, wybuchy, napalm i śmierć żołnierzy oraz cywilów, a wszystko z pięknymi, tropikalnymi krajobrazami w tle. Bez względu jednak na to, czy odtwarzamy w myślach sceny z Air America, Czasu Apokalipsy czy Plutonu, węgiel jest chyba ostatnim naszym skojarzeniem z tym azjatyckim krajem.
Co ciekawe, w połowie wojny w Wietnamie, jesienią 1966 r. miał miejsce pewien górniczy epizod, który mógłby znaleźć się w scenariuszu niejednej hollywoodzkiej produkcji. Wtedy właśnie Trzeci Batalion Armii Południowego Wietnamu (ARVN), stacjonujący w An Hoa w prowincji Quang Nam miał za zadanie obronę wyznaczonego terytorium przed atakami partyzantów z północy oraz kontratak i niszczenie poszczególnych jednostek wroga, luźno poruszających się w po tamtym terenie. W październiku 3 Batalion wraz z siostrzaną jednostką stoczył długą, dziewięciodniową bitwę z jednym z regimentów NVA (Armii Wietnamu Północnego), którego żołnierze byli rekrutowani wśród górników z kopalń węgla na granicy wietnamsko-chińskiej. Co więcej, głównym zadaniem tego regimentu było właśnie zajęcie i zniszczenie jedynej operującej wtedy na terytorium Wietnamu Południowego kopalni węgla, ulokowanej przy rzece Thu Bon.
W wyniku tej potyczki śmierć poniosło 53 żołnierzy z liczącego 350 osób 3 Batalionu ARVN, a 150 zostało rannych. Po stronie NVA straty były jeszcze większe: 1200 osobowy regiment stracił 577 żołnierzy, a ponad 600 odniosło rany. Historia tamtej batalii nie trafiła jednak na ekrany amerykańskich produkcji, pewnie głównie z uwagi na fakt, że nie ma w niej żadnego wątku dzielnych amerykańskich żołnierzy (poza pojedynczymi marines, służącymi tam jako doradcy ARVN, a dzięki którym wiemy dzisiaj o tamtych wydarzeniach).
Wietnam ma jednak z węglem o wiele więcej wspólnego, ponieważ kolonizacja tego kraju ma swój początek właśnie w eksporcie tego surowca. Przed nadejściem Francuzów Wietnamczycy utrzymywali się głównie z uprawy roli, a dynamiczny rozwój tego regionu zaczął się w XIX wieku, kiedy francuscy kolonizatorzy postawili na produkcję i eksport ryżu z południa, gumy z centralnej części kraju i właśnie węgla, fedrowanego na północy.
Dzisiaj Wietnam jest ważnym producentem węgla zarówno dla krajowych elektrowni jak i okolicznych odbiorców w krajach azjatyckich. Jeszcze dziesięć lat temu był liderem w eksporcie antracytu w regionie Pacyfiku. Całe węglowe zasoby naturalne, szacowane na ok. 49 mld t, są tutaj własnością państwa – w 2005 r. z połączenia państwowych spółek Vinacoal (Vietnam National Coal Corp., kontrolująca wszystkie spółki zajmujące się górnictwem i przeróbką węgla) i VIMICO (Vietnam National Minerals Corp., która kontrolowała spółki wydobywcze z sektora metali nieżelaznych) powstał wielki konglomerat Vinacomin (Vietnam National Coal-Mineral Industries Group). Z najświeższych danych chińskiej agencji Xinhua wynika, że w ub.r. Wietnam wyprodukował 35,5 mln t węgla, z czego 34 mln t sprzedano w kraju, a 1,5 mln t trafiło na eksport, głównie do Japonii, Malezji, Korei Południowej i Tajlandii.
W 2013 r. węgiel odpowiadał za 22 proc. wietnamskiego miksu energetycznego, zajmując trzecie miejsce za gazem i hydroenergią. Dwa lata później udziały tych trzech źródeł zaczęły się do siebie znacznie zbliżać, a w perspektywie kolejnych dekad i rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną Wietnam planuje zwiększać zużycie węgla i jego roli w krajowej energetyce. Już od 2020 r. węgiel ma stanowić 50 proc. wietnamskiego miksu i w kolejnych latach utrzymać te proporcje, przy dynamicznie rosnącym zużyciu prądu, które według dzisiejszych szacunków wzrośnie do roku 2050 prawie trzykrotnie względem stanu sprzed trzech lat. Oznacza to, że przy dzisiejszym zapotrzebowaniu na poziomie ok. 31 mln t, już w 2020 r. wietnamska energetyka będzie potrzebować już 67,3 mln t a w 2030 r. aż 171 mln t. I chociaż już dzisiaj Vinacomin planuje sukcesywnie zwiększać produkcję, to trwają spory o to, czy produkcja krajowa pokryje popyt.
Według Vinacominu, spółka do 2020 r. planuje wydobywać 86,4 mln t węgla w skali roku, a do 2030 r. już 256 mln t rocznie, co dzisiaj dałoby jej siódme miejsce na świecie, pomiędzy Republiką Południowej Afryki a Rosją. Istnieją jednak ośrodki analityczne, które powątpiewają w możliwości dokonania aż tak szybkiego skoku w tym przemyśle i wyliczają, że w perspektywie najbliższych kilkunastu lat wietnamska produkcja faktycznie wzrośnie, ale nieznacznie, o raptem kilka procent względem dzisiejszego poziomu wydobycia. Z tego też powodu Wietnam będzie zmuszony do zwiększenia importu węgla, głównie z Indonezji. Ci sami analitycy wskazują, że wietnamska energetyka powinna zmierzać w kierunku gazu naturalnego, który rzekomo zalega w olbrzymich ilościach na południu kraju. W 2015 r. spółka PetroVietnam zakupiła od amerykańskiego Chevrona projekt Block B, który ma podobno skrywać pod ziemią 200 mld m sześc. gazu.
Za opcją gazową będzie się również prawdopodobnie opowiadać lobby klimatyczne, które akurat może znaleźć poparcie wśród zwykłych obywateli, zmęczonych zanieczyszczonym powietrzem, co chyba stało się już znakiem rozpoznawczym rozwijających się gospodarek azjatyckich. Na pewno wybór Wietnamu będzie miał charakter dychotomiczny, ponieważ w grudniu zarzucono narodowy projekt atomowy Ninh Thuan, tłumacząc to zbyt dużymi kosztami i ryzykiem katastrofy ekologicznej. Pod koniec listopada ub.r. Wietnam wizytował prezydent Andrzej Duda, który po spotkaniu z prezydentem Tran Dai Quangiem oznajmił, że „Wietnamski rynek i władze są otwarte na polskie towary i inwestycje”. Póki co nie było mowy o współpracy w zakresie technologii górniczych (jak w przypadku Indii), ale jeśli Wietnam wybierze opcję węglową i faktycznie spróbuje w perspektywie 12 lat zwiększyć wydobycie siedmiokrotnie, to powinien być dla nas ważnym rynkiem także w tym sektorze.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
