Postawiono o nim jeszcze przed wybuchem I powstania śląskiego. 20 marca 1921 r. mieszkańcy Górnego Śląska opowiedzieli się w plebiscycie za przynależnością albo do państwa niemieckiego, albo do polskiego. Potem wybuchło III powstanie śląskie i Górny Śląsk ukształtował swoje granice, które przetrwały do 1 września 1939 r.
O przeprowadzeniu plebiscytu, który miał zdecydować o tym, ile Górnego Śląska przypadnie Niemcom i Polsce, zdecydowano w czerwcu 1919 r. podczas Konferencji Wersalskiej. Po prawie dwóch latach udało się doprowadzić do wcielenia postanowień z Wersalu.
Sporny obszar obejmował 10,8 tys. km kw. (powiaty bytomski, katowicki, gliwicki, strzelecki, opolski, lubliniecki, kozielski, rybnicki, pszczyński, tarnogórski, kluczborski, głubczycki i część powiatu prudnickiego). Mieszkało w tym obszarze 1,9 mln ludzi, w 60 proc. używających na co dzień i w domu języka polskiego.
Prawo do wyrażenia woli mieli wszyscy ci, którzy skończyli 20. rok życia, mieszkali lub urodzili się w obszarze plebiscytowym. Ten ostatni casus sprawił, że w głosowaniu całkiem legalnie mogli uczestniczyć ludzi już nie związani z Górnym Śląskiem, ale jednoznacznie opowiadający się za jego niemiecką przynależnością. Niemcom udało się ściągnąć do głosowania 182 tys. takich osób. Z prawa tego skorzystała także Polska, ale w znacznie mniejszym wymiarze – w plebiscycie uczestniczyło zaledwie 10 tys. polskich „emigrantów”. W sumie z 1,2 mln uprawnionych do głosowania, do urn poszło 96,5 proc.
I choć większość głosujących opowiedziała się, za niemiecką przynależności terytorialną obszaru plebiscytowego, to z drugiej strony za polskim wariantem opowiedziało się 40,3 proc. ludności. Z niemieckiego punktu widzenia było to stanowczo za duże poparcie dla polskiej racji stanu, a z polskiego – za mało.
Wybuch III powstania śląskiego, poprzedzonego falą strajków z przyczyn zasadniczo ekonomicznych, jego przebieg i ostateczny finał wywarł wpływ na ostateczną interpretację wyników plebiscytu. Rada Ambasadorów (międzynarodowy organ wykonawczy kończącego I wojnę światową traktatu wersalskiego, działający w latach 1920–1935), po tym, jak powstańcy przejęli kontrolę nad praktycznie całym obszarem plebiscytowym, zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale spornego terytorium; korzystniejszym niż pierwotnie wynikało to z plebiscytu. A warto wiedzieć, że przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Włoch w Komisji Międzysojuszniczej zaproponowali podział Górnego Śląska w ten sposób, że Polsce zaproponowano objęcie jedynie części powiatów pszczyńskiego, rybnickiego (głównie ziemie rolne) i małych skrawków powiatu katowickiego, a resztę, z największym udziałem przemysłu – zaproponowano oddać Niemcom. Natomiast odmienny podział zaproponowali Francuzi, którzy uznali, że na podstawie wyników plebiscytu należy Polsce przyznać wszystkie wschodnie powiaty Górnego Śląska razem z całym okręgiem przemysłowym.
Po powstańczym sukcesie ostatecznie Rada Ambasadorów postanowiła, że do Polski przyłączonych zostanie 29 proc. obszaru plebiscytowego i 46 proc. jego ludności.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Teraz macie to samo......kto za Donbasem rosyjskim.....kto za dombasem ukraińskim róznice są w szczegółach