Śląsk i górnictwo muszą się obronić

Wprawdzie z jednej strony mamy czysty bilans ekonomiczny, rachunek zysków i strat, ale z drugiej poczucie, że dysponujemy zasobami energetycznymi występującymi na terenie Polski - podkreśla JAROSŁAW WIECZOREK, wojewoda śląski.

14 września br. zaprezentowany zostanie Kontrakt dla Województwa Śląskiego. Co znajdzie się w tym dokumencie?
Kontakt to robocza nazwa tego programu. Liczę na to, że nie będzie to kolejny zbiór postulatów, ale że będzie to dokument o charakterze praktycznym, definiujący kluczowe problemy i szanse rozwojowe województwa, który znajdzie swoje miejsce w planie premiera Morawieckiego. Jeżeli uda nam się wypracować kontrakt w pełnym konsensusie, jego ranga wzrośnie.

Symptomatyczne jest, że impuls do wypracowania tego dokumentu wypłynął z Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego.
To budujące. Uważam, że po to siada się do stołu, żeby rozmawiać, a własne ambicje można schować w imię wyższych celów. Zakładam, że ten dokument, wypracowany z czterema partnerami: pracodawcami, stroną społeczną, samorządową i rządową, będzie planem rozwoju województwa śląskiego na najbliższe lata.

W ramowych założeniach tego projektu znalazło się stwierdzenie o reindustrializacji Śląska.
Jesteśmy dość specyficznym regionem, opartym do niedawna wyłącznie na przemyśle ciężkim: wydobywczym, stalowym i zbrojeniowym. Teraz to się zmienia, wśród wiodących branż pojawiły się usługi, wyspecjalizowane technologie, informatyzacja. Na terenach pokopalnianych w Katowicach powstał fantastyczny projekt - strefa kultury i biznesu, której istnienie zaowocuje w najbliższych latach kolejnymi impulsami rozwojowymi.

Z drugiej strony mamy też zmianę myślenia dotyczącego całego projektu reindustrializacji. Śląsk przestaje się kojarzyć wyłącznie z górnictwem. To nadal bardzo silna i potrzebna państwu gałąź przemysłu, ale w naszym regionie doskonale rozwija się medycyna, silną pozycję mają motoryzacja i nowoczesne technologie. Do tego posiadamy ogromny potencjał ludzki, nie wspominając o infrastrukturze, która jest najlepsza w kraju.

Sprowokował pan moje kolejne pytanie dotyczące górnictwa. Czy ta branża ma szansę nadal wpisywać się w śląski krajobraz? Czy polskie górnictwo obroni się przed kryzysem?
Myślę, że musi się obronić. Wprawdzie z jednej strony mamy czysty bilans ekonomiczny, rachunek zysków i strat, ale z drugiej poczucie, że dysponujemy zasobami energetycznymi występującymi na terenie Polski. Na węgiel nie powinniśmy patrzeć tylko poprzez przesłanki ekonomiczne, jako na surowiec, który można sprowadzić z RPA czy Australii, ale także postrzegać go jako gwarancję naszego energetycznego bezpieczeństwa. Odnawialne źródła energii w polskich warunkach są kapryśne, a funkcjonowanie energetyki atomowej, nawet jeśli taka za jakiś czas powstanie, uzależnione będzie od trudno dostępnych surowców sprowadzanych spoza granic.

Tymczasem węgiel zalega kilkaset metrów pod ziemią, jest dostępny tu i teraz. Jeśli sytuacja geopolityczna stanie się trudniejsza niż obecnie, to z czego będziemy korzystać, jeśli nie z własnych zasobów? Myślę, że z jednej strony węgiel, jako dobro narodowe, powinien być eksploatowany zgodnie z podjętymi przez rząd umowami społecznymi, a drugiej trzeba zrobić wszystko, aby wydobywany był w sposób ekonomicznie racjonalny. Tym bardziej, że do uzyskania satysfakcjonującego poziomu kosztów brakuje nam niewiele.

Jak jednak przekonać polskie społeczeństwo, nie myślę o społeczeństwie Śląska, że wsparcie eksploatacji węgla przez państwo w niektórych warunkach jest opłacalne?
A jak tłumaczymy utrzymywanie armii? Wprawdzie utrzymywanie wojska daje pewien impuls gospodarczy, bo na jego potrzeby zamawia się sprzęt czy żywność, a pracującym w wojsku ludziom płaci się wynagrodzenia, ale ekonomicznie jest to niemierzalne! Bezpieczeństwa nie da się wycenić, także bezpieczeństwa energetycznego.

Proszę sobie wyobrazić, że zostaliśmy odcięci od wszystkich źródeł energetycznych. To niemal jak stan wojny. Myślę, że aby zmienić postrzeganie górnictwa, obywatelom innych regionów Polski trzeba mówić prawdę. Dzisiaj dzięki decyzjom rządu pani premier Beaty Szydło górnictwo nabiera nowych sił i udaje nam się utrzymać zasoby węgla, aby zdywersyfikować miks energetyczny. To jest w interesie całej Polski. Górników pracujących pod ziemią nie można traktować jako uprzywilejowanej grupy zawodowej, bo oni, podobnie jak policja, wojsko czy straż pożarna, świadczą usługę publiczną.
Bez energii pochodzącej z węgla żadna z tych instytucji nie jest w stanie zapewnić społeczeństwu poczucia bezpieczeństwa i ładu. Poza tym pomimo rozwoju cywilizacyjnego węgiel, jako paliwo najtańsze, nadal używany jest w wielu gospodarstwach domowych i to się przez najbliższe lata nie zmieni.

Czy w obliczu kampanii medialnych i politycznych upominających się o czyste powietrze, polskie górnictwo jest w stanie spełnić wyśrubowane normy ekologiczne?
Uważam, że problemem są limity emisji ustalone na szczeblu unijnym. Osiem lat rządów PO i PSL sprawiło, że dzisiaj musimy w wielu aspektach życia gospodarczego podejmować podwójne, a nawet potrójne starania, aby nadgonić niewykorzystane szanse.

Nie można więc na nas patrzeć z poziomu gospodarki wysoko rozwiniętej, w której stosunek usług do produkcji przemysłowej plasuje się na innym poziomie. Poprzez przyjęcie limitów ukarano nas dwukrotnie, trudno jest utrzymać rentowność niektórych przedsiębiorstw, które muszą przeprowadzić wymagane inwestycje i dodatkowo wykupić limity. To nie jest uczciwe rozwiązanie, dlatego liczę, że warunki pakietu energetyczno-klimatycznego uda się renegocjować z Unią Europejską i polski przemysł uzyska dłuższy czas na redukcję emisji.

Wszystkim nam zależy, aby powietrze było czystsze, ale trzeba patrzeć też na inne czynniki zanieczyszczeń niż gigantyczne kominy, które przecież wyposażone są w nowoczesne i czułe filtry. Trzeba zwrócić uwagę na uruchomienie programów eliminujących tzw. niską emisję. Z jednej strony zachęcać ludzi do świadomych zachowań, do tego, by nie spalali w domowych piecach śmieci, z drugiej stworzyć skuteczny mechanizm kontrolny. Nad zmianą mentalności pracuje się jednak latami.

Restrukturyzacji górnictwa towarzyszą odejścia pracowników w ramach tzw. pakietu socjalnego. O ile osoby korzystające z urlopów górniczych i przeróbkarskich nie są problemem dla rynku pracy, bo płynnie przechodzą na emerytury, to pracownicy otrzymujący odprawy jednorazowe - a to grupa zatrudniona na powierzchni - na ten rynek pracy prawdopodobnie powrócą.
Podchodzę do tego problemu z dużą empatią, bowiem pożegnanie się z firmą po 20 czy 30 latach pracy oraz przebranżowienie się jest dużym wyzwaniem. Jednak z punktu widzenia globalnego pracownicy odchodzący z górnictwa mogą zostać wchłonięci przez gospodarkę województwa. Stopa bezrobocia na Śląsku jest naprawdę niska. Górnicy są liczącą się, ale niejedyną grupą zawodową w regionie. Po przebranżowieniu ludzie ci mogą podjąć pracę na podobnych warunkach zatrudnienia.

Zapowiedział pan, że we wrześniu powstanie rada gospodarcza ds. rozwoju regionu. Kto znajdzie się w składzie rady i jakie funkcje ona ma spełniać?
Skład rady będzie podany we wrześniu, wejdą do niej fachowcy związani z nauką, administracją i biznesem. Będzie ich nie więcej niż 12. Rada na bieżąco będzie analizować sytuację gospodarczą województwa i wypracowywać korzystne dla regionu i jego mieszkańców rozwiązania. Nie chodzi o produkowanie kolejnych dokumentów, których powstały dziesiątki, ale o wskazywanie na możliwe rozwiązania faktycznie pojawiających się problemów. Drugą rolą rady, po tej strategicznej, będzie rola doraźna, polegająca na udzielaniu pomocy podmiotom i jednostkom samorządowym.

A co zostało po programie Śląsk 2.0?
Program Śląsk 2.0 był wyłącznie politycznym spektaklem, który miał pokazać, że rząd Platformy Obywatelskiej dostrzega realne problemy tak specyficznego regionu, jak nasz. Dopiero działania rządu Prawa i Sprawiedliwości, takie jak chociażby powołanie Polskiej Grupy Górniczej, pokazały, jak wiele jest do zrobienia i jak wiele można zrobić. Jesteśmy teraz w innej perspektywie, musimy naprawdę zawalczyć o nasz region, o każą ulicę, most i każde dziecko. Nie mogę się z tym pogodzić, że mając taki potencjał, nasze województwo zaczyna odstawać od innych regionów.

Ustawa metropolitalna dedykowana Śląskowi pomoże w dogonieniu reszty kraju?
Mam taką nadzieję, bo oddałem jej serce. Założenie jest takie, że mamy się stać spójnym podmiotem liczącym ponad 2 mln mieszkańców, zintegrowanym i myślącym szerzej niż w kategoriach powiatu czy gminy. W to należy wkomponować twarde elementy, jak transport zbiorowy, planowanie przestrzenne i promocja, ale najważniejsze jest to, czego nie uczyniono przez lata: zintegrowanie bardzo wielu bytów, z których każdy ciągnął w swoją stronę.

Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2017 r.?
Bardzo na to liczę.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.