Między młotem a kowadłem

Rząd znajduje się między młotem a kowadłem. Ale... Jeżeli prawdą jest to, co twierdzi pan prezes Sędzikowski, to znaczy to, iż udało się obniżyć koszt wydobycia z prawie 300 zł za tonę do dwustu dwudziestu kilku, to jakaś nadzieja pojawiła się, że w przyszłości może być lepiej niż dziś - mówi Trybunie Górniczej dr Dominik Smyrgała, ekspert ds. energetyki i wykładowca Collegium Civitas w Warszawie.

Gdyby pan był bukmacherem, to jakie dawałby szanse na uzdrowienie polskiego górnictwa węgla kamiennego?
Szansę oceniam pół na pół. Jeżeli tej nie wykorzystamy, to kolejnej już nie będzie. To po pierwsze. A po drugie: należy zapytać się, czy wystarczy woli politycznej, by proces sanacji miał, jak to się mówi lapidarnie, ręce i nogi. O tyle to jest ważne, że w rządzie doszło do takich sytuacji, które nie do końca są czytelne...

Jakież to sytuacje są mało czytelne?
A choćby to, że długo, długo wszyscy obserwatorzy sceny politycznej byli przekonani, że ministrem energii zostanie Piotr Naimski, a został Krzysztof Tchórzewski. Można więc postawić pytanie: na ile zmiany personalne w rządzie przekładają się na wizję i ogólną strategię postępowania względem górnictwa węgla kamiennego?

Równo rok temu rozmawialiśmy o wyprowadzaniu górnictwa z kryzysu. Poprzedni rząd, jak twierdził, miał taki program...
Tak, miał program, ale sprowadzający się do rozwiązania problemu w dużej mierze przez jego likwidację. A wyszło z niego tyle, że najpewniej powstanie Nowa Kompania Węglowa, tylko teraz będzie występować pod nazwą Polskiej Grupy Górniczej. Branża dostałą kroplówkę, która będzie działać przez jakiś czas dzięki temu, że węgiel ze zwałów kupiła Agencja Rezerw Materiałowych. Przyznać trzeba, że był to skuteczny manewr względem Komisji Europejskiej i jej dbałości o przestrzeganie unijnych zasad pomocy publicznej.
Zresztą, z tym wsparciem publicznym w Unii Europejskiej różnie bywa. To jest jakaś gigantyczna hipokryzja! W Niemczech Deutsche Bahn, ważne przedsiębiorstwo dla gospodarki tego państwa, jest wspierane kwotami nieporównywalnymi z tymi, do których w przypadku górnictwa, zastrzeżenia wnosi Komisja Europejska. Trzeba więc umieć odróżnić to co dzieje się w mediach, od tego, co dzieje się w rzeczywistości. W Polsce mamy ten problem, że górnictwo węgla kamiennego jest na cenzurowanym z tytułu polityki klimatycznej Unii.

Ale ta kroplówka, jak to kroplówka, podziała przez jakiś czas. Pacjenta ona nie uzdrowi.
Oczywiście. Jakieś próby reformy tu i ówdzie widać. W sumie za mało i za wolno.

Może rząd boi się, żeby było szybciej? Obawia się reakcji zewnętrznej czy wewnętrznej?
Sądzę, że jednej i drugiej. Rząd znajduje się między młotem a kowadłem. Ale... Jeżeli prawdą jest to, co twierdzi pan prezes Sędzikowski, to znaczy to, iż udało się obniżyć koszt wydobycia z prawie 300 zł za tonę do dwustu dwudziestu kilku, to jakaś nadzieja pojawiła się, że w przyszłości może być lepiej niż dziś.
Na jedno bym jeszcze wskazał. Może dziś trzeba myśleć bardziej o strategii marżowej, a mniej o takiej, w której liczy się przede wszystkim wydobycie. Przykład kopalni Wieczorek jest tu jak najbardziej na miejscu. Przeszli na produkcję węgla opałowego i pozytywne skutki takiej zmiany strategii są widoczne.

Jak już jesteśmy przy węglu opałowym, to jak pan skomentuje decyzję Krakowa o wprowadzeniu w mieście całkowitego zakazu używania węgla kamiennego?
Tam normy jakości powietrza są tak bardzo przekraczane, że konsekwencją tego było wprowadzenie takiego zakazu. Ta uchwała nie oznacza jeszcze tego, że węgiel wypadnie z ogrzewania komunalnego. Rozwiązaniem na antysmogowe (nasze i unijne) ustawodawstwo może być sprzedaż ciepła sieciowego. A to oznacza, że można myśleć o postawieniu ciepłowni, spełniającej określone ekologiczne normy.
Uważam, że jeśli można wypełnić te normy i zostać przy najtańszym krajowym nośniku energii, to należy w tym kierunku maszerować. Kraków dał sobie cztery lata na wyprowadzenie z miasta ogrzewania węglowego. To sporo czasu, wiele może się jeszcze zmienić. Może zaistnieje na rynku błękitny węgiel? Że nie jest tani? A czy OZE w polskich warunkach jest tanie?

Tylko że do OZE można dopłacać w glorii i chwale. Przyzna pan jednak, że węgiel opałowy to nie jest "być albo nie być" dla naszego górnictwa, które i tak obecnie nie jest w stanie zaspokoić w pełni popytu na ten rodzaj paliwa.
Górnictwo jest elementem dłuższego łańcucha wartości dodanej, tworzonego przez polskie firmy lub spółki działające w Polsce. Przemysł maszyn górniczych, PKP Cargo, energetyka, usługi itp. Osłabienie górnictwa osłabia inne elementy łańcucha. Nadal w Polsce nie jest to powszechna świadomość. Z drugiej strony nadal nie ma danych określających potrzeby energetyczne kraju. Określenia, że będzie spadało zapotrzebowanie na węgiel energetyczny, są niewiele warte, bo są nieprecyzyjne. Nie jestem przekonany, że tak będzie, jak się ogólnikowo prognozuje.
Nie widzę wielkiego zagrożenia dla sektora w tym, że europejskie banki nie finansują inwestycji związanych z węglem, bo czynią to banki azjatyckie. One finansują takie inwestycje mimo zapaści na rynku węglowym. Wraca temat zgazowania powierzchniowego węgla, patrz Kędzierzyn-Koźle... Zamknąć pochopnie kopalnie nie jest problemem. Problem pojawiłby się po tym kroku. Czym zastąpimy węgiel? W perspektywie 10-20 lat nie widać alternatywy.

Znacznie wcześniej trzeba jednak wykurować pacjenta. PO mówi, że cieszy się, iż PiS realizuje z paroma błędami jej program...
Mogą mówić. W mojej opinii to program PO był nakierowany na zamknięcie branży, a nie jej uzdrawianie. Gdyby przeanalizować niektóre rozmowy prowadzone przez niektórych polityków, a które zostały bez ich zgody zarejestrowane, to dopatrzymy się różnych dziwnych kombinacji względem naszego górnictwa...
Piotr Naimski, gdy już wiadomo było, że nie będzie ministrem energii, powiedział w Sejmie wprost, że plan dla polskiego górnictwa musi być skrojony na 40 lat, bo przez tyle węgiel będzie podstawą do produkcji energii w Polsce. Jeśli zatem rząd zdecyduje się na przyjęcie takiego programu, to mniej więcej wówczas będzie wiadomo, o czym się rozmawia i jakie są perspektywy planowania. W większości państw na świecie takie długofalowe planowanie jest jak najbardziej normalne. Tylko że raz na jakiś czas pojawiają się różne okoliczności trudne lub niemożliwe do przewidzenia. Coś takiego mamy w energetyce atomowej, w której rachunki energetyczne wychodzą zupełnie inaczej niż przed laty i technologia jest raczej w odwrocie, choć parę dekad wstecz była określana jako przyszłościowa.

Tak, przyszłość określa się dziś. A jakieś teraźniejsze symptomy tego, że kuracja przynosi jakieś pozytywne skutki?
W górnictwie jest wiele różnych - czasami dziwnych i trudnych do pojęcia - kosztów. Ostatnio widziałem w sprawozdaniach Kompanii Węglowej statystykę za rok 2014 (za miniony jeszcze nie było), z której wynikało, że spadły koszty zarządu ogólnego. Przypomnę, że od 2007 r. one rosły, nie wiedzieć dlaczego. Teraz spadają.

Cieszy, że koszty maleją. Nie cieszy, że ceny węgla w ARA też spadają. W świecie mamy globalną dekoniunkturę na rynkach surowców...
Jeżeli ktoś twierdzi, że nie ma co angażować się w ratowanie polskiego górnictwa, bo ceny światowe są niskie, więc kopalnie muszą bankrutować, to proponuję pozamykać większość szybów naftowych, bo cena na ropę jest też zatrważająco niska dla producentów. Z drugiej strony proszę zauważyć, że w reformowaniu sektora może pomóc zwyżkujący kurs dolara, znacznie wyższy niż przed rokiem. Także z tego tytułu można powiedzieć, że po przeliczeniu na złotówki ceny teraźniejsze i sprzed roku są co najmniej zbieżne.

To jeden z czynników działających na korzyść lekarzy i pacjenta...
I niejedyny. Tak naprawdę i dla górnictwa, i dla gospodarki byłoby lepiej, gdyby podatki nań nakładane i VAT były niższe. I wcale nie musi to oznaczać mniejszych wpływów do budżetu, o ile tylko zostanie poprawiona ściągalność podatków. Nie jest bowiem prawdą, że podatki są nieuchronne. Nie dla wszystkich.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.