W Polsce, poza armią, głównym odbiorcą materiałów wybuchowych jest górnictwo, przede wszystkim rud miedzi, skalne, a i jeszcze węgla kamiennego. "Jeszcze", bo udział procentowy w zużyciu środków strzałowych w czarnym węglu maleje. Dla wszystkich użytkujących materiały wybuchowe od nowego roku nałożone zostaną (ostatecznie i bez prolongaty) obowiązki związane z "ustanowieniem jednolitego systemu oznaczenia i śledzenia materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego". Martwić się czy cieszyć z tego powodu?
Idzie o to, by maksymalnie utrudnić dostęp do takich materiałów osobom nieuprawnionym, czytaj: terrorystom i innym bandytom, oraz zidentyfikować skąd one pochodzą, gdyby dostały się w nieuprawnione ręce. Nie oznacza to, że dziś zarządzanie środkami strzelniczymi w polskich kopalniach jest dziurawe jak sito. Owszem, zdarzało się, że tu i ówdzie takie środki "wyciekły" poza kopalnie. Wszelako nie ma idealnych zabezpieczeń, choć Komisja Europejska zdaje się wierzyć, że dzięki jej dyrektywie takie się pojawią.
Mgr inż. Janusz Kula jest kierownikiem Działu Techniki Strzałowej (DTS) w kopalni Jankowice. Wyjaśnia z grubsza, na czym zasadza się aktualny system kontroli wydawania i ewidencji materiałów wybuchowych (MW) i środków służących ich inicjacji.
- Sprawy dotyczące dostarczenia materiałów wybuchowych na kopalnię, wydawania górnikom strzałowym oraz bieżąca kontrola górników strzałowych są przypisane DTS. W dziale pracuje 14 osób. Osiem ma kwalifikacje wydawcy MW, a sześć kwalifikacje górnika strzałowego, instruktora strzałowego i wydawcy MW. To wystarczający skład - wylicza kierownik Kula.
Szczegółowe rozliczanie
Dokumentowanie gospodarki środkami strzałowymi polega na prowadzeniu ewidencji materiałów wybuchowych przy użyciu dokumentów, mających status rachunków ścisłego zarachowania. Są one archiwizowane przez 10 lat. Rozliczenia materiałów wybuchowych dokonuje się z dokładnością do jednego naboju i jednej sztuki zapalnika. Prowadzenie nawet tak szczegółowej dokumentacji nie stanowi żadnego problemu zarówno dla wydawców MW, jak i górników strzałowych, a dla osób kontrolujących jest przejrzyste i jednoznaczne...
To się jednak zmieni
W Jankowicach przestano urabiać węgiel przy pomocy MW pod koniec epoki Gierka. Podobnie jak w innych kopalniach węgla kamiennego. Nie oznacza to, że MW są już niepotrzebne. Jest odwrotnie. I stąd te 2,5 proc. ogólnego zużycia MW w wykonaniu czarnego górnictwa. W XXI w. prace z MW wpisują się w roboty pomocnicze (m.in. w pobierce spągu, przebudowie wyrobisk, wywoływaniu zawału skał stropowych chodników przyścianowych itd.), w profilaktykę przeciwtąpaniową, w drążenie oraz pogłębianie szybów.
Rocznie Jankowice potrzebują 50-70 t MW oraz ok. 150 tys. szt. zapalników. Operuje nimi 70 górników strzałowych. Statystycznie MW pobierany jest w ciągu doby przez 26 górników.
Tylko w Polsce numeruje się ładunki MW. W 2015 r. będzie to obowiązkowe w całej UE. I numerować trzeba będzie także lonty, zapalniki itd.
- W przypadku MW trzeba wpisać w kilka wierszy. Gdy trzeba będzie wpisywać oznaczenia zapalników, to w przypadku robót pomocniczych będzie to kilkanaście pozycji, dla drążonego przodka - 50 i więcej, dla drążonego szybu nawet 200! Pomijając fakt, że oznakowanie pojedynczego zapalnika to ciąg 23 znaków, który można by ewentualnie skrócić do 9 cyfr, to wpisywanie ręczne i tak staje się bardzo uciążliwe - tłumaczy inż. Kula.
Praktyk z pomysłem
Prawda, że zawiłe? I właśnie by te zawiłości okiełznać, kierownik DTS w Jankowicach postanowił stworzyć sprawnie działający elektroniczny system ewidencji środków strzałowych.
- Takie systemy są na rynku. Zastosowanie mojego rozwiązania, według moich szacunków, dla potrzeb kopalni Jankowice nie przekroczy 30 proc. planowanych nakładów na systemy z użyciem komputerów dołowych w składach MW...
Szybko napisał program. Prowadzony ręcznie rejestr można było dodatkowo zarchiwizować elektronicznie. Aplikacja "przewidywała", które środki strzałowe zostaną wydane. Skuteczność "przewidywania" MW była bliska 100 proc., natomiast dużo gorsza - przyznaje autor - w przypadku zapalników. Obecnie dane wprowadza się za pomocą skanera. Zapisuje się nim dane osoby pobierającej środki strzałowe, miejsce wykonywania robót strzałowych oraz odczytane kody pobranych środków strzałowych. Po testach i poszukiwaniach, pomińmy szczegóły, software autorstwa inż. Kuli i hardware w postaci skanera działają na tyle sprawnie, że górnik-informatyk uważa, że 5 kwietnia w Jankowicach będzie normalnym dniem pracy. Zresztą od wiosny są w praktycznym użyciu.
Jeśli ktoś byłby zainteresowany technicznymi szczegółami rozwiązania zaproponowanego przez inż. Kulę (których tu z oczywistych względów nie przedstawiliśmy), niech się z nim skontaktuje. Całkiem możliwe jest, że byłoby ono - to do oceny pozostawiamy fachowcom - alternatywą wobec oferty wyspecjalizowanych dostawców. - Moje rozwiązanie ma wiele zalet, do których należy przede wszystkim pozostawienie bez zmian sprawdzonych i znanych użytkownikom procedur, związanych z wydawaniem i pobieraniem środków strzałowych.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
To chyba jakiś dowcip. W KGHM byłem odpowiedzialny za wdrożenie systemu elektronicznej ewidencji materiałów wybuchowych naboje MW, pobudzacze, zapalniki oraz lont detonujący. System już pracuje od IV kwartału 2014 r. w trzech kopalniach KGHM. Obsługuje wyroby producentów; Nitroerg, Austin Powder oraz MAxam, gdzie każdy z tych producentów posiada odmienne sposoby oznaczania i kodowania informacji. Nie wyobrażam sobie prowadzenia ewidencji w sposób ręczny w zgodzie z wymogami dyrektywy 2008/43/WE.
Szanowny Kolego Insieder Myslę, że kolega pomylił prowadzenie ewidencji materiałów wybuchowych z prowadzeniem rejestru jednoznacznych oznaczeń.
Jak jeszcze tylko "durny"dozór zrozumie,że materiał wybuchowy stosuje się wyłącznie do prac określonych w metryce(dokumentacji)a nie jako cudowny środek na wszystkie utrudnienia w ruchu zakładu górniczego to MW będzie tak potrzebne w kopalniach jak "prezerwatywa u małżeństwa z 50 letnim stażem"
Szanowny Kolego Kula, wraz z wejściem w życie Dyrektywy 2012/4/EU,zmienia wytyczne 2008/43/EG i 93/15/EWG zarówno producent jak i ostateczny użytkownik są zobowiązani do udokumentowania wszystkich danych dotyczących w/w materiałów w formie elektronicznej. Muszę Pana rozczarować taki System Elektronicznej Ewidencji Materiaów Wybuchowych zgodnych z dyrektywą funkcjonuje bezproblemowo w niemieckim GWK od bardzo wielu lat. Czasem dobrze zerknąć za płot,tam matki mają też mądrych chłopców...