Trwa debata nad kondycją i przyszłością polskiego węgla kamiennego. Impulsem do niej stały się dłuższy już czas utrzymujące się niskie jego ceny na ryku międzynarodowym. Spowodowało to kłopoty i trudności finansowe utrzymania rentowności poszczególnych spółek węglowych. Ich wyrazem są miliony ton niesprzedanego węgla leżącego na zwałach. Na temat kondycji polskiego węgla wypowiadają się wszyscy, którzy cokolwiek znają się na tym.
Zdecydowana większość to prawdziwi eksperci, praktycy i naukowcy. Podają różne propozycje. Począwszy od zamykania na razie tylko "nierentownych" kopalń, po nowoczesne technologie "czystej" energetyki węglowej. Niepokojem napawa fakt, że brakuje głosu właściciela górnictwa węglowego, którym jest Skarb Państwa. Jego interesy od strony biznesowej i organizacyjnej reprezentuje Ministerstwo Gospodarki na czele z wicepremierem Januszem Piechocińskim. Ten poza ogólnikowymi stwierdzeniami, że "trzeba zatrzymać wzrost kosztów w górnictwie", "przetrwać i utrzymać miejsca w górnictwie", "nie będzie problemu zwolnień w górnictwie", nic konkretnego górnictwu nie proponuje. Tymczasem media przygotowują górniczą branżę na rozwiązania najgorsze.
Węgiel musi zniknąć
Komisja Europejska zamierza do 2050 roku ograniczyć emisję dwutlenku węgla o 80 proc. Stosownie do tego stawia się alternatywę albo technologie węglowe dostosują się do tych wymagań, albo węgiel z energetyki musi zniknąć. Co ciekawe, głoszący tego rodzaju poglądy nie biorą pod uwagę, że Komisja Europejska ma też w tej sprawie alternatywę. Wszak może ustąpić z owych 80 proc. i zaakceptować obecny stan emisji. Czy jest to możliwe? Ależ oczywiście. Nie takie ustalenia politycy zmieniali. Trzeba do tego tylko odpowiedniej woli politycznej. Wiadomo, że tej w UE nie będzie. Nasze interesy są sprzeczne z wolą decydentów UE. Tani polski prąd z węgla powoduje, że produkty "made in Poland" są tańsze i bardziej konkurencyjne w stosunku do ich europejskich odpowiedników.
Jak wiadomo, w biznesie litości nie ma. Dlatego Komisja z owych 80 procent nie ustąpi, choćby miano ją kroić na paski i posypywać solą. Nasi politycy, aby nie podpaść u siebie w kraju, nieśmiało protestują, co w Brukseli przyjmowane jest z rozbawieniem. Dlatego krajowe komentarze na ten temat utrzymane są w tonie stanowczym. Węgiel musi zniknąć. Dlaczego "musi"? Co to w ogóle znaczy "musi"?
W domyśle za tym "musi" stoją gigantyczne kary, które zostaną na nas nałożone? Co będzie jak ich nie zapłacimy? Blokada banków, funduszy i ogólne bankructwo, przy którym to, co dzieje się w Grecji i Portugalii, to jeszcze dziecinna zabawa. To zły sen naszych proeuropejskich polityków z lewej i prawej strony. Dlatego zawczasu podobnymi debatami przygotowują oni grunt pod w przyszłości mające zapaść w tej sprawie decyzje. Chodzi o to, aby nikt nie mówił, że działano z zaskoczenia, podjęto nagłe postanowienia czy zdecydowano o tym w pośpiechu i w sposób nieprzemyślany.
Jest to sposób dobrze znany i z tym samym skutkiem spraktykowany jeszcze w czasach PRL. Teraz, co prawda są inne czasy, ale dobre i skuteczne metody zawsze mają wzięcie. Jak w Trybunie Ludu pisano, że w USA albo we Francji czy Wielkiej Brytanii podrożał cukier, to wszyscy natychmiast wykupywali go w sklepach do ostatniego kilograma. Na ogół była to trafna decyzja, bo zwykle tydzień, lub dwa później następowała podwyżka cen tego produktu.
Czyste technologie i czysty kamuflaż
Zaleca się nam stosowanie "czystych technologii" spalania węgla kamiennego. Czystych, to znaczy takich, które nie wydzielają do atmosfery tego trefnego dwutlenku węgla. Na czym one polegają, przekonaliśmy się przy okazji wdrażania tak zalecanej technologii podziemnego jego składowania (CCS). Pięć lat temu projekt ten był rewelacją. Uczeni i konsorcja naukowo-techniczne przystąpiły do natychmiastowej jego realizacji. Wszystko było pięknie w teorii. Jak przyszło do praktyki, okazało się to prawie niewykonalne. Po pierwsze brak jest podziemnych zbiorników do zatłaczania tego gazu. Pod drugie te, które znaleziono, trzeba było dopiero sprawdzać, czy okażą się szczelne. I po trzecie dwutlenek ten trzeba było transportować do tych zbiorników, odległych o setki kilometrów od miejsca jego wytwarzania.
Samochodowy transport cysternami byłby niezwykle drogi. Alternatywą były jeszcze droższe rurociągi. Koszty podziemnego składowania dwutlenku węgla przekraczały wartość wydobytego węgla, co samo przez się cały pomysł jego podziemnego składowania czyniło bezprzedmiotowym. Tak upadła idea wychwytywania i podziemnego składowania tego gazu. Znikły pomysły i kolejne konsorcja cicho i bez fanfar wycofały się z dotychczas zaawansowanych już prac w tym zakresie. Zaniepokoiło to naszych partnerów z UE, którzy nagle przypomnieli sobie, że Polska nic nie zrobiła, aby zalegalizować tego rodzaju praktyki. Pod wpływem tego ponaglenia wszystkie organy państwowe natychmiast przystąpiły do opracowania odpowiedniej ustawy. Faktycznie, nie stworzono żadnej ustawy, tylko znowelizowano w tym kierunku Prawo geologiczne i górnicze. Stale jednak oficjalnie powtarzano, że jest to nowa ustawa, choć jej nie było. Tego rodzaju kamuflaż był potrzebny ze względu na nadmierną częstotliwość kolejnych nowelizacji tego prawa.
Doszło nawet już do tego, że jeszcze Sejm RP nie przyjął nowelizacji związanej z węglowodorami, a już w tym samym czasie pracował nad nowelizacją tego samego prawa, związanego z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla. Zabiegi te są o tyle łatwe do przeprowadzenia, że posłowie nie zawsze odróżniają eksploatację odkrywkową piasków i żwirów od technologii wydobycia gazu łupkowego.
Łup polityczny
Każdy, kto chodził do szkoły, wie, że Śląsk to najbogatsza część Polski. I to pod każdym względem. Tu najwięcej jest surowców, fabryk, infrastruktury, uczelni, instytutów i kadry technicznej. Przez polityków Śląsk kojarzony jest tylko z województwem śląskim. Całe jego bogactwo ma być skoncentrowane tylko tutaj. Politycy zaś są właśnie po to, aby tym bogactwem rządzić. Nie byłoby w tym nic złego, gdyż politycy na całym świecie dążą do tego celu. Rzecz jednak w tym, że na Śląsku rządy nadal pozostały w stylu PRL. Zmieniła się forma, czyli atrapa, a treść rządów pozostała ta sama. Państwowy kapitalizm czasu PRL został zastąpiony takim samym kapitalizmem państwowym w nowym otoczeniu prawnym, formalnym i ustrojowym. Polityk, któremu przypada resort gospodarki, a w tym górnictwo, czuje się zwycięzcą.
Ma tysiące miejsc do obsadzenia dla swoich podwładnych, których podstawowym zadaniem jest nie efektywność górnictwa, ale zapewnienie powtórnej elekcji swojemu szefowi. Górnictwo zaś ma dać wszystkim protegowanym politycznie jego liderom godziwe za to wynagrodzenie. Skąd górnictwo weźmie na to pieniądze? Nikogo to nie interesuje. Nie ma pieniędzy na polityków, to niech zdycha. Tej brutalnej wersji rządów politycznych nikt oficjalnie nie potwierdzi, ale też jest mało prawdopodobne, aby ktoś z nich temu zaprzeczył. Po prostu, rządzenie górnictwem jest jak łup polityczny. Co to znaczy "łup"? Zdobywa się go na ogół na wrogach. Zawsze najlepszym łupem byli niewolnicy, z którymi nikt nie musiał się liczyć. Niewolnika wolno było zabić, sprzedać i zrobić z nim to, co się tylko chciało.
Dziś już niewolnictwo w demokratycznym państwie w sposób bezpośredni nie może być tolerowane. Pozostała po nim formuła pośrednia. Niewolnika się wyzyskiwało, nie dając mu żadnych szans na obronę, samodzielność czy też decydowanie o swoim losie. Teraz wraz z górniczym łupem związany jest los ponad 100 tys. górników, którymi, jak dawniej niewolnikami, nikt się nie przejmuje. Kopalnie nie są już rentowne - zamykamy. Co z ludźmi? Niech każdy sobie radzi jak umie. A jak nie umie? To trudno, nikt po nim płakać nie będzie. Ta cyniczna formuła, choć nigdzie w słowach niewyrażana, jest za to aktywnie stosowana w praktyce.
Wyrwać z rąk polityków
Socjolog prof. Marek Szczepański w jednym z wywiadów nt. górnictwa trafnie zauważa, że aby coś się zmieniło w tej branży, "trzeba wyrwać górnictwo z rąk polityków". Jest to postulat niezwykle słuszny, tylko kto to ma zrobić? Z rąk polityków, czyli inaczej mówiąc - z rąk państwowego właściciela. Jak dotąd udało się to tylko KWK Bogdanka, która w owym czasie i tak w opiniach rządowych była przeznaczona do likwidacji. Z tego punktu widzenia była to żadna strata. Dziś jest ona liderem w górniczej branży, który jak dotąd najlepiej sobie radzi ze wszystkimi kłopotami rynkowymi. Nie słychać tam też o żadnych strajkach, niepokojach i protestach. Niestety, ten wariant na Górnym Śląsku z wielu powodów jest niemożliwy do powtórzenia. Jednym z nich jest strach przed wolnością. Po wojnie secesyjnej w USA, kiedy zniesiono niewolnictwo, znaczna ich część postanowiła nadal pozostać w tym stanie. Tak przywykli już do swojego losu, że nie chcieli ryzykować życia na wolności, o której nie mieli żadnego wyobrażenia. Zjawisko to ma również miejsce w górnictwie. Na postulaty o jego prywatyzację rząd opowiada: proszę bardzo. Tylko co na to związki zawodowe? Te, bojąc się życia na wolności, krzyczą, że kochają swego państwowego pana i na żadną samodzielność się nie zgadzają. Zaraz grożą strajkami, protestami i demonstracjami. Rząd łatwo im w tej sprawie ustępuje i sytuacja wraca do normy. Jeżeli górnictwo ma wyjść z zapaści, to najpierw musi pozbyć się polityków, i to jest zasadniczy jego problem. Jeżeli tego nie uczyni, to żadne obniżanie kosztów i inne tego rodzaju zabiegi niewiele mu pomogą.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
