Po lecie porachuj pieprzyki!

Rozmowa z dr Jolantą Karlicką-Chmiel, specjalistą dermatologiem z Przychodni Unii Brackiej Pokój w Rudzie Śl.

Koniec wakacji, wracamy do domu opaleni na czekoladkę a skóra nie daje zapomnieć o sporej dawce słońca. Co nas czeka po intensywnym opalaniu?
Promieniowanie UVA oprócz tego, że wyzwala pigment, wpływa na starzenie się skóry. Opalenizna schodzi a my robimy się starsi - robią się zmarszczki, skóra jest mniej elastyczna albo pojawiają się przebarwienia i plamy bielactwa. Duża dawka słońca jest wrogiem. Latem nikt o tym nie myśli, ale przed wyjazdem trzeba pomyśleć o kremie z wysokimi filtrami do 50. Warto, by działały też na promieniowanie UVB. Poza tym chrońmy się kapeluszami i odzieżą, tym bardziej, im bliżej równika i na wyższych wysokościach, bo tam słońce operuje najsilniej.

Czy jako mieszkańcy północy jesteśmy bardziej narażeni na skutki przedawkowania UVA?
Wbrew różnym plotkom, jakoby np. Skandynawom w ogóle nie szkodziło opalanie, zdecydowanie przedstawiciele białej rasy powinni uważać na słońce. Wskaźniki zachorowań na czerniaka skóry właśnie w Skandynawii są wyjątkowo wysokie. Nawet niewielka dawka przy wyjazdach w egzotyczne strony, może przyczynić się do nowotwora skóry. Górnicy, którzy osłaniają skórę przed światłem słonecznym, są ogólnie bardziej narażeni, niż np. budowlańcy.

Wielu chciałoby jak najdłużej zachować na skórze urlopowe barwy a pigment znika nieubłaganie. Od czego zależy trwałość opalenizny?
Decydują czynniki osobiste. Można korzystać z domowych sposobów, jak choćby jedzenie marchewki, która dostarcza betakaroten i pośrednio rzeczywiście przysparza pigmentu. Jednak zdecydowania odradzam najpopularniejsze metody, czyli odwiedziny w solarium.

Jest pani doktor wrogiem solariów?
Z mojego punktu widzenia solaria są całkowicie pozbawione sensu a jako lekarz jestem ich przeciwniczką. Nie powinno się dodatkowo "dopalać" ani po ani przed urlopem. Urządzenia emitują dawkę promieniowania znacznie większa niż słońce. Często są zepsute i stare. Na zjazdach lekarskich i kongresach opisywane są koszmarne nieraz skutki poparzeń w solariach, bo biznes ten poszedł w taką stronę, że absolutnie nikt nie kontroluje u nas jakości aparatów. Nie może być tak, że każdy chodzi opalać się gdzie chce i leży w solarium, ile chce. Choć są choroby, jak łuszczyca czy trądziki, przy których naświetlanie UVA wręcz się zaleca. Dotyczy to jednak procenta ludzi.

Odnowa biologiczna (z wizytą na siłowni i w solarium) jest dziś niemal standardem wśród młodych. Aż trudno uwierzyć, że ta modna przyjemność może się skończyć nowotworem...
Chodzi o nowotwory na bazie istniejących od urodzenia znamion, czyli tzw. pieprzyków. Genetyka lub np. hormony, odżywianie, tryb życia a również słońce i solaria sprawiają, że pieprzyków przybywa. Przyjmuje się, że gdy na całym ciele naliczymy ich powyżej 50, trzeba bardzo się kontrolować.

Co powinno być sygnałem, że trzeba pędzić do lekarza?
Dokładne badanie znamion jest proste, ale odbywa się w gabinecie, gdzie przeprowadzamy dermatoskopię. Wbrew przesądom jest całkowicie bezbolesna, polega na oględzinach zmiany skórnej fachowym okiem dermatologa, pod specjalnym aparatem. Sygnałów do niepokoju jest kilka: gdy pieprzyk rośnie, zmienia rozmiary lub średnicę; gdy zmienia się intensywność jego zabarwienia; gdy zmieniają się kształty, np. pieprzyk był okrągły a nagle ma dziwne brzegi; gdy zaczyna swędzieć lub boleć. Wtedy trzeba niezwłocznie pójść do lekarza. Apelujemy do pacjentów, żeby przychodzili wiosną i po lecie, bo wówczas zmian jest najwięcej.

Czy naprawdę warto się bać nowotworów skóry?
W mediach jest głośno o nowotworach skóry, ale nie należy też popadać w skrajność, bo nie każde znamię zmienia się w nowotwór, najczęściej czerniaka. Niemniej w ostatnich latach rzeczywiście notujemy wzrost zachorowań o ok. 30 proc. Może to być związane z tym, że częściej się kontrolujemy. W Polsce czerniak występuje stosunkowo rzadko: 4 przypadki na sto tysięcy mieszkańców, około 2,2 tys. rocznie. A jednak nikt nie chciałby się znaleźć w tej nielicznej grupie.

Ile czasu od zauważenia zmian na skórze mamy na skuteczne leczenie?
Jeśli czerniak zostanie wychwycony szybko, szansa na przeżycie jest bardzo duża. Gdy stadium jest już zaawansowane, rokowanie jest niestety niepomyślne. Czasem do wystąpienia dramatycznych skutków wystarczą tylko 3 miesiące. Plusem jest to, że zmianę zawsze najpierw widać na skórze, więc w miejscach, gdzie możemy mieć nad nimi pełna kontrolę. Panuje przesąd, że nie wolno czerniaka usuwać. Przeciwnie! Wycięcie go wraz z odpowiednią obwódką ze skóry leczy i zapobiega przerzutom.

Po bujnych wakacjach do dermatologa przychodzą też częściej pacjenci zaniepokojeni, czy nie przytrafiła się im jedna z chorób przenoszonych drogą płciową.
Rozpowszechniona jest głównie rzerzączka. Objawia się upławami, bolesnością cewki moczowej, wysiękami, które nie przechodzą po krótkim czasie. Powinno się ją rozpatrywać zwłaszcza, gdy mamy świadomość przygodnego kontaktu seksualnego z kimś, kto mógł nas zarazić. Przypadków chorób wenerycznych jest dziś dużo mniej niż kilkadziesiąt lat temu. Przypuszczam, że wielu chorych leczy się pokątnie, prywatnie, przy pomocy internetu, kupując lekarstwa na własną rękę, bo wstydzą się przyjść do lekarza. Mogą w ten sposób wyrządzić wielką krzywdę sobie i swoim najbliższym.

Podobno w tym sezonie poczekalnie pełne były pacjentów pokąsanych przez owady?
Potwierdzam, że mamy do czynienia z wyjątkowa alergizacją. W tym roku komary i inne owady były faktycznie niezwykle zjadliwe. Niekiedy miejsca ukąszeń goją się trudno i długo, nie powinno się rozgryzać tego problemu samodzielnie! Grozi to wystąpieniem powikłań, jak rumień. Osobnym problemem jest poważna choroba borelioza wywoływana przez kleszcze. Jeśli zauważymy, że ukąsił nas kleszcz, najlpiej od razu pójść do dermatologa, który obecnie standardowo przepisze nam antybiotyk. To zabezpiecza przed rozwojem boreliozy a po upływie trzech miesięcy wykonuje się jeszcze badanie kontrolne na obecność przeciwciał. Jeśli chory trafi po pół roku, leczenie jest dużo trudniejsze.

Odwiecznym problemem górniczych stóp są grzybice, których łatwo można nabawić się w przemysłowej łaźni.
W dodatku nie sposób uniknąć zakażenia, bo nie jest to choroba, która zależałaby od czystości czy higieny osobistej. Pod względem higieny górnicy należą akurat do najczystszych pacjentów! Organizujemy akcje popularyzujące wiedzę o grzybicach stóp i paznokci, których dzisiaj nie leczy się już zewnętrznie, żmudnym pędzelkowaniem, które nic nie pomaga, ale doustnie.

Przed czym przestrzega pacjentów doświadczony dermatolog?
Myślę, że przed próbami samoleczenia przy pomocy pokątnie nabywanych środków, które można kupić na allegro czy na bazarkach. Radzę, by zawsze zaopatrywać się w aptece, gdzie można już dzisiaj kupić wszystkie dermokosmetyki. Dobre sieci i apteki gwarantują bezpieczeństwo.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.