Czy to nie dziwne? W Polsce podniecamy się przed telewizorami, że pod Lęborkiem zrobiono najwydajniejszy odwiert łupkowy w Europie, bo płynie tam 8 tys. m sześc. gazu na dobę. A tyle samo metanu w 24 godziny może uzyskać jedna śląska kopalnia! - zastanawiają się inżynierowie w podrybnickich Jankowicach, gdzie od roku działa jedna z najnowocześniejszych stacji odmetanowania w polskim górnictwie.
Kłopoty kopalni Jankowice z metanem zaczęły się pod koniec lat 90., po zamknięciu sąsiedniej kopalni Żory. Stężenie gazu w nieczynnych wyrobiskach za tamami na poziomie 400 m sięgało 100 proc., więc dla bezpieczeństwa jankowickich górników przepchnięto rurociąg przez granicę obszarów i prewencyjnie odsysano żorski metan. Tymczasem apetyt miała na niego jedna z prywatnych spółek (których wiele rozgościło się na ruinach kopalni) i na początku 2010 r. minister ochrony środowiska ostatecznie nakazał Jankowicom zaślepić przekop. W starej stacji odmetanowania pod szybem III w Jankowicach czujniki bezpieczeństwa zaczęły gwałtownie protestować, automatycznie wyłączały się pompy.
- Paradoks metaniarzy polega na tym, że groźnie jest nie wtedy, gdy gazu mamy dużo, lecz za mało, bo wtedy tworzy on z powietrzem wybuchową mieszankę - tłumaczy Marek Krok, nadsztygar ds. energetycznych.
Po sąsiedzku na północy problem miała też kopalnia Chwałowice, która bez własnej stacji każdego miesiąca musiała płacić ponad 100 tys. zł za dzierżawę tzw. inżektorów dołowych, które pod ziemią tylko lokalnie wychwytywały metan z pracujących ścian. Inżynierowie obu zakładów postanowili połączyć siły: - Przebiliśmy się wyrobiskami i od 2009 r. metan z Chwałowic przesyłany jest do jankowickiej stacji. Zagrożenie wybuchem zmalało, praca jest bezpieczniejsza - objaśnia Krzysztof Kryj, wiceszef Działu Inwestycji i Przygotowania Produkcji.
Przekonano się szybko, że ujmowanie metanu z różnych rejonów przynosi dodatkową korzyść: na wylocie parametry gazu są tak stabilne, że staje się on cennym paliwem. Górnicy postarali się o potrzebne koncesje, pod ziemią poprowadzili ponad 16 km rur odmetanowania, a na powierzchni zbudowali dodatkowo przetłocznię, dzięki której metan pod wystarczającym ciśnieniem pompuje się do kotłowni po byłej kopalni 1 Maja aż w Wodzisławiu Śl. Gazu wystarcza też dla elektrociepłowni Jankowice, która prócz łaźni górniczej i budynków przemysłowych ogrzewa miejscowy basen, halę sportową i spore osiedle mieszkaniowe. W tej chwili wychwyt wynosi średnio ok. 30 m sześc./min, w przeważającej większości z Chwałowic. Lecz gdy w kopalniach ruszają ściany, gazu przybywa. Prognozowana metanowość bezwzględna to 38 m sześc./min dla Chwałowic i aż 68 m sześc./min dla Jankowic.
Tymczasem stara jankowicka stacja z prądożernymi sprężarkami mogła przerobić najwyżej 50 m sześc. metanu na minutę. Zdecydowano, że trzeba ją unowocześnić kosztem ok. 10 mln zł.
Skąd wziąć pieniądze? Gdy Główny Instytut Górnictwa zrobił analizę opłacalności projektu, okazało się, że będzie on bardzo zyskowny. - Nakłady zwrócą się zaledwie w trzy lata - mówi Krzysztof Kryj.
Nowoczesna stacja odmetanowania o metalowej konstrukcji lśni dziś pod szybem III. Nad kominami, którymi trzeba jeszcze niekiedy wypuszczać w powietrze nadmiar kopalnianego gazu, rozpięto na masztach linowe odgromniki. Za szklaną szybą, oddzielającą sterownię od hali sprężarek i wentylatorów (tłumi huk sięgający powyżej 120 decybeli), pracuje dziś Franciszek Wałach, przodowy stacji. Uśmiecha się, że jest tu jedynym starym elementem. Ze starej stacji pamięta enerdowskie mechaniczne cuda: wagi pierścieniowe i czytniki, które dane o stężeniu metanu drukowały na długich taśmach, bo komputery nie miały jeszcze monitorów.
- Musiałem ręcznie przeliczać wartości na kartce. A każda z maszyn wydawała tak niepowtarzalne dźwięki, że człowiek posłuchał tylko i wiedział, gdzie co się zaciera i co gdzie dolega. To była misterna robota - wspomina Wałach, wciskając guziki elektronicznej konsoli. Uruchamia właśnie drugi z wentylatorów. Wszystkie razem mogą zassać z podziemi 160 m sześc. gazu na minutę, ale wystarcza, że huczy już tylko jeden, by górnicy na dole mogli bezpiecznie fedrować. Metanu jest tak wiele, że stacja może sprzedawać nadwyżki. Inżynierowie planują teraz dokupienie nowego kotła, który zwiększy jeszcze w Jankowicach gospodarcze wykorzystanie metanu jako doskonałego paliwa. Zimą spalanie tego gazu może osiągnąć nawet 47 m sześc./min. Dzięki temu w Jankowicach nie muszą już bać się horrendalnych kar, które niedługo zaczniemy płacić w Polsce za uwalnianie metanu do atmosfery.
W galerii: stacja odmetanowania przy szybie nr 3 w kopalni KW Jankowice (zdjęcia Witold Gałązka - Trybuna Górnicza)
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
