Pół wieku temu nie zastanawiał się, ile mu będzie dane przeżyć. Po prostu - lata leciały. Profesor nauk technicznych. Wszedł już w 107. rok swego życia. Antoni Rosikoń - człowiek, który widział wiele...
- Jestem drogowcem, jestem kolejarzem, czuję się związany z górnictwem. W końcu jestem specjalistą od szkód górniczych w infrastrukturze kolejowej. Że szkody? Panie kochany, ja tam jestem za koegzystencją. Musi istnieć i kolej, i górnictwo. Górnicy zawsze mieli we mnie oparcie - przyznaje (zapewne) najstarszy polski naukowiec.
106 lat temu, 10 czerwca 1907 r., Mikołajowi II przybył w Gródkowie Siewierskim nowy poddany. Że nim jest, Antoś na dobre uświadomił sobie, gdy poszedł do szkoły powszechnej. Ostatni rok przed odzyskaniem niepodległości przechodził z dwiema książkami pod pachą: "Strzechą rodzinną" - do nauki polskiego i "Ruskim słowem" - do nauki rosyjskiego.
- Ruskiego nie zdążyłem się nauczyć. Jakieś tam pojedyncze słówka pamiętam - przyznaje. A po chwili recytuje religijny wiersz. Po rosyjsku. Zresztą po łacinie też potrafi.
Od dwóch lat profesor mieszka w dobrym domu opieki. Mówi, że jak na swój wiek jest w dobrej kondycji. Trochę niedosłyszy. Ma kłopoty z chodzeniem. Musi używać tzw. balkonika. Wzrok już nie ten co przed dziesięciu laty. A poza tym? Poza tym inni byli zdrowsi, a już ich nie ma.
Jak się ma przed sobą człowieka, który przeżył tyle lat, to chciałoby się o wiele rzeczy zapytać. To pytam...
Dzień niepodległości
I wojna światowa. Początki pamięta, ale stosunkowo niewiele. Dzień niepodległości? Pamięta doskonale. Entuzjazm ludzi na ulicach, po tym gdy się dowiedzieli, że Piłsudski przyjechał z Magdeburga do Warszawy.
- Radia jeszcze nie było, ale były wtedy gazety!
Zamach majowy. Piłsudczykiem nie był, ale będąc już na początku dorosłości, raczej opowiadał się za Marszałkiem. Polska była młoda, a każdy ciągnął w swoją stronę, kraj pogrążał się w marazmie.
- Marszałek umiał trzymać za twarz dla dobra państwa.
Zmiany w Berlinie. Gdy Hitler objął władzę i ogłosił III Rzeszę, był już wtedy inżynierem po Politechnice Warszawskiej, gdzie studiował na Wydziale Inżynierii Lądowej. Tak, wtedy sporo mówiło się, że Polska jest silna i bezpieczna. Był nawet czas, że mówiło się o współpracy z nowymi Niemcami.
- Tyle że ja od samego początku przeczuwałem, że Hitler wywoła wojnę.
Prezent od Niemców. Pobyt na Zaolziu wspomina mile. Ministerstwo Komunikacji powierzyło mu kierowanie cieszyńskim obwodem PKP. Zajęcie Zaolzia nazywa "prezentem od Niemców". Nie jest przekonany, czy należało go "brać". Z drugiej strony w 1920 r. Czechom udało się podzielić Śląsk Cieszyński ze stratą dla Polski.
- Mile wspominam Śląsk Cieszyński. To wtedy był przodujący region w Polsce. A wie pan dlaczego? Bo ludzie wcześniej zaczynali czytać. Protestanci sami czytają Biblię, a w Cieszyńskiem przeważają luteranie.
Udowodnił Niemcom
II wojna światowa zastała go w Cieszynie. Ewakuacja. Dotarł do Rawy Ruskiej, już zajętej przez Wehrmacht, a jeszcze nieprzejętej przez Armię Czerwoną. W końcu trafił do Kielc. Stamtąd w okolice Częstochowy. Pracował, już pod okupacją, w kopalni rud żelaza. Tam opracował, na podstawie polskich przepisów i szwajcarskich doświadczeń, metodę podwyższania jakości betonu.
- Niemiec nie potrafił, a Polak - tak. Udowodniłem, że polski inżynier nie jest gorszy od niemieckiego.
Początek nowych czasów. Pewnie, że się cieszył, iż Rosjanie przepędzili Niemców. Ale na rodzącą się nową rzeczywistość patrzył bez radości.
- Bo czuło się, co to z tego będzie. Nowa okupacja.
Stan wojenny. Jaruzelski z ręki władzy by nie popuścił. Mieszkał wtedy pod Warszawą i ma w pamięci huk sunącej kolumny czołgów. Po co one? Po to, żeby zrobić ponury nastrój. Przeżył dwie wojny światowe i jedną polsko-radziecką, więc ma prawo powiedzieć, że ten cały stan to wojennym był na niby.
- Najbardziej ucierpieli ci, którzy robili politykę.
Koniec nowych czasów. Wcześniej zadawał sam sobie pytanie: kiedy padnie ZSRR i komunizm? Ale odpowiedzi nie znajdywał. Dopiero gdy zburzono mur berliński, uświadomił sobie, iż dożył początku końca komunizmu, który miał trwać wieki.
- I wkrótce Związek Radziecki odpłynął...
Zwyczajny wystarczy
Było powiedziane: zapewne Antoni Rosikoń jest najstarszym polskim naukowcem. A z całą pewnością najstarszym profesorem mianowanym. Już przed wojną opatentował dwa wynalazki. Potem pracował w PKP i Politechnice Śląskiej, gdzie stworzył Katedrę Budowy Kolei. Doktoryzował się.
- Wyczytałem, że w 1977 r. przeszedł pan na emeryturę, a dwa lata wcześniej mógł zostać profesorem nadzwyczajnym, ale...
- Powiem taki dowcip: partyjny prominent chciał mieć profesurę, no to mówią mu na uczelni, że może dostać tytuł profesora nadzwyczajnego. A prominent wyjaśnia, że taki nadzwyczajny to on nie jest, więc zadowoli się tytułem profesora zwyczajnego. W moim przypadku było tak, że odrzucono wniosek, bo ministerstwo stwierdziło, że nie opłaca się nadawać profesury komuś, kto wkrótce przejdzie na emeryturę. Do 1982 r. wykładałem na Politechnice. I wtedy uczelnia wystąpiła z ponownym wnioskiem. Była odmowa. W Warszawie stwierdzono, że nie ma sensu nadawać tytułu komuś, kto jest na emeryturze.
Do trzech razy sztuka
- W 2000 r. Politechnika Śląska wystąpiła z wnioskiem. Nie było odmowy. W 2001 r. zostałem profesorem nauk technicznych.
W rodzinie profesora żyje się długo. Jego rodzice przeżyli ponad 90 lat. Brat i siostra zbliżają się do 90. Starszy syn, też inżynier, ma już 76 lat. Długowieczność wpisana w geny. A długowieczny w historię.
- Dobrze, że pan przyszedł. Lubię sobie z kimś porozmawiać.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
No to ZUS musi się wkurzać. :)