Rozmowa z dr. JANEM DRZEWIECKIM z Głównego Instytutu Górnictwa:
W Polsce dyskutuje się nad wyborem strategicznego paliwa przyszłości. Ma Pan od dawna oczekiwaną w środowisku górniczym propozycję.
- Polska jest hojnie obdarowana przez naturę surowcami energetycznymi. Dzięki węglowi, który w minionej epoce nazywany był "czarnym złotem", odbudowaliśmy kraj po II wojnie światowej i staliśmy się średnio zamożnym państwem europejskim. Od wyboru paliwa strategicznego zależy suwerenność Polski. Decyzja nie może więc wynikać z bieżących emocji politycznych. Ma być pragmatyczna, poparta rzetelną wiedzą techniczną oraz taką analizą ekonomiczną, która uwzględnia realne, a nie "emocjonalne" wskaźniki rynkowe.
Emocjonalne wskaźniki rynkowe?
- Nazywam tak celowo dane, które wybrano tak, by potwierdzały wysoką ocenę wcześniej "założonej" ścieżki inwestycji w energetyce. O tym, co będzie narodowym surowcem na dziesięciolecia, przesądzać powinien koszt udostępnienia i przetworzenia na energię czystą, czyli elektryczność. W grę wchodzą węgiel kamienny, brunatny, gaz ziemny i ropa naftowa -rozpatrywane osobno występują w ilościach gwarantujących zaspokojenie potrzeb kraju. Celowo nie wspominam o energetyce jądrowej, bo całkowicie uzależniłaby nas od dostawcy paliwa i narażała na szantaż ekonomiczny.
Czy cokolwiek może zdetronizować w Polsce węgiel?
Węgiel uczynił nas równoprawnym partnerem potęg górniczych na świecie, ale problemem ostatnich lat jest kosztowne jego wydobycie w resztkach pokładów, filarach, partiach zagrożonych tąpaniami, pożarami, metanem, pyłem, wysoką temperaturą. Słusznie zatem rozważa się zastąpienie węgla gazem łupkowym czy syngazem z podziemnego zgazowania węgla. Na podstawie moich doświadczeń zawodowych w górnictwie węglowym stwierdzam, że surowcem energetycznym, po który mamy obowiązek sięgnąć, jest metan ze złóż węgla kamiennego. W Polsce jest on gazem prawie czystym, z minimalnymi domieszkami, o wysokiej wartości opałowej 35 897 kJ/m sześc. Najatrakcyjniejsza wydaje się centralna i południowa część Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, gdzie pokłady są bardzo silnie metanowe.
Czy metanu jest naprawę tak dużo?
Zasoby geologiczne wynoszą ok. 250 mld, bilansowe 95 mld, a w obszarach górniczych mamy 29,8 mld m sześc. metanu. Co roku kopalnie wypuszczają w powietrze 900 mln m sześc. Metodą drenażu wychwytuje się ok. 270 mln m sześc., z czego przemysł wykorzystuje tylko 55 proc. Nawet tak szacowana ilość metanu, która nie uwzględnia wszystkich pokładów węgla, wskazuje, że metan ze złóż węgla kamiennego należy traktować jako rzeczywisty, dostępny i niezwykle atrakcyjny surowiec energetyczny. Pragnę podkreślić, że metan jest surowcem zdefiniowanym pod każdym względem, tj. znamy jego lokalizację i zasobność, wiemy, jakie warunki należy stworzyć, aby nastąpiła jego desorpcja. Jest on zatem udokumentowanym surowcem energetycznym, którego eksploatację warunkuje opracowanie technologii wykorzystującej posiadany potencjał maszynowy i wiedzę, a zarazem doświadczenia stosowania profilaktyk metanowych dla różnych stężeń jego występowania.
Co przeszkadza w wydobywaniu metanu na dużą skalę?
Dzisiaj tylko lokalnie, w pojedynczych zakładach górniczych, wykorzystuje się gaz ujmowany systemem odmetanowania. Nie ma przemysłowego programu drenowania metanu nie tylko dla wybieranych złóż węgla, lecz - co ważniejsze - dla przewidzianych do eksploatacji w przyszłości. By w krótkim czasie przemysłowo produkować metan, musimy po pierwsze włączyć kopalniane sieci odmetanowania do systemu gazociągów, co jest technicznie proste, a wymaga tylko formalnych uzgodnień między górnictwem, dystrybutorem gazu i odbiorcami. Po drugie trzeba wybrać i zmodyfikować technologię destrukcji skał, wykorzystując dostępne w naszym górnictwie metody, urządzenia i techniki strzelnicze, co praktycznie od zaraz mógłby zrobić GIG. Po trzecie musielibyśmy zacząć wiercenia kierunkowe przy pomocy urządzeń bezpiecznych dla kopalń gazowych, mieszczących się w wyrobiskach, z których możemy dowiercić się do pokładów nieudostępnionych chodnikami. Z alternatywnym dla węgla surowcem uzyskamy liczne korzyści: poprawę bezpieczeństwa pracy, redukcję kosztów profilaktyki metanowej, przekwalifikowanie pokładów metanowych do niższej kategorii tego zagrożenia (z czym wiąże się zwiększenie intensywności ich eksploatacji), obniżenie kosztu jednostkowego wydobycia. Nie ma większych przeszkód, aby kopalnię bądź jej część przeznaczyć także na zbiornik metanu, a nawet doprowadzić do sytuacji, w której zakład górniczy, w miarę potrzeb rynku, byłby producentem - jednocześnie bądź zamiennie - węgla i metanu.
Ile kosztowałoby wdrożenie takiego planu?
Nie obejdzie się bez nakładów, ale będą one o rząd bądź dwa rzędy niższe od prognozowanych kosztów energetyki nuklearnej (ponad 50 mld zł), pozyskania gazu łupkowego (ok. 220 mld zł) czy produkcji gazu syntezowego w procesie podziemnego zgazowania węgla.
Nie trzyma Pan kciuków za gaz łupkowy?
Gigantyczne nakłady na jego pozyskanie uważam za bezzasadne. Podzielam ocenę zasobów gazu łupkowego Jerzego Nawrockiego, dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego, który stwierdził, że w naszym kraju problemem są specyficzne własności skał łupkowych, z którymi na razie nikt nie potrafi sobie poradzić, a także, że w Polsce żaden z dotychczasowych odwiertów nie pozwolił uzyskać niezbędnych, pełnowartościowych wyników do ustalenia wskaźnika EUR, warunkującego opłacalność jego eksploatacji (EUR w przybliżeniu jest to stosunek gazu możliwego do wydobycia do faktycznej ilości surowca w skale - przyp. red.). Podobnie moim zdaniem negatywnie należy odnieść się do ewentualnej technologii podziemnego zgazowania węgla, bo w publikowanych oszacowaniach nie uwzględnia się np. nakładów na izolację i stabilizację generatora w górotworze, a to w zasadniczy sposób podnosi koszt jego budowy i pracy. Oczywiście powinno się nadal finansować już rozpoczęte badania, jednak mam nadzieję, że w dobrze rozumianym interesie kraju główne nakłady finansowe zostaną przeznaczone na eksploatację metanu, którego udokumentowane zasoby gwarantują niezależność energetyczną Polski.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
