Z okazji 200-lecia tzw. Protokołu Bohumińskiego oraz Międzynarodowego Roku Odry w województwie śląskim Regionalny Instytut Kultury w Katowicach wraz z gminą Krzyżanowice i miastem Bogumin zapraszają w sobotę, 29 czerwca, na uroczyste otwarcie granicznych meandrów Odry.
Tydzień później, w niedzielę, 7 lipca, w Rudach Raciborskich rocznica podpisana Protokołu Bohumińskiego uczczona zostanie wielkim piknikiem w dorzeczu Odry.
Wśród wydarzeń sobotnich, które w większości rozgrywać będą się w przygranicznych Chałupkach, zaplanowano m.in. spektakl teatru na wodzie, polsko-czeski spływ do Zabełkowa, koncerty i poteńcówkę na finał - wylicza Marta Rosół z Regionalnego Instytutu Kultury w Katowicach.
Wstęp na wszystkie imprezy będzie darmowy. Uroczystości rozpoczną się na moście Cesarza Franciszka Józefa I w Boguminie. Spływ kajakowy pod hasłem "Otwieranie granicznych meandrów Odry" przebiegać będzie trasą ze Starego Bogumina w Czechach przez Zabełków w Polsce meandry graniczne Odry. Po południu autokary przewiozą uczestników spływu na poczęstunek pod wiatą graniczną w Chałupkach. Zaplanowano m.in. koncerty Grzegorza Płonki i MuzyKajaka. O godz. 16 odbędzie się rekonstrukcja sceny podpisania Protokołu Bohumińskiego. Wieczorem po zabawie tanecznej "Dejcie pozór!" uczestnicy ujrzą o godz. 21 pokaz tańczących dronów.
W niedzielę, 7 lipca, przez sztukę, ekologię, zabawę, teatr i muzykę Regionalny Instytut Kultury w Katowicach planuje uczcić Protokół Bohumiński Wielkim Piknikiem w dorzeczu Odry, który odbędzie się w Rudach.
- W programie znajdziemy akcję artystyczną, koncert Grzegorza Płonki i trio Brzoska-Marciniak-Markiewicz. Oprócz tego spektakl teatralny, spacery edukacyjne i wiele innych. Gdy zabraknie już sił, będzie można posilić się pysznymi potrawami, przygotowanymi w kuchni polowej - zaprasza Marta Rosół z RIK.
Również w Rudach wstęp na wszystkie wydarzenia będzie bezpłatny. Wydarzenie zostało objęte honorowym patronatem marszałka Województwa Śląskiego Jakuba Chełstowskiego, a także patronatami starosty raciborskiego Grzegorza Swobody oraz burmistrza Kuźni Raciborskiej Pawła Machy.
W Rudach od godz. 13 wystąpią m.in. laureaci II Festiwalu Artystycznego Kół Gospodyń Wiejskich Ziemi Rybnickiej, Raciborskiej i Wodzisławskiej. O godz. 14 w starym basenie ośrodka wypoczynkowego Buk odbędzie się "Odrarium" dla dorosłych i dzieci. Zaplanowano m.in. spacery edukacyjne, warsztaty i niespodzianki (np. cysterskim śladem wodnym, o rzekach i żabach, pokaz psich zaprzęgów, spotkania z duchem rzeki, wykłądy performatywne. O godz. 17 rozpocznie się wielkie wiedowisko teatralne i muzyczne pt. "Odrzańskie Flow".
Jakiemu historycznemu faktowi w związku z Odrą poświęca się tyle uwagi w 200-letnią rocznicę?
7 lipca 1819 r w Bohuminie podpisano międzynarodowy protokół, który okazał się pierwszym w dziejach dokumentem prawnym regulującym Odrę. Wcześniej doszło w Europie do nacjonalizacji rzek, a jednym z pierwszych aktów przełamujących pochodzące z epoki feudalnej bariery w zakresie wolności żeglugi śródlądowej były decyzje napoleońskiej Francji w końcu XVIII w. Idee prawodawstwa napoleońskiego rozprzestrzeniły się także w państwie pruskim, które wzięło na siebie obowiązek utrzymania inwestycji odrzańskich (wcześniej koszty obciążały prywatnych właścicieli gruntów na brzegach). Opłaty za korzystanie z rzeki zaczęły zasilać budżet państwa.
Rekonesans z lat 1814-1818 pokazał, że Odra bywa tylko punktowo zadbana, ale problemem są np. gwałtowne zmiany poziomu wód, powodzie i susze. Właśnie na mocy protokołu bohumińskiego postanowiono o kompleksowym uregulowaniu Odry z myślą m.in. o sprawnym transporcie i ochroną przed powodziami. "Protokół w sprawie przestrzegania zasad przy zabudowie odrzańskiego nurtu" (Protokoll über die beim Ausbaue desOderstroms zu befolgenden Grundsätze) stanowił, że należy zachować "dwoistą właściwość nurtu rzeki". Z jednej strony wysokie wody powodziowe nie mogły na przyszłość wyrządzać szkód na brzegach, z drugiej - głębokość Odry miała pozwalać na przemieszczanie się statków i barek. Wyszczególniono m.in. rozmaite i różne od siebie odcinki hydrologiczne Odry. Postanowiono usunąć w korycie rzeki niebezpieczne drzewa i inne przeszkody zagrażające żeglarzom, w tym mielizny (w czasie niskich letnich stanów wód). Do regulacji rzeki - jak pisze dr Jan Pyś z Urzędu Żglugi Śródlądowej we Wrocławiu - uzgodniono używanie dębowych pali i specjlanie dobranej faszyny wierzbowej. Należało zachować minimalną szerokość toru wodnego, w określonych miejscach celowo zwężano nurt i budowany tamy poprzeczne, ale zachować odpowiednią prękość nurtu Odry. Na wyznaczonych odcinkach rzeki wyznaczono prawidłową szerokość (Ujście Olzy-Racibórz - 61 m; Racibórz-Koźle - 68 m; Koźle–Krapkowice - 72 m; Krapkowice-Mała Panew - 78 m; Mała Panew-Nysa Kłodzka - 83 m; Nysa Kłodzka–Widawa - 90-93 m; Widawa-Obra - 105-113 m; Obra-Bóbr - 120 m; Bóbr-Nysa Łużycka - 139 m; Nysa Łużycka–Warta - 150 m; poniżej ujścia Warty - 188 m).
W XIX w. tzw. głębokość tranzytowa Odry wynosiła od Wrocławia ku morzu 75 cm, a w górnym biegu od Wrocławia 53 cm. Przebudową Odry w latach 1816-1830 podpisany pod protokołem Johann Albert Eytelwein. Zajmował się tworzeniem zasad regulacji takich rzek jak: Odra, Warta, Wisła, Niemen oraz projektowaniem portów morskich w Świnoujściu, Bałtijsku i Kłajpedzie.
Prace regulacyjne na rzece trwały etapami do 1939 r.
- Protokół był pierwszym kompleksowym, jednolitym planem regulacji Odry, którego realizacji miało podjąć się państwo. Komplementarność zabudowy, zmiana podmiotuzobowiązanego do regulacji Odry oraz zmiana reguł finansowania inwestycji odrzańskich zaprezentowane były wprotokole zupełnie nowym podejściem do problemu regulacji rzeki - podkreślają znawcy tematu.
Obecnie - jak podkreśla dr Jan Pyś - Protokół Bohumiński posiada wymiar międzynarodowy: podpisany w mieście leżącym dziś w Czechach odnosi się do rzeki w znacznej części płynącej w Polsce, wykonywany przez budowniczych niemieckich. Tradycja Protokołu Bohumińskiego w oczywisty sposób oddziaływuje na najnowszy wielki plan regulacji Odry w Polsce.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
