Obradująca na początku września (6.09) Rada Ministrów ugięła się pod protestem mieszkańców, samorządów i polityków krytykujących plany zagospodarowania złóż węgla brunatnego w rejonie Legnicy. Zrezygnowano z uchwalenia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK), w którym kwestia ta miałaby być zaakceptowana.
Komentatorzy zwracają uwagę na to, że rząd podjął decyzje tę w obliczu wyborów parlamentarnych. Wobec znanych perspektyw eksploatacji złóż gazu łupkowego inwestycje w budowę odkrywkowych kopalń węgla brunatnego stają się coraz mniej realne. Wycofanie się rządu z uchwalenia KPZK przekonanie to tylko potwierdza. Zdają sobie sprawę z tego również protestujący przeciwko budowie odkrywki na tym terenie. Protest ten jednak będzie najprawdopodobniej jednak nadal kontynuowany. Wynika to z utrzymania przyszłościowej koncepcji jego wykorzystania. Przewiduje ona ochronę istniejącego złoża poprzez zakaz jego zabudowy mieszkaniowej i inwestycyjnej.
Zakaz ten powoduje, że tereny te stają się pod każdym względem mało atrakcyjne, a ich wartość handlowa będzie malała niezależnie od inwestycyjnych nakładów, jakie już zostały poniesione. Rezygnacja z uchwalenia KPZK przesuwa rozstrzygnięcie tego sporu w na razie nieokreśloną przyszłość. Stan ten nie może jednak zadowolić protestujących, którzy prawdopodobnie nie spoczną, aż do osiągnięcia ostatecznego zwycięstwa. Może nim być tylko wykreślenie spornego złoża węgla brunatnego z wszelkich gospodarczych statystyk, dokumentów i zamierzeń inwestycyjnych. To z kolei jest mało prawdopodobne. Czekają nas zatem kolejne odsłony rządowych manewrów i coraz ostrzejsze wystąpienia protestujących.
Poczdamska decyzja
Wobec narastających kontrowersji wokół dalszego istnienia branży węgla brunatnego zachodzi konieczność przypomnienia podstawowych uwarunkowań jej powstania i istnienia. Polska po drugiej wojnie światowej przejmując Ziemie Odzyskane podjęła się zadania ich zagospodarowania i efektywnego wykorzystania znajdujących się tutaj bogactw naturalnych. Był to postulat niezależny od formy istniejących rządów i panującego w Polsce sytemu politycznego. Działanie to wynikało z dyskusji tzw. wielkiej czwórki w Poczdamie na temat polskiej granicy zachodniej na Odrze i Nysie. Jej, przede wszystkim, brytyjscy przeciwnicy twierdzili, że "polska gęś udławi się bogactwem tego regionu". Zdanie to forsowane przez Churchilla było powszechnie znane na całym świecie. Tym bardziej trzeba było zająć się gospodarką na tych terenach, aby utrwalić stale tu wtedy niepewny stan polskiego posiadania.
Na ziemiach zachodnich
Eksploatację węgla brunatnego prowadzono tu już blisko od stu lat przed przyznaniem tych terenów Polsce. Były to dziesiątki małych odkrywek na Ziemi Lubuskiej, gdzie węgiel ten sfałdowany przez lodowiec wychodzi na powierzchnię terenu. Było to paliwo niezwykle tanie, łatwe w transporcie i znajdujące się na miejscu. Węgiel ten szczęśliwie wysoko kaloryczny i minimalnie zawodniony nadawał się do wszystkich celów gospodarczych. Ogrzewano nim zarówno domy mieszkalne, jak i wykorzystywany był dla miejscowego przemysłu lokalnego i rzemiosła. Korzystały z niego wszelkie kotłownie przetwórstwa rolniczego jak mleczarnie, gorzelnie, masarnie itp. Drobny przemysł też funkcjonował dzięki jego energii. Były to zakłady typu cegielni, kuźni, naprawy i produkcji narzędzi rolniczych.
Wszystko to w wyniku wojny zostało zniszczone. Tylko nieliczne zakłady górnicze odtworzono i to dopiero blisko dziesięć lat po wojnie. Jednak tej skali zużycia węgla brunatnego dla potrzeb lokalnych nie osiągnięto już nigdy potem. Jedynym zakładem górniczym, który przetrwał z tamtych jeszcze czasów jest KWB Sieniawa. Po nieudanej próbie państwowego nią zarządzania w 2001 roku przeszła ona w ręce prywatne. Odbudowała ona swoje znaczenie i tak jak dawniej zaopatruje miejscowy rynek w tani surowiec energetyczny. Czyni to z dużym powodzeniem, gwarantującym jej istnienie na dalsze jeszcze dziesiątki lat.
Dwa giganty
Kopalnia Węgla Brunatnego Turów znajduje się w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, tuż u zbiegu granic trzech państw: Niemiec, Czech i Polski. Jest ona jednym z najważniejszych i największych zakładów przemysłowych w tej części Dolnego Śląska.
Wydobywanie węgla rozpoczęto tu w roku 1740. Już wtedy istniało tutaj około 100 prywatnych kopalń podziemnych i wyrobisk odkrywkowych.
W 1904 roku regularną eksploatację metodą odkrywkową na skalę przemysłową rozpoczęła Spółka Akcyjna "Herkules".
W 1908 roku powstała brykietownia, a trzy lata później opalana węglem brunatnym Elektrownia Hirschfelde. Gwarectwo "Herkules" zostało w 1916 roku przejęte przez skarb państwa.
W latach 30. w kopalni wprowadzono nowoczesne wielonaczyniowe maszyny odkrywkowe, w tym uruchomioną w 1936 roku pierwszą koparkę kołową. Po wojnie, w latach 1945-47, zakłady te pracowały pod nadzorem administracji radzieckiej.
Dopiero 18 czerwca 1947 roku, kopalnia zwana pierwotnie "Graniczna" - przeszła na własność Polski. Do roku 1947 przeszło połowę załogi kopalni stanowili jeszcze Niemcy mieszkający po drugiej stronie Nysy Łużyckiej. Od 1959 roku rozpoczęto realizować budowę elektrowni i rozbudowywać możliwości eksploatacyjne kopalni "Turów". Była to w tym czasie największa inwestycja energetyczna w Europie.
W roku 1965 zakończona został budowa Kopalni Turów i elektrowni o mocy 2000 MW. Kopalnia dla jej potrzeb wydobywa ok. 12 milionów ton węgla brunatnego rocznie. Zasoby złoża wystarczą do ok. 2040 roku. Późniejszym tego typu obiektem górniczym była KWK Bełchatów. Kopalnia ta z blisko trzykrotnie większym wydobyciem przyćmiła osiągnięcia KWB Turów. Tego rodzaju elektrownia o mocy 4400 MW jest największa w Europie. Ostatnio oddano tu najnowocześniejszy blok o mocy 858 MW. W tych wielkich zagłębiach górniczo-energetycznych nigdy nie było problemów z miejscową ludnością. Zakłady te fundowały drogi, szkoły i budownictwo mieszkaniowe. Stosunkowo niezłe zarobki powodowały, że stopa życiowa mieszkańców była tu zawsze wyższa od średniej krajowej...
W jakiejś mierze w zmienionych już okolicznościach gospodarczych i politycznych istnieje to wszystko po dzień dzisiejszy. Znacznie poprawiono wszelkie parametry spalania węgla dostosowując je do najbardziej wyśrubowanych norm europejskich. Rekultywacja osiągnęła taki poziom, że tereny po górnicze stają się atrakcją turystyczną, sportową i wypoczynkową.
Znak zapytania
Powstaje on na skutek coraz większej mobilizacji przeciwników tego górnictwa. Jego główne zaplecze wiąże się z istnieniem złoża węgla brunatnego "Legnica". Regionalne zasoby tego złoża są tak ogromne, że stają się one alternatywą dla kopalń uruchomionych jeszcze w czasach PRL. O ile w tamtym czasie inwestycje te były raczej oczekiwane jako symbol cywilizacji i rozwoju, to teraz wahadło nastrojów społecznych osiągnęło przeciwny kraniec.
Silna grupa samorządowa wspierana przez wielu parlamentarzystów i mieszkańców regionu założyła Stowarzyszenie "Stop - Odkrywce". Jest ono bardzo popularne w tym regionie, ale też zdobywa uznanie na terenie Konina. Nie chce ono słyszeć o żadnej eksploatacji odkrywkowej węgla brunatnego nie tylko na swoim złożu, ale nigdzie w Polsce. Argumenty jakie przedstawia na poparcie swego stanowiska są bezdyskusyjne. Są one twarde, bezwzględne i nie znoszące żadnej dyskusji nad ich merytoryczną treścią. Zdobywa ono też znaczące poparcie w strukturach UE, które z natury rzeczy są za likwidacją polskiego górnictwa.
Rząd początkowo usiłował porozumieć się z protestującą społecznością. Wobec jednak alternatywy uzyskania energii z gazu łupkowego zaniechał dalszych starań w tym kierunku. Z przygotowanych na ten temat dokumentów jednak nie chce się on wycofać traktując legnicko-głogowskie złoża węgla brunatnego jako alternatywę energetyczną na daleką przyszłość. To nie zadowala protestujących. Chcieliby oni, aby rząd raz na zawsze zaniechał tego rodzaju pomysłów, a wszystkie dotychczasowe dokumenty dotyczące przygotowań i studiów związanych z przyszłą eksploatacją węgla brunatnego po prostu zniszczył i uznał za niebyłe.
Czarne chmury
Tak blokowany jest rozwój terenów wokół Legnicy, jak i branży węgla brunatnego. Jest ona pewna, że jak rząd brakiem energii zostanie przyciśnięty do muru, to nie będzie z niczym się liczył. Przekonanie to jest tak silne, że usypia jej inicjatywę. Rząd jednak musi liczyć się nie tylko z brakiem energii, którą może otrzymać z innych źródeł. Branża musi brać pod uwagę, że rząd też może być przez społeczeństwo jeszcze silniej przyciśnięty do ściany. Wtedy nie zawaha się on podjąć decyzji o wstrzymaniu wszelkich inwestycji związanych z węglem brunatnym. Tak, czy inaczej nad przyszłością węgla brunatnego zbierają się czarne chmury.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
