Minęła 45. rocznica strajku w tarnogórskim FAZOS-ie. Wydarzenia tamtych dni przyczyniły się do powstania NSZZ Solidarność. Pamięć o nich uczczono w czwartek 21 sierpnia uroczystą mszą świętą w kościele pw. Apostołów Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach.
Dokładnie 21 sierpnia 1980 r. w Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych FAZOS w Tarnowskich Górach wybuchł protest. Załoga przedsiębiorstwa produkującego obudowy zmechanizowane dla kopalń upomniała się o prawa pracownicze.
– To był pierwszy strajk, ale już wcześniej w wielu zakładach ówczesnego województwa katowickiego miały miejsce przestoje związane z niezadowoleniem z sytuacji gospodarczej kraju, z warunków pracy i płac. W FAZOS-ie było podobnie. To, co jednak wyróżniało strajk w FAZOS-ie od podobnych akcji, to to, że przedstawione postulaty wykraczały poza kwestie warunków pracy i płac. Obejmowały bowiem także sprawy społeczne, w tym postulat utworzenia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność. Znano bowiem już 21 postulatów, które przedstawił Międzyzakładowy Komitet Strajkowy na Wybrzeżu. Ten strajk stanowił z pewnością inspirację dla załóg innych zakładów na terenie całego województwa. Protest zawieszono 22 sierpnia 1980 r., dając władzom szansę na ustosunkowanie się do postulatów, ale fala strajków zdążyła się już rozlać po całym województwie katowickim, obejmując zwłaszcza kopalnie. Przełom sierpnia i września był już pod znakiem potężnej fali strajków – przypomniał w rozmowie z dziennikarzem „Górniczej” dr Andrzej Sznajder, dyrektor Oddziału IPN w Katowicach.
Pamięć jest istotna
Strajk w FAZOS-ie stał się też zaczynem do tworzenia w Tarnowskich Górach silnych struktur NSZZ Solidarność. W mieście powstała wkrótce Międzyzakładowa Komisja Związkowa, związana początkowo z Bytomiem. Później jednak doszło do usamodzielnienia się tarnogórskich organizacji związkowych i powołania Podregionu NSZZ Solidarność Tarnowskie Góry.
– 45 lat temu ludzie stanęli ramię w ramię, aby dopominać się o prawo, sprawiedliwość, dopominać się o porządek w naszym życiu, w naszej ojczyźnie, w naszym kraju. Jestem pełen podziwu, że przez tyle lat potrafimy o tym pamiętać. To niezwykle ważne. Pamięć jest niezwykle istotna. Pamiętać o tamtych dniach, o tamtych wydarzeniach, o atmosferze, która im towarzyszyła i o tym, co było wówczas naszą siłą i motorem naszego działania – mówił podczas homilii ks. prałat Stanisław Puchała, kapelan śląsko-dąbrowskiej Solidarności.
Wspomniał także o tym, jak istotne jest w naszym życiu poczucie tożsamości, któremu powinniśmy być wierni.
– Zawsze powinniśmy być razem, nigdy przeciwko sobie – wskazał, nawiązując do tamtych dni i odnosząc się jednocześnie do obecnej sytuacji w kraju.
Po mszy miało miejsce oratorium, którego autorzy przypomnieli wydarzenia związane z rocznicą strajku w FAZOS-ie. Złożono również wieńce i kwiaty. W rocznicowych obchodach udział wziął także przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ Solidarność Piotr Duda. Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność reprezentowali trzej zastępcy przewodniczącego: Piotr Nowak, Artur Braszkiewicz i Dariusz Gierek. Przybyli ponadto parlamentarzyści oraz przedstawiciele katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
Ideały nie upadły
W trakcie uroczystości Piotr Duda wręczył dr. Jarosławowi Nei, pracownikowi katowickiego Oddziału IPN, Złoty Medal Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność. Historyk jest doktorem nauk humanistycznych, od 2001 r. pracuje w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Katowicach. W swoich badaniach podejmuje problematykę opozycji i oporu społecznego w PRL. Jest autorem szeregu publikacji na temat historii śląsko-dąbrowskiej Solidarności.
Wśród uczestników uroczystości było wielu bezpośrednich świadków wydarzeń z sierpnia 1980 r.
– Zawsze zadaję sobie pytanie, gdzie jest tych 10 mln członków, którzy byli wtedy w Solidarności? Wyparowali? Nie, po prostu pozmieniali swoje zapatrywania. Ideały nie upadły, tylko jest im wierna zdecydowanie mniejsza grupa ludzi. Gdy spoglądam na tamte dni z perspektywy minionych 45 lat, to gdybym jeszcze raz stanął wobec takiej rzeczywistości, postąpiłbym podobnie. Jestem patriotą – powiedział Zbyszek Klich, w latach 1980-1985 aktywny działacz Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność w Fabryce FAZOS, w stanie wojennym internowany za swoją działalność związkową.
Warto przypomnieć, że do końca sierpnia 1980 r. wyjaśniona została sprawa sposobu realizacji postulatów zakładowych w FAZOS-ie. Znaczną ich część spełniono. W sprawie żądań ogólnospołecznych tłumaczono się jednak brakiem odpowiednich kompetencji. Do wznowienia strajku nie doszło, ponieważ zawarte w Szczecinie i Gdańsku porozumienia tamtejszych MKS-ów ze stroną partyjno-rządową, robotnicy tarnogórskiej fabryki uznali za spełnienie własnych żądań.
Fala masowych protestów zakończyła się spisaniem Porozumień Sierpniowych, w jastrzębskiej kopalni Manifest Lipcowy oraz w Hucie Katowice. Porozumienia te zagwarantowały powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność. 3 września 1980 r. dyrekcja FAZOS-u zawarła porozumienie z przedstawicielami tworzących się już w samej fabryce niezależnych związków zawodowych.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
