Proces przeniesienia kosztów windykacji na dłużnika omawia ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Jest to implementacja dyrektywy wydanej przez Parlament Europejski i Radę 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku, która dotyczy zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Jej celem jest zniechęcenie do opóźnień w płatnościach w wyniku przyznawania wierzycielom prawa do uzyskania rekompensaty za koszty poniesione w wyniku odzyskiwania należności.
Przeniesienie kosztów windykacji na dłużnika
Na koszty odzyskiwania należności składają się koszty administracyjne i wewnętrzne poniesione przez opóźnienia w płatnościach. Można przenieść je w zakresie zryczałtowanej kwoty rekompensaty i w zakresie przewyższającym stałą rekompensatę (wg art. 2 ustawy). Przeniesienie kosztów windykacyjnych może zaistnieć między podmiotami, które prowadzą działalność gospodarczą.
Zakres przedmiotowy przeniesienia kosztów windykacji może dotyczyć (według przepis art. 10 ustaw) dwóch typów roszczeń:
Roszczenie o zryczałtowaną kwotę rekompensaty odzyskiwania należności – 10 ust. 1 ustawy;
Roszczenie o zwrot poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających wyżej wymienioną kwotę – 10 ust. 1 ustawy.
Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 ustawy, od daty nabycia przez wierzyciela do naliczania odsetek z tytułu opóźnienia w zapłacie należności, która wynika z umowy, przysługuje mu (bez obowiązku wezwania) kwota tzw. stałej rekompensaty w wysokości wyrażonej w złotych. Ma ona równowartość zależną od niespłaconego zadłużenia w zakresie kwot 40, 70 lub 100 euro według średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w ostatni dzień miesiąca, który poprzedza miesiąc, w jakim świadczenie pieniężne stało się obowiązkowe:
Art. 10. Zwrot kosztów odzyskiwania należności
Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
1) 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
2) 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
3) 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.
1a. Równowartość kwoty rekompensaty, o której mowa w ust. 1, jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego rekompensata za koszty odzyskiwania należności, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione
Gdy koszty windykacji przewyższają zryczałtowaną rekompensatę
W przepisie art. 10 ust. 2 ustawy mówi, że w sytuacji, w której koszty odzyskania należności (wydatki poniesione przez wierzyciela w trakcie dochodzenia należnej sumy) przekroczą kwotę stałej rekompensaty, wierzyciel może starać się o uzyskanie na drodze sądowej zwrotu wszystkich wydatków poniesionych w wyniku próby odzyskania należności – również kosztów postępowania sądowego.
Art. 10. Zwrot kosztów odzyskiwania należności
Oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.
Rekompensatę tę ustala się na zasadach ogólnych dotyczących roszczeń odszkodowawczych. W wyniku tego wierzyciel ma obowiązek wykazać:
Czym jest „rekompensata” według art. 10 ust. 2 Ustawy?
Według art. 10 ust. 2 ustawy „rekompensata” nie obejmuje każdego kosztu wierzyciela związanego z dochodzeniem należności z transakcji handlowej (zdaniem Sądu Najwyższego). Określa on „rekompensatę” jako pojęcie sformułowane w uzasadnionej wysokości i odnoszące się do transponowanych przepisów unijnych (art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7/UE) – zgodnie z nimi zwrot kosztów odzyskiwania należności, które przewyższają ryczałtową kwotę 40-100 euro, powinien nastąpić w rozsądnej wysokości zgodnie z zasadą uczciwej rekompensaty.
W ocenie Sądu Najwyższego: idea rozwiązania statuowanego przez art. 10 ust. 2 ustawy zakładała zatem ocenę przez sąd orzekający zgłoszonego żądania wierzyciela z perspektywy celowości ponoszenia kosztów odzyskiwania należności oraz racjonalności ustalania wysokości tychże kosztów (zasądzenie rekompensaty wyłącznie w uzasadnionej wysokości). W konsekwencji sąd może w całości oddalić zgłoszone żądania wobec stwierdzenia, że dochodzone roszczenie obejmuje w pełnym zakresie poniesione przez wierzyciela w sposób niecelowy i nieracjonalny koszty odzyskiwania należności albo dokonać zasądzenia w części adekwatnej do stwierdzonych w okolicznościach faktycznych konkretnej sprawy celowych i racjonalnych kosztów związanych z odzyskaniem przez wierzyciela należności z transakcji handlowej.
Dłużnik ma obowiązek wrócenia także kosztów zewnętrznych wierzyciela, czyli np. wynagrodzenia prowizyjnego wypłaconego w związku z korzystaniem z usług kancelarii prawnej lub firmy windykacyjnej - więcej informacji znaleźć można na stronie https://rpms.pl/windykacja/. Rozsądność rekompensaty ocenia się za to na podstawie odniesienia wynagrodzenia wypłaconego przez wierzyciela do aktualnych, rynkowych stawek usług windykacji.
Nakaz zapłaty według art. 10 ustawy
Co więcej, treść art. 10 ustawy modyfikuje ustawę z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego w zakresie przepisów regulujących postępowanie nakazowe. Art. 485 § 2 omawianej ustawy obecnie zawiera treść, według której sąd wydaje nakaz zapłaty. Robi to m.in. w oparciu o dołączone do pozwu dokumenty potwierdzające poniesienie kosztów odzyskiwania należności. Dzieje się tak, jeśli powód dochodzi także zwrotu kosztów określonych w art. 10 ust. Ustawy.
Art. 485 Podstawy wydania nakazu zapłaty
21 Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 118 i 1649), odsetek w transakcjach handlowych określonych w tej ustawie lub rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy, oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 ust. 2 tej ustawy.
Świadczenie spełniane w częściach i uprawnienie do rekompensaty
Artykuł 11 ust. 2 pkt 2 ustawy mówi także o tym, że gdy strony transakcji handlowej umówiły się na spełnienie świadczenia pieniężnego w częściach, uprawnienie do kwoty rekompensaty i zwrotu kosztów odzyskiwania należności przysługuje przy każdej niezapłaconej części (ary. 10 ust. 2 ustawy):
Art. 11. Świadczenia częściowe
Strony transakcji handlowej mogą ustalić w umowie harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, pod warunkiem że ustalenie takie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Jeżeli strony transakcji handlowej ustaliły w umowie, że świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach, uprawnienie do:
1) odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1,
2) kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1, oraz zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności, o których mowa w art. 10 ust. 2
– przysługuje w stosunku do każdej niezapłaconej części.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
