- Niestety tracimy suwerenność energetyczną, już utraciliśmy pozycję eksportera energii w Europie Środkowej – stwierdził w rozmowie z portalem netTG.pl Gospodarka i Ludzie dr inż. ANDRZEJ PAWEŁ SIKORA, prezes warszawskiego Instytutu Studiów Energetycznych. - I mimo dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego – w obecnej sytuacji energetycznej – będziemy musieli mimo kolosalnych nakładów inwestycyjnych i dywersyfikacji dostaw w dalszym ciągu korzystać w dużej części z rosyjskiego gazu, który przyjdzie tym razem z Zachodu.
Czy jest Pan zadowolony z polityki energetycznej polskiego rządu?
Po chwili zastanowienia, refleksji, mogę powiedzieć, że tak. Bo w końcu jest i to jej największy atut. Ale już w momencie jej przyjmowania przez rząd RP była niespójna, nieaktualna i wymagająca znaczących zmian. Brak zdefiniowanego, uzgodnionego społecznie modelu gospodarki, bo kto chce dziś pamiętać o Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju, nie jest przywarą ostatniego rządu. To niestety immanentna cecha ostatnich 20 lat. Aby mówić o polityce energetycznej, która jest niejako krwioobiegiem gospodarki, trzeba mieć konsensus społeczny i uzgodnioną wizję rozwoju gospodarczego kraju na co najmniej jedno/dwa pokolenia. Tego nam brak. Brak nam również modelu predykcyjnego, narzędzia do wykonywania symulacji i analiz w tym obszarze, narzędzia prognostycznego, ale to temat na osobną rozmowę.
Bardzo dobrze rozwija się fotowoltaika. Czy to dobry kierunek w rozwoju OZE?
Rozwój fotowoltaiki wymusiły regulacje, przede wszystkim unijne, ale także zdrowy rozsądek obywateli, którzy nie uwierzyli w zapewnienia o stałych, niskich cenach energii (vide były minister energii Krzysztof Tchórzewski) i wzięli sprawy w swoje ręce – wyprzedzając zapisy polityki energetycznej o dobre kilkanaście lat. Fotowoltaika wydaj się być naturalnym kierunkiem rozwoju OZE – mimo że w warunkach geograficznych i klimatycznych Polski nie jest to kierunek najbardziej efektywny ekonomicznie. A i sprawności instalacji, mimo, że stale się poprawiają są ciągle daleko niezadawalające wobec innych technologii przemiany energii do ciepła czy prądu elektrycznego. Światowa polityka energetyczno-klimatyczna zmusza do szukania alternatywnych rozwiązań i źródeł taniej energii elektrycznej. Priorytetowe zdają się być aspekty magazynowania i przesyłu wodoru na skalę przemysłową oraz optymalizacja procesu jego otrzymywania, produkcji.
Czy doczekamy chwili, kiedy na molekularnych sitach w obecności katalizatora będzie możliwy rozkład cząsteczki wody (metanu, etanu, propanu) do tlenu i wodoru? Analogicznie do tego, jak dziś w każdej szkolnej sali dokonujemy elektrolizy wody – tyle tylko, że ten proces wymaga dużo więcej energii niż ta, która mogłaby być otrzymana z wodoru – bo to reakcja z ujemnym bilansem energetycznym. A mówiąc o elektrolizie nie można zapomnieć o metodzie PEM (ang. Polymer Electrolyte Membrane) stanowiącej alternatywę dla mało efektywnej, lecz tańszej metody AWE (ang. Alkaline Water Electrolysis). Jedyną, lecz decydującą wadą PEM jest jej wysoki koszt. Spekulując można próbować obniżyć koszty tejże metody poprzez zastąpienie platyny grafenem w roli katalizatora.
W Polsce brakuje mi wizji, może wizjonera jak nasza noblistka Maria Skłodowska-Curie sto lat temu. Brakuje mi determinacji do bycia nowoczesnym, do bycia w awangardzie zmian technologicznych, przemysłowych. Kiedy dziś naukowcy Cal Tech dostają nagrody Nobla za pomiary fal grawitacyjnych, kiedy ludzkość zaczyna dotykać ciemnej energii, ciemnej materii, kiedy synteza jądrowa pozwala na utrzymanie tego zjawiska w warunkach ziemskich już kilkanaście sekund, brakuje mi tam naszych naukowców, o pieniądzach nie wspominając.
Rząd stawia na morską energetykę wiatrową, którą nadzoruje Zbigniew Gryglas, podsekretarzem stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych, pełnomocnikiem rządu ds. rozwoju morskiej energetyki wiatrowe. Mamy szanse pójść w ślady Danii, która jest liderem w pozyskiwaniu tej energii?
To chyba uproszczenie. Morskie farmy wiatrowe mają być, jak rozumiem jednym z elementów budowy nowej energetyki zawodowej w Polsce. To warunek konieczny, ale nie wystarczający. Farmy na morzu to olbrzymie wyzwanie dla PSE, dla operatorów i dystrybutorów energii. O energetyce Danii mówiłem i pisałem wielokrotnie. Model duński bardziej zaczyna przypominać energetyczny model norweski, gdzie znaczne dochody budżetowe zapewnia eksport węglowodorów przy odchodzeniu wewnętrznym od paliw kopalnych. Aż 98 proc. energii elektrycznej w Norwegii pochodzi z elektrowni wodnych. Dość powiedzieć, że rewitalizacja duńskiego złoża Tyra, miejsce tzw. wpinki Baltic Pipe do systemu gazociągów norweskich, pozwoliła PGNiG na podpisanie znacznego kontraktu na dostawy tego duńskiego gazu ziemnego do Polski. Już wiadomo, że zyski z eksploatacji tego złoża Królestwo Danii przeznaczy na służbę zdrowia i rozwój szkolnictwa.
Czy koniecznie jest nam potrzebna elektrownia atomowa?
Gdyby brać na poważnie PEP 2040, to jest konieczna. Ale fundamentalne jest pytanie, czy gospodarka Rzeczpospolitej wymaga, będzie wymagać technologii jądrowych? Czy jest odpowiednia wiedza i konsensus społeczny na te nowoczesne i jednocześnie kosztowne, wymagające wiedzy, pokory i odpowiedzialności technologie. Bo to, że młode pokolenie wymaga czystego powietrza, bycia „sustainable”- w zrównoważonym rozwoju – to już widzimy.
To, że to pokolenie chce zdobywać przestrzeń kosmiczną – też. A na paliwach kopalnych na Marsa nie polecimy. I tak jak Kolumbowi udało się żaglowcem dopłynąć do Ameryki, to dziś wolimy polecieć samolotem. 30 lat temu telefonia komórkowa w USA uznana została za nieefektywną, bo „kto wyda pieniądze na budowę masztów co 30-50 km? To bzdura”. A dziś trudno sobie wyobrazić świat bez internetu mobilnego i powszechnego dostępu do zasobów wiedzy. Walorem energii jądrowej jest brak emisyjności węglowo-metanowej. Czy uda się nam zgodnie z planem wybudować elektrownię jadrową? Proszę mnie nie rozśmieszać i pokazać, gdzie poza Chinami, jakikolwiek projekt jądrowy, także stricte wojskowy, został oddany w terminie.
Czy zgodnie z założeniami UE zdążymy do 2050 r. odejść od węgla i mieć już tylko zieloną energię?
Jako ludzkość stoimy na rozdrożu. Z jednej strony trudno sobie wyobrazić życie bez energii, ale równie trudno sobie wyobrazić, że paliwa kopalne, w tym szczególnie węgiel, będzie tym surowcem energetycznym, na którym będziemy budować przyszłość. I przytoczę tu słowa ostatnio zmarłego w Londynie Ahmeda Zaki Yamaniego: „Epoka kamienia łupanego nie skończyła się z powodu braku kamieni, a epoka ropy naftowej skończy się długo przed tym, gdy na świecie skończy się ropa”.
Epoka paliw, z naciskiem na ropę naftową, kończy się znacznie szybciej niż się tego spodziewamy. Wynika to z faktu, że w najbliższych latach zintensyfikuje się na świecie wydobycie tzw. Natural Gas Liquids, czyli najprostszych łańcuchów węglowodorowych od metanu, etanu, propanu i butanu. I tak jak Europa nauczyła się wykorzystywać powszechnie pojawiającą się ropę naftową w XX wieku, tak świat uczy się korzystać z NGL.
Ciemna energia i ciemna materia to dzisiaj wyzwanie dokładnie takie samo jak elektryczność i magnetyzm w czasie Newtona, jak podróż Kolumba do Indii. Ale nasze dzieci, wnuki chcą podróżować i oczekują braku barier energetycznych. Stąd w mojej ocenie, która będzie mostem energetycznym dla cywilizacji międzygwiezdnej, galaktycznej, dla cywilizacji, która nie będzie oparta na ziemskich surowcach kopalnych, a na energii z ciemnej energii lub ciemnej materii. Warto popatrzeć na sektor energetyczny z nowej perspektywy i odpowiedzieć sobie na pytanie z pragmatyczną szczerością: o co walczymy, jakie jest miejsce Polski w energetycznej europejskiej układance?
Połączenie Orlenu z Lotosem to dobre rozwiązanie dla polskiego konsumenta?
Pisałem i mówiłem na ten temat już wielokrotnie. Dziś dodatkowo, prócz uzgodnionych z KE, tzw. środków zaradczych dla Lotosu, mamy na stole przejęcie PGNiG i nierozliczoną do końca transakcję. Energi Monopol nie jest zakazany, tylko nie wolno mu korzystać ze swojej pozycji dominującej na rynku. To jest klucz. Bardzo żałuję, że nie udało się połączyć gdańskiej rafinerii z PKN Orlen jeszcze przed wejściem do UE.
Jeszcze bardziej żałuję, że nie udało się wtedy stworzyć mocnego „upstreamera”, firmy z przedłużonym łańcuchem wartości aż po wydobycie węglowodorów. Te działania kompletnie nie wyszły Orlenowi, a pozycja w tym obszarze Lotos czy nawet PGNiG, mimo olbrzymiego postępu, pozostawia wiele do życzenia. Na to trzeba nałożyć unijną taksonomię i zdecydowaną próbę odejścia od węglowodorów (węgla tam już dawno nie ma...) do 2050 r. Podobną próbę oderwania się od węgla widzimy w polskiej elektroenergetyce, a „Nowy Orlen” chce nadążyć z tym oderwaniem od paliw „fossilfuels”, tworząc narodowy koncern „multieneregtyczny”. To wyzwanie, które wymaga nie tylko odwagi, a tej nie brak, ale także pokładów wiedzy i pokory, a tu niestety dostrzegam braki.
Czy nasze protesty ws. budowy gazociągu Nord Stream 2, mają uzasadnienie ekonomiczne?
Protestować i budować koalicję trzeba było ponad 25 lat temu, kiedy to Finowie zaproponowali budowę Gazociągu Północnego. Nord Stream 1 powstał bez Finów i dostarcza gaz ziemny bez tranzytu przez Białoruś oraz Ukrainę i Polskę, bezpośrednio do Niemiec. Wtedy dla Niemiec dodatkowe dostawy gazu z Rosji były dywersyfikacją kierunków dostaw i budową swojego bezpieczeństwa. Ale stało się. I dzieje się też z Nord Stream 2, przy braku dalszych amerykańskich sankcji. Trudno dywagować nad rozlanym mlekiem, tym bardziej, że to dywagacje z gatunku strategii wojennych, a nie biznesowych. Dziś doświadczamy światowej wojny o dostęp do tanich surowców i technologii energetycznych.
Rosja w tej wojnie jest zdeterminowana i bezkompromisowa. NATO czeka szereg bardzo trudnych decyzji. A Europa w przyjętej polityce klimatycznej – bez swoich surowców energetycznych – musi inaczej zatroszczyć się o swoje energetyczne bezpieczeństwo. Stąd tak silna presja na wodór i nowe - ciągle jeszcze nieznane technologie energetyczne. Trochę jak Los Alamos i konieczność budowy bomby atomowej w czasie II Wojny Światowej.
Niestety tracimy suwerenność energetyczną, już utraciliśmy pozycję eksportera energii w Europie Środkowej. I mimo dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego – w obecnej sytuacji energetycznej – będziemy musieli mimo kolosalnych nakładów inwestycyjnych i dywersyfikacji dostaw w dalszym ciągu korzystać w dużej części z rosyjskiego gazu, który przyjdzie tym razem z Zachodu.
Czy Polska należycie dba o obszar R&D, a Narodowe Centrum Badań i Rozwoju należycie wspiera polską energetykę w zakresie OZE?
Mam bardzo krytyczne zdanie na ten temat. Co prawda środków na R&D jest zdecydowanie więcej niż wcześniej bywało. To dobrze, szczególnie jak ma się aspirację być w gronie 20 największych gospodarek świata. Ale miałem i nadal mam możliwość uczestnictwa w grantach, projektach amerykańskich, czy Zachodniej Europy i konstatacja jest taka, że jeszcze musimy zjeść parę wagonów soli, by jeszcze zdecydowanie poprawić jakość kształcenia i utrzymania naszych naukowców, aby nie byli „korumpowani” przez lepszą jakość życia na Zachodzie.
Gdzieniegdzie pojawiają się jaskółki… Ciągle jeszcze ich za mało. Za mało jest determinacji, wiary, pasji i wizji. To także dlatego, że ciągle, w porównaniu z Zachodem, jesteśmy „biedniejsi” i ciągle łatwiej spakować walizkę i podpisać kontrakt z uczelnią, która jest w pierwszej dziesiątce listy czy to szanghajskiej, czy filadelfijskiej, łatwiej podpisać umowę z gigantami innowacji. Choć tyle dobrze, że w Polsce też budują swoje centra usługowe i logistyczne. Mam nadzieję, że będziemy potrafili zatrzymać Marię Skłodowską XXI wieku, jeżeli taka się pojawi, przed emigracją na Sorbonę.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
