Każdy przedsiębiorca górniczy jest zobowiązany zapobiegać szkodom, które mogą wystąpić w wyniku prowadzonej przez niego działalności górniczej. Obowiązek ten co prawda powstaje dopiero z chwilą uzyskania koncesji na wydobywanie kopaliny, niemniej w interesie mieszkańców i samej spółki górniczej leży wcześniejsze przygotowanie obiektów budowlanych do bezpiecznego przyjęcia przyszłych wpływów górniczych.
Każdego roku na naprawę szkód górniczych kopalnie Polskiej Grupy Górniczej wydają znaczne kwoty. Przykładowo w minionym roku było to 125 mln zł. Największa część tych pieniędzy jest oczywiście przeznaczana na naprawę już powstałych szkód, ale kwota ta obejmuje również tzw. profilaktykę budowlaną na terenach górniczych (zabezpieczanie obiektów budowlanych). To zwykle ok. 7-15 proc. ogółu nakładów ponoszonych przez przedsiębiorcę na naprawę szkód. Chodzi o działania mające na celu wzmocnienie konstrukcji, już stojących albo właśnie wznoszonych budynków, które znajdują się na terenie objętym prowadzonym oraz planowanym wydobyciem. W minionym roku zakłady PGG przeznaczyły na ten cel ok. 16 mln zł.
Bezpieczeństwo budynków i mieszkańców
- Kiedy nadzór górniczy dopuszcza konkretny projekt eksploatacji, to zawsze bierze pod uwagę relację pomiędzy spodziewanymi przez nas wpływami planowanej eksploatacji na powierzchnię terenu a odpornościami obiektów na bezpieczne przejęcie tych wpływów. To właśnie bezpieczne przejęcie wpływów jest głównym kryterium dopuszczenia do eksploatacji. W praktyce oznacza to najczęściej, że musimy odpowiednio zaprojektować układ frontów eksploatacyjnych, jak również dobrać czas i tempo ich prowadzenia, albo wzmocnić najsłabsze obiekty budowlane, które nie mogłyby bezpiecznie przejąć spodziewanych deformacji. Bywa czasami, że jedynym skutecznym środkiem zapobiegawczym pozostaje ograniczenie zakresu eksploatacji górniczej w newralgicznym rejonie. Przed każdą eksploatacją musimy wykonać ocenę odporności obiektów budowlanych, które są w zasięgu przewidywanych oddziaływań. Na podstawie analizy tych ocen okazuje się, czy trzeba jakieś budynki wzmocnić, bo ich wiek czy stopień zużycia są na tyle duże, że mogą w bezpieczny sposób tych deformacji nie przejąć. W tym przypadku najczęstszymi zabiegami technicznymi jest kotwienie albo wzmocnienie opaską żelbetową fundamentów. Kluczową kwestią jest bezpieczeństwo użytkowania budynków i samych mieszkańców, tak aby w najbardziej skrajnym przypadku nie doszło do katastrofy budowlanej – argumentuje Tomasz Kowal, kierownik zespołu szkód górniczych w PGG.
Prekursorskie podejście
Bez wątpienia najskuteczniejszym, najmniej uciążliwym i zarazem najtańszym rozwiązaniem, o ile to oczywiście możliwe, jest odpowiednie wzmocnienie budynku jeszcze na etapie jego wznoszenia. To oczywiście podraża koszt inwestycji – w skrajnych przypadkach może to być nawet kwota o 30 proc. wyższa (w porównaniu z kosztami stanu surowego otwartego poza terenem górniczym), ale koszty dodatkowych zabezpieczeń zwraca kopalnia. Do tej pory jednak obowiązywała zasada, że zakłady górnicze finansowały dodatkowe zabezpieczanie wznoszonych budynków w przypadku inwestycji, które rozpoczynały się w momencie, kiedy kopalnia miała już koncesję na wydobycie. Z uwagi na podjęte przez PGG starania o uzyskanie nowych koncesji – w miejsce posiadanych, których ważność niebawem się skończy – PGG w 2016 r. zdecydowała, że będzie finansować działania profilaktyczne na powierzchni terenu dużo wcześniej, jeszcze przed przyznaniem prawa do eksploatacji złoża. Takie rozwiązanie uregulowała uchwała zarządu spółki z 2016 r., która dotyczyła złóż już od lat eksploatowanych. W przypadku braku takiej decyzji mogłoby się okazać w niektórych przypadkach, że planowana eksploatacja objęta nową koncesją będzie niemożliwa. Pierwszym złożem, w którym roboty górnicze do tej pory nie były prowadzone przez PGG, jest złoże Śmiłowice, położone prawie w całości w granicach administracyjnych Mikołowa. Pełna procedura uzyskania koncesji na wydobywanie węgla z północnej części złoża (I etap zagospodarowania złoża) może zająć jeszcze dwa lata. W marcu br. zadecydowano, że inwestorzy, którzy rozpoczynają w tym miejscu budowę, dostaną zwrot kosztów zabezpieczeń z tytułu szkód górniczych, zastosowanych na etapie wznoszenia obiektów budowlanych. Prekursorskie podejście PGG do problemu ochrony powierzchni spotkało się z uznaniem ze strony władz miasta i organu nadzoru górniczego.
Decyzja biznesowa
- To nie jest nasz obowiązek w sensie prawnym, ale decyzja biznesowa. Jeśli konstrukcja budowanego obiektu jest lepiej zabezpieczona, to rozmiary szkód będą w przyszłości mniejsze, choć oczywiście nigdy nie da się ich wyeliminować w 100 proc. To zarówno mniej dokuczliwe rozwiązanie dla mieszkańców, jak i mniej kosztowane dla nas jako przedsiębiorstwa – zaznacza Kowal.
Wg szacunków PGG, w ciągu dwóch lat w Śmiłowicach może zostać wybudowanych kilkadziesiąt nowych domów, a to oznacza, że górnicza spółka na ich wzmocnienie przeznaczy ok. 1 mln zł. Kolejnym nowym obszarem górniczym, gdzie to rozwiązanie zacznie funkcjonować, może być Imielin Północ, ale póki co sprawa jest w zawieszeniu z uwagi na silny opór społeczny przed planowaną działalnością górniczą.
To warto wiedzieć
Jak wygląda cała procedura, którą muszą przejść inwestorzy? Osoby, które chcą wybudować dom na obecnych i przyszłych terenach górniczych, muszą najpierw zwrócić się do kopalni o przedstawienie informacji o warunkach geologiczno-górniczych w miejscu planowanej inwestycji, w której podawana jest prognozowana kategoria szkód na danym terenie. Mając taką wiedzę projektant może sporządzić odpowiedni projekt budowlany. Co ważne, kopalnia zwraca różnicę pomiędzy kosztem wybudowania takiego samego obiektu na terenie niegórniczym.
Podczas realizacji projektu inwestor powinien na bieżąco dokumentować zastosowanie dodatkowych zabezpieczeń, a głównym materiałem dowodowym jest dziennik budowy i materiał zdjęciowy. Następnie w oparciu o dokumentację projektową i potwierdzone wykonanie poszczególnych elementów, kosztorysant robi kosztorys tzw. różnicowy. Taki kosztorys wraz z wnioskiem o zwrot kosztów zabezpieczeń należy przekazać kopalni, która po jego zweryfikowaniu zawiera ugodę i wypłaca pieniądze. W przypadku różnicy stanowisk sprawę rozstrzyga sąd.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
