W Tarnowskich Górach uczczono we wtorek, 21 sierpnia, 38. rocznicę wybuchu strajku w Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych Fazos w sierpniu 1980 r. Strajk w Fazosie - pierwszy wówczas protest na Górnym Śląsku - dał impuls do protestu w jastrzębskich kopalniach i hucie Katowice. Wraz z protestami na Wybrzeżu doprowadził do podpisania tzw. porozumień sierpniowych i powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność.
Mszę św. w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła celebrował pochodzący z Tarnowskich Gór bp Adam Wodarczyk, sufragan diecezji katowickiej. W świątyni zgromadzili się licznie tarnogórzanie i mieszkańcy regionu, związkowcy, parlamentarzyści, przedstawiciele służb mundurowych. Poczty sztandarowe wystawili m.in. górnicy, kolejarze, strażacy, szkoły i organizacje społeczne i młodzieżowe. Odśpiewano dziękczynnie "Boże, coś Polskę".
Hołd pod Dzwonnicą Gwarków
Uczestnicy uroczystości, zorganizowanej przez powiatowe struktury Solidarności i samorząd Tarnowskich Gór pod patronatem IPN oraz Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ Solidarność, złożyli potem kwiaty pod pobliską drewnianą Dzwonnicą Gwarków z XVI w.
Piotr Duda, przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ Solidarność, uhonorował pamiątkowymi statuetkami "Symbol wdzięcznosci w slużbie tarnogórskiej Solidarności" troje wybitnie zasłużonych wteranów związku.
Statuetki dla trojga weteranów strajku
Wszyscy związani byli z historycznym protestem w Fazosie. Odznaczeni zostali ks. Zygmunt Trocha, kapelan Jego Świątobliwości (był przed 38. rokiem proboszczem, który wspierał strajkujących i represjonowanych, odprawiał też msze św. za Ojczyznę i ukrywał dysydentów), Anna Krogulec (uczestniczyła w strajku, redagowała m.in. postulaty a w stanie wojenym prowadziła akcję pomocy prześladowanym związkowcom) i Leonard Warda (uczestnik strajku, wiceprzewodniczący komisji zakładowej, skazany na więzienie za protest po ogłoszeniu stanu wojennego, zwolniony z pracy z wilczym biletem, aktywnie walczył w podziemnej Solidarności).
Dąb Niepodległości pobłogosławił papież
Dąb Niepodległości posadzili wspólnie na skwerze przy Placu Gwarków Andrzej Dera - wysłannik prezydenta RP, Piotr Duda - lider Solidarności, Dominik Kolorz - szef śląsko-dąbrowskiej Solidarnosci, Jan Jelonek - szef struktury powiatowych związku, starosta Krystyna Kosmala i burmistrz Arkadiusz Czech. Napis na kamiennej tablicy obok drzewka informuje, że z inicjatywy polskich leśnikow dąb ten został pobłogosławiony w Watykanie 23 maja tego roku przez papieża Franciszka. Ceremonię uświetnił zespół reprezentacyjny sygnalistów Nadleśnictwa Brynek.
Tablica na murze miejskiego ratusza
Przy dźwiękach Tarnogórskiej Orkiesty Dętej pod batutą Marka Misia pochód z pocztami sztandarowymi na czele przemaszerował na rynek, gdzie przy honorowej asyście wojskowej garnizonu w Tarnowskich Górach uroczyście odsłonięto tablicę wmurowaną przy wejściu do budynku ratusza miejskiego. Upamiętnia ona pierwszy w regionie strajk w Fazosie 21 sierpnia 1980 r. Tablicę poświęcił bp. Adam Wodarczyk.
Prezydent RP chwali odpowiedzialność tarnogórzan
"Głos strajkującego Śląska, którego najwcześniejszym wyrazem była akcja w Tarnowskich Górach, w ogromnym stopniu przyczynił się do zwycięstwa Sierpnia’80" - napisał Andrzej Duda, prezydent RP, w liście do uczestników uroczystości odczytanym przez sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzeja Derę.
"Tarnowskie Góry są znakomitym przykładem pielęgnowania tradycji i odpowiedzialnego myślenia o sprawach, od których zależy nasza przyszłość" - chwalił prezydent, przypominając m.in. sukces wpisania zabytkowej kopalni tarnogórskiej na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Przypomniał też, że "tarnogórskie środowisko związkowe istotnie przyczyniło się do wprowadzenia wolnych niedziel w handlu, kierując się troską o prawa pracowników".
Premier - pamięć nieustającym obowiązkiem
Wojewoda Śląski Jarosław Wieczorek odczytał przesłanie od premiera Mateusza Morawieckiego. Premier oddał hołd pracownikom Fazosu, "którzy odpowiedzieli na wezwanie historii", podkreślił, że strajk ten "był iskrą, która zapaliła protest w innych zakładach regionu", był też aktem wielkiej odwagi płynącej z poczucia odpowedzialności za losy kraju.
"Mimo szykan, mimo prześladowań, przelewanej przez bezpiekę krwi patriotów, strajkujący w sierpniu 1980 r. zwyciężyli. Współczesna Polska czerpie z owoców tego zwycięstwa. Pamięć o ideałach, które wówczas zjednoczyły uciśniony naród, jest nieustającym obowiązkiem dla nas wszystkich. W budowie Polski silnej i służącej obywatelom powinniśmy kierować się ideą solidarności społecznej" - napisał premier Morawiecki, dziękując i przekazując uczestnikom strajku wyrazy szacunku.
List do uczestników uroczystości nadesłał też Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński.
Lider Solidarności - zawsze żądano wolnych związków zawodowych
Przewodniczący KK NSZZ Solidarność Piotr Duda przypomniał w swym wystąpieniu ciąg historycznych protestów, począwszy od poznańskiego w czerwcu 1956 r., przez wydarzenia grudniowe 1970 r., protesty w Płocku, Radomiu, Ursusie 1976 r., po lipiec 1980 r . w Lublinie, Świdniku, wreszcie sierpień 1980 r.
Piotr Duda akcentował, że chociaż za każdym razem żądania dotyczyły innych kwestii (np. powstrzymania podwyzek cen, uwolnienie aresztowanych), to jednak zawsze głośno brzmiał postulat utworzenia wolnych związków zawodowych. Podkreślił, że Solidarność była pierwszym takim wolnym związkiem w bloku państw komunistycznych - niezależnym od polityków, partii i pracodawców. Takim też - mówił Duda - związek wciąż pozostaje.
Szef Solidarności przypomniał o próbach torpedowania w latach 90. ustawy lustracyjnej i powołania IPN. Kultywowania pamięci nie udało się jednak zniszczyć.
- Fazos, Jastrzębie, porozumienie katowickie 11 września to najważniejsze daty dla związku w regionie - mówił Piotr Duda.
Z goryczą wspomniał też, że załoga fabryki zapłaciła w nowych czasach wysoką cenę transformacji w związku z likwidacją zakładu i zwolnieniami pracowników.
Prezes IPN - historia mogła potoczyć się inaczej
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek stwierdził, że "Solidarność to jedno z najpiękniejszych polskich słów, które na stałe weszło do naszej historii".
- Wszyscy ludzie skupili się, aby coś zmienić. Ale historia mogła potoczyć się inaczej. Przecież gdy rozpoczynały się strajki w 1980 r., to w połowie sierpnia komuniści przystąpili do operacji "Lato'80": mobilizacja oddziałów wojska, milicji, przerzucanie ich bliżej tych miast, gdzie znajdowały się Międzyzakładowe Komitety Strajkowe. Mamy stenogramy z Biura Politycznego KC PZPR, gdy ówcześni władcy Polski zastanawiają się, czy są w stanie spacyfikować strajki. Pada pytanie "czy jesteśmy w stanie znowu strzelać do robotników?" i odpowiedź:"jesteśmy, ale oni potem nie wrócą do pracy". Ludzie w Tarnowskich Górach przełamali strach. To miasto bogate historią i bardzo dobrze, że po wiekach dokładacie kolejną jej cegiełkę. Blisko stąd do duchowej stolicy świata pracy, do Piekar Śląskich. To były korzenie i fundamenty, na których budowała tutejsza Solidarność. I dlatego przetrwała - powiedział szef IPN.
Cała Polska patrzyła na Śląsk
- Strajk w Fazosie zaczął się 21 sierpnia, ale dwa dni później, gdy delegat Fazosu Włodzimierz Jackowski pojawił się w słynnej hali BHP i powiedział, że reprezentuje Tarnowskie Gory, Górny Śląsk, powitała go owacja. Było już wiadomo, że tej wielkiej rzeki Polaków już się nie da zatrzymać. Na nic czołgi, na nic wojsko, SB i milicja.
Mimo, że szybciej zastrajkował Dolny Śląsk, to wtedy wszyscy w Polsce patrzyli tutaj, na tę ziemię, bo tu właśnie była ta pięść swiata pracy. Tego samego, który komuniści przez wiele lat chcieli kupić. Ale Górnego Śląska, Ślązaków kupić się nie da! Stanęli wtedy w 1980 r. razem z całą Polską, a Tarnowskie Góry były pierwsze. Z tej historii możecie być dumni, tego nikt wam nie zabierze - mówił dr Jarosław Szarek.
Zaznaczył, że Tarnowskie Góry są dobrym przykładem prężnego formowania się społecznej koalicji, która natychmiast wsparła swoich strajkujących. Ta postawa solidarności skutkuje do dzisiaj. Konieczne jest jednak przekazywanie pamięci: w książkach, opisach, dokumentach. Pamięć pozostaje, chociaż odchodzą ludzie - mówił szef IPN.
Kultura to umiejętność dziedziczenia
Burmistrz Arkadiusz Czech opisał Tarnowskie Góry jako miasto, w którym wiele doniosłych rzeczy wydarzyło się "po raz pierwszy". Wspomniał m.in. o pierwszym prawie górniczym dla kopalń rud srebrnonośnych i pierwocinach ubezpieczeń społecznych w związku z górnictwem, o pierwszej szkole górniczej, pierwszej na kontynencie maszynie parowej, pierwszym bractwie św. Barbary. Pierwszy w sierpniu 1980 r. strajk w Fazosie dopełnia cały ciąg dokonań.
- Kultura to umiejętność dziedziczenia. Bądźmy godnymi dziedzicami starszych pokoleń! - wezwał burmistrz Tarnowskich Gór.
Społeczeństwo Tarnowskich Gór bohaterom strajku
Inskrypcja na tablicy pamiątkowej na tarnogórskim ratuszu głosi: "21 sierpnia 1980 r. w Fabryce Zmechanizowanych Obudów Ścianowych Fazos w Tarnowskich Górach rozpoczął się pierwszy na Górnym Śląsku strajk robotników w walce o godnośc i prawa pracownicze", niżej umieszczono zawołanie "Bóg-Honor-Ojczyzna" oraz podpis "W 38. rocznicę solidarnościowego strajku - społeczeństwo Tarnowskich Gór". U dołu widnieją znak IPN, NSZZ Solidarność i herb miasta.
Młodzież z koncertem patriotycznym i wystawa o Fazosie
Piętnastoosobowy zespół młodzieży wykonał pod dyrekcją kompozytora fragmentów oratorium Jana Dreslera (tekst), Michała Malickiego (muzyka) i Marka Klementowskiego (producent widowiska) o błogosławionym ks. Jerzym Popiełuszce.
IPN przygotował na rynku w Tarnowskich Górach wystawę obrazującą na archiwalnych fotografiach historię tarnogórskiej fabryki Fazos. Na pierwszym fotogramie widać zręby konstukcji stalowej hali fabrycznej na surowym placu budowy, ostatnie zdjęcie pokazuje czołgi na ulicach 13 grudnia 1981 r.
W galerii: obchody 38. rocznicy strajku robotników w fabryce Fazos, Tarnowskie Góry, wtorek 21 sierpnia 2018 r. (zdjęcia Witold Gałązka - Trybuna Górnicza, portal netTG.pl)
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
Co tam terozki produkujom???
Ci co dostali się do koryta naszym kosztem mogą sobie czynić różne obchody Nas byłych pracowników takie obchody nie cieszą,bo zlikwidowany zakład,gdzie pracowało blisko 2 tys. ludzi i sprzedani mieszkańcy z osiedlem nie dają powodu do radości Włodarze naprawcie naszą krzywdę,a potem organizujcie obchody .Dziwi mnie,że o naszej krzywdzie nikt nie wspomniał-niewygodne?,a powinien się dowiedzieć o tym pan Dera i pan Duda,ktory był informowany o tym listem mailowym,ale on nie czyta niewygodnych wiadomości.