- Ilość energii, którą zużywamy, jest bardzo duża. Nie uzyskamy jej wyłącznie z wiatru czy z wód. Zresztą, żeby zbudować wiatrak, który ma nam dać czystą energię, też potrzebujemy surowców. Trzeba rozpocząć od uświadomienia ludziom, że każdy z nas każdego dnia zużywa surowce - mówi w rozmowie z Aldoną Minorczyk-Cichy prof. Stanisław Wołkowicz z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego.
Dlaczego edukacja geologiczna jest taka ważna?
Geologia jest ciekawą dziedziną wiedzy, nauczanie o niej powinno być powszechne. Wszystko, co nas otacza, ma z nią związek. Sam, nawet podczas prywatnej wycieczki, patrzę pod nogi i sprawdzam, po czym stąpam. W edukowaniu warto też przechodzić do aspektu praktycznego, tłumaczyć, co z tej geologii, skał wynika dla nas jako społeczności.
Od zarania dziejów ludzkości sięgaliśmy po surowce, korzystaliśmy z tego co występuje wokół nas.
Już 2,5 mln lat temu człowiek po raz pierwszy użył kamienia, polując na zwierzęta, czy chcąc zapewnić sobie bezpieczeństwo. Z czasem wykorzystanie minerałów rosło. Mamy w Polsce Krzemionki Opatowskie, które są przykładem z neolitu, kiedy krzemienie były wydobywane na wielką skalę i eksportowane nawet na odległość kilkuset kilometrów. Rozwój cywilizacyjny, w tym kultura, nie miałyby miejsca bez wykorzystania surowców.
Skąd czerpiemy wiedzę na ten temat?
Już w Biblii znajdujemy wiele odniesień do geologii. Słowo „kamień” pada tam wiele razy, także w kontekście kamieni szlachetnych czy półszlachetnych, a to jest wiedza nawet z XII wieku p.n.e. A z czego została wybudowana 2500 lat p.n.e. piramida Cheopsa? Od geologii nie uciekniemy. Powinniśmy jednak mieć świadomość, że nie jesteśmy pierwszą generacją, która z surowców korzysta. Robimy to od czasu, kiedy człowiek zszedł z drzewa.
Dzisiaj tej energii zużywamy nieporównywalnie więcej.
Przechodząc do czasów współczesnych – ilość energii, którą zużywamy, jest bardzo duża. Nie uzyskamy jej wyłącznie z wiatru czy z wód. Zresztą, żeby zbudować wiatrak, który ma nam dać czystą energię, też potrzebujemy surowców. Pewnym uproszczeniem jest też stwierdzenie, że za kilka lat będziemy mieć milion ekologicznych samochodów elektrycznych. No bo skąd weźmiemy energię do ich zasilania? Jej źródłem, tak jak teraz, będzie spalanie surowców, tyle że dokona się to w innym miejscu i czasie. Emisja nie zniknie, z samochodu przemieści się do elektrowni.
Jak powinna ona wyglądać?
Trzeba rozpocząć od uświadomienia ludziom, że każdy z nas każdego dnia zużywa surowce. Zjada obiad na talerzu z ceramiki, do wykonania której są potrzebne kaolinity. Szklanka i szklany blat stołu to piaski kwarcowe, lodówka - metale. To wszystko surowce. Podobnie jest w medycynie (np. leki), czy w rolnictwie (nawozy, środki ochrony roślin). Nawet w karmie dla psów 40 proc. składu stanowią surowce mineralne.
Na jakim etapie powinniśmy rozpocząć taką edukację? Już u dzieci w przedszkolach?
Od najmłodszych lat, ale w różnej, przystosowanej do rozwoju formie. Przygotowałem zarys komiksu wykorzystując ich zdjęcia. Pamiętam z dzieciństwa, że właśnie komiksowych Tytusa, Romka i A’Tomka znali wszyscy. Być może warto ten pomysł powielić. Już teraz jako Państwowy Instytut Geologiczny prowadzimy edukację. Naukowcy jeżdżą do szkół. Uczniowie odwiedzają nasze muzeum, które organizuje dla nich specjalne lekcje. W skali roku obejmujemy prowadzoną w ten sposób edukacją 25 tys. młodych ludzi. Tyle że w Polsce jest ich kilka milionów. Jak do nich dotrzeć?
Poprzez szkoły i podręczniki do geografii lub przyrody?
To dobry adres, bo szkolna edukacja to podstawa. W wielu podręcznikach są odniesienia do geologii, jest mowa o węglu, miedzi. Jednak te informacje przypominają nieco malarstwo Nikifora - są ładne, ale w treści naiwne. W jednym z podręczników do geografii górnictwu jest poświęconych około sześciu stron. Czy uczeń je przeczyta? A we wnioskach jest jedynie o szkodliwej działalności górnictwa. Rujnowanie krajobrazu, niszczenie dróg i tym podobne katastrofy. Brakuje refleksji, że owszem, ciężki transport wiozący kruszywa zniszczył drogę, ale z czego ta droga jest zbudowana? No właśnie z kruszywa, betonu.
O czym powinny uczyć szkoły?
Na przykład, ile surowców zużywa przeciętny Polak rocznie? Mało kto wie, że to prawie 8 ton kruszywa! Nacisk powinien też być położony na uświadamianie konieczności wydobywania kopalin. Eksploatacja to nie tylko niszczenie środowiska. Mamy w kraju dziesiątki miejsc po eksploatacji, które znakomicie służą społeczeństwu. Wystarczy przypomnieć Wieliczkę. Ta kopalnia była obiektem turystycznym już w XVI wieku, o czym pewnie niewiele osób wie. Bochnia to sanatorium dla dzieci. Zabytkowa kopalnia złota zarządzana przez prywatną spółkę to największy pracodawca w Złotym Stoku. W Zabrzu jest kopalnia Guido, w Tarnowskich Górach Sztolnia Czarnego Pstrąga.
Takich miejsc w Polsce jest wiele.
Wyrobiska poeksploatacyjne można przekształcić w miejsca przyjazne ludziom. Dlatego podkreślam konieczność budowania akceptacji dla eksploatacji surowców. Mówienie o piaskach i żwirach może nie jest ciekawe. Bardziej ekscytujące byłoby słuchanie o diamentach. Ale akurat takich złóż nie mamy i nie będziemy głębić dziur w ziemi, jak w Mirnym w Rosji czy w Kimberley w RPA. Mówmy o tych kopalinach, które mamy i eksploatujemy. To je promujmy.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
