Już od 95 lat na straży górniczych przepisów i bezpieczeństwa górników stoi Wyższy Urząd Górniczy. Został on powołany do życia w 1922 r. i ten rok przyjmuje się za początek współczesnego nadzoru górniczego w Polsce.
Trzeba jednak pamiętać, że korzenie funkcjonowania górniczej policji w Polsce sięgają kilku wieków wstecz. Na początku XVI w. powstały sądy górnicze oraz stworzono stanowiska komornika górniczego, czyli królewskiego organu nadzoru górniczego.
Górnicza policja w formie, jaką znamy obecnie, kształtowała się na przestrzeni ostatnich 95 lat. Był to czas międzywojnia, II wojny światowej, PRL oraz III RP. Realia każdego z tych okresów wpłynęły na to, jak obecnie funkcjonuje nadzór górniczy. Jego misja została jednak niezmienna - najważniejsze zawsze jest bezpieczeństwo pracy górników.
W chwili powołania WUG stanowiono także cztery okręgowe urzędy górnicze: w Rybniku, Królewskiej Hucie (Chorzów), Katowicach i Tarnowskich Górach. OUG w Rybniku i Katowicach działają do dzisiaj. Co ciekawe, w okresie międzywojennym funkcjonowały trzy Wyższe Urzędy Górnicze. Poza Katowicami znajdowały się one w Krakowie i w Warszawie. Potem stolicę zastąpił Lwów.
W 20-leciu międzywojennym do zadań urzędów górniczych należały: nadania górnicze, kontrole w zakładach – przede wszystkim w działających wówczas 53 kopalniach podziemnych oraz tworzenie przepisów prawa górniczego. Właśnie w tym okresie wprowadzono pierwsze polskie Prawo górnicze. Na Górnym Śląsku zaczęło obowiązywać dopiero po zatwierdzeniu przez Sejm Śląski w 1931 r.
Po klęsce kampanii wrześniowej polska administracja górnicza przestała funkcjonować. Miejsce polskich wyższych urzędów górniczych zajęły urzędy niemieckie. Obwód Lwowskiego Wyższego Urzędu Górniczego został przejęty przez administrację ZSRR.
Po wojnie rozpoczęło się odbudowywanie struktur nadzoru górniczego. W 1946 r. powołano dwa wyższe urzędy górnicze - w Katowicach (9 podległych OUG) i w Krakowie (3 podległe OUG). Kolejne zmiany miały miejsce na początku lat 50. XX w. W ich wyniku pozostał jedynie WUG w Katowicach, który nadzorował 14 okręgowych urzędów górniczych w całej Polsce. W tej dekadzie wprowadzono także nowe Prawo górnicze. Opracowali je specjaliści z Urzędu, a zaczęło ono obowiązywać na mocy dekretu wydanego 6 maja 1953 r. Urząd uczestniczył także w pracach nad kolejnymi zmianami Prawa górniczego, a potem Prawa geologicznego i górniczego.
Obecnie struktury nadzoru górniczego to Wyższy Urząd Górniczy, 11 Okręgowych Urzędów Górniczych oraz Specjalistyczny Urząd Górniczy. Najmłodszy OUG jest zlokalizowany w Gdańsku. Swoją działalność rozpoczął 1 kwietnia 2015 r. Obejmuje nadzór nad firmami prowadzącymi prace geologiczne oraz eksploatację kopalin na terenie dwóch województw - pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego, a także na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej.
Misją Wyższego Urzędu Górniczego jest dążenie do poprawy bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia górników, optymalnego zagospodarowania złóż kopalin oraz ograniczenia uciążliwości oddziaływania górnictwa na ludzi i środowisko. Pomimo upływu lat misja urzędów górniczych pozostaje nadal aktualna.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
