Wbrew informacjom, które obiegły media w ostatnich dniach ub.r., ostatnia tona węgla z kopalni Makoszowy wyjechała na powierzchnię nie 30 grudnia, lecz w połowie tego miesiąca. Atmosfera towarzysząca schyłkowi zabrzańskiej kopalni nie sprzyjała udokumentowaniu tego historycznego wydarzenia. A szkoda, bo zakład szczycący się 110-letnią historią ma na swoim koncie piękne karty.
Nie da się też uciec od refleksji, że od momentu połączenia z kopalnią Sośnica w 2005 r. Makoszowy borykały się z szeregiem niekorzystnych wydarzeń, a często nietrafionych decyzji.
Drogowy haracz
Jednym z najistotniejszych problemów Makoszów była utrata części zasobów w związku z budową sieci dróg na Śląsku. Pas autostrady A-4 odciął ponad 500 mln t zasobów bilansowych czterech kopalń. Ponad 200 mln t z tej wielkości mogłoby stać się przedmiotem eksploatacji. Autostrada A-1 uwięziła kolejnych 50 mln t. Z innymi inwestycjami drogowymi było podobnie. Obok problemów z zasobami już w 2007 r. Sośnica-Makoszowy miała problemy z realizacją planów produkcyjnych tak pod względem wielkości wydobycia, jak i wyników ekonomiczno-finansowych. Plan naprawczy dla kopalni, przyjęty przez zarząd Kompanii Węglowej w sierpniu 2008 r. zakładał, że na integrację obu ruchów, wykonanie kolejnych wyrobisk połączeniowych, pozwalających na całkowity przesył urobku z ruchu Makoszowy do zakładu przeróbki mechanicznej węgla ruchu Sośnica, udostępnienie nowych złóż oraz procesy restrukturyzacyjne przeznaczonych zostanie w ciągu pięciu lat 478 mln zł. Połączenie kopalń miało dać oszczędności poprzez likwidację zbędnej infrastruktury, a przede wszystkim obniżyć koszty wydobycia. Trwający zbyt długo proces połączeniowy nie dał jednak oczekiwanych rezultatów. W kolejnych latach kopalnia Sośnica-Makoszowy osiągała coraz gorsze wyniki finansowe. Od połączenia do końca sierpnia 2014 r. przyniosła ponad 1 mld zł strat, a co gorsza znacząco spadły jej zdolności produkcyjne.
Potok niezgody
Jakby tego było mało, kopalnia już od 2010 r. nie mogła dojść do porozumienia z gminą Gierałtowice. Początkowo kością niezgody była kwestia regulacji Potoku Chudowskiego, na którą de facto nie chcieli się zgodzić niektórzy mieszkańcy gminy. Na skutek deformacji powierzchni wywołanej działalnością górniczą potok regularnie zalewał pobliskie pola, a kopalnia płaciła słone odszkodowania. Właściciele gruntów nie godzili się na wejście na ich teren i wykonanie prac melioracyjnych, a gmina brakiem realizacji tych prac tłumaczyła swoją negatywną opinię dla planu ruchu kopalni. Doszło do tego, że plan ruchu kopalni na lata 2013-2015 został zatwierdzony przez Okręgowy Urząd Górniczy wbrew opinii gminy. Dodatkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gierałtowic zacieśniał możliwości wydobywcze kopalni. Dokument ten został ostatecznie unieważniony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach
Brak konsekwencji
W 2014 r. Sośnica-Makoszowy przyniosła 400 mln zł strat. Do wydobytej tony węgla dopłacała średnio 216 zł. Przy dwóch eksploatowanych ścianach utrzymywała 12 szybów, podwójne kierownictwa i dwa zakłady przeróbcze. Naukowcy z Politechniki Śląskiej ocenili, że aby wyszła na plus, dobowy poziom wydobycia powinien wynieść 9,5 tys. t w roku 2016 i 10,5 tys. t począwszy od roku 2017. Poziom niezbędnych nakładów inwestycyjnych został oszacowany na 546 mln zł, a wydajność na pracownika w 2018 r. powinna wzrosnąć do 1000 ton na dobę. Nasilającym się problemem był konflikt pomiędzy pracownikami obu ruchów. W tej sytuacji przedstawiciele związków zawodowych coraz śmielej wypowiadali się o potrzebie podziału kopalni. Ich zdaniem po rozdzieleniu oba ruchy miały szansę nie tylko na przetrwanie, ale i na dobre wyniki. Tymczasem 7 stycznia 2015 r. rząd Ewy Kopacz przyjął program restrukturyzacji Kompanii Węglowej. Wśród czterech kopalń, które miały zostać przekazane do Spółki Restrukturyzacji Kopalń, a następnie zlikwidowane, znalazła się Sośnica-Makoszowy.
Jednak osobno
Załoga kopalni Sośnica-Makoszowy, podobnie jak innych kopalń KW, bardzo żywiołowo zareagowała na plany rządu. W obu ruchach pod ziemią protestowało 350 osób, a 150 pracowników przeróbki mechanicznej i administracji wspierało ich na powierzchni. Pięciu pracowników prowadziło strajk głodowy. Po 10 dniach negocjacji, 17 stycznia, górnicze związki zawodowe zawarły z rządem porozumienie kończące protest. Jednym z jego punktów był podział kopalni Sośnica-Makoszowy na dwa osobne ruchy i przekazanie Makoszów do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. SRK – w myśl porozumienia – nie miała jednak zlikwidować kopalni, lecz po niezbędnej restrukturyzacji pozyskać dla niej inwestora. Firmą, która miała przejąć zrestrukturyzowane Makoszowy, miał być Węglokoks. Proces ten miał zakończyć się do końca września. Makoszowy znalazły się w strukturach SRK 30 kwietnia 2015 r. Kopalnia przy dużym wysiłku załogi zrealizowała program naprawczy, jednak obietnica przejęcia przez Węglokoks okazała się wyłącznie przedwyborczą kiełbasą byłego rządu.
W poszukiwaniu inwestora
Jak podawała SRK, Makoszowy, będąca jedyną kopalnią w strukturach spółki, która wydobywała węgiel, w 2015 r. miała najwyższy koszt produkcji w polskim górnictwie. Strata pokrywana była z dotacji budżetowej. W 2016 r. Makoszowy wydobyły 664 tys. t węgla przy sprzedaży wynoszącej 662 tys. Wartość sprzedanego węgla wyniosła 129 mln zł, a dopłata do strat produkcyjnych 138 mln zł. Na zakup kopalni nie zdecydowały się PGE i Balamara, a w przetargu ogłoszonym we wrześniu 2016 r. wystartował tylko jeden, jak się okazało niewiarygodny kontrahent. Wobec tych niepowodzeń przedstawiciele załogi zdecydowali się na rejestrację spółdzielni pracowniczej, która miała się zająć poszukiwaniem inwestora. Na takie działania było już jednak za późno. 18 listopada 2016 r. Komisja Europejska wydała decyzję dotyczącą notyfikacji programu pomocowego dla polskiego górnictwa i zdecydowała o zaprzestaniu dopłat do produkcji kopalni Makoszowy z końcem 2016 r. Tym samym zapadła ostateczna decyzja o rozpoczęciu procesu likwidacji. Wszyscy pracownicy kopalni mają zagwarantowaną pracę.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
