Od 11 maja do 31 sierpnia 2016 r. w podziemnej ekspozycji Muzeum Żup Krakowskich na poziomie III wielickiej kopalni będzie można oglądać wystawę prezentującą historię eksploatacji kruszców, rud metali, surowców skalnych oraz poszukiwań pierwiastków promieniotwórczych w polskiej części Tatr. Patronami medialnymi wystawy są redakcje Trybuny Górniczej i portalu górniczego nettg.pl.
Niewiele osób wie, że Tatry przez kilka stuleci były one areną działań górniczych. Zanim taternicy zaczęli zdobywać górskie szczyty, po Tatrach od dawna wędrowali poszukiwacze skarbów, członkowie gwarectw oraz górnicy.
Początki zorganizowanej działalności wydobywczej w polskiej ich części sięgają przełomu XV/XVI w. i związane są z pozyskiwaniem kruszców - miedzi i srebra. W czasie panowania Aleksandra Jagiellończyka ich eksploatację prowadzono na wschodnich zboczach Ornaku, a w okresie rządów Zygmunta Starego także w Dolinie Chochołowskiej i Kościeliskiej. Poszukiwania nowych rejonów kruszconośnych podejmowane były do połowy XVII w., między innymi przez żupnika wielicko-bocheńskiego Adama Kazanowskiego. Po ponad stuletniej przerwie wznowiono je tuż po objęciu tronu przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kontynuowane po pierwszym rozbiorze Polski, również przez austriackich specjalistów wysyłanych z kopalń soli Wieliczki i Bochni, nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Ostatecznie zrezygnowano z nich na przełomie XVIII/ XIX w.
Zdecydowanie efektywniejszą okazała się podejmowana od XVIII w. i rozwinięta w następnym stuleciu eksploatacja rud żelaza i manganu oraz związana z tym działalność hutnicza. Liczne sztolnie otwierano m. in. w Dolinach: Kościeliskiej, Chochołowskiej, Lejowej oraz Kopie Magury. Ich przejęcie przez węgierską rodzinę Homolacsów (w 1807 r.) oraz wprowadzona koncentracja wytapiania i przeróbki surowca w Kuźnicach zaowocowała powstaniem jednego z największych przedsiębiorstw w Galicji Zachodniej. W nim wykonano konstrukcję pierwszego żelaznego mostu łączącego Kraków z Podgórzem (1850 r.), a znaczącymi nabywcami szerokiej gamy jego produktów były saliny w Wieliczce i Bochni. Trudności surowcowe i wzrost konkurencji doprowadziły do zamknięcia zakładu w 1880 r.
Kolejny etap działalności górniczej w polskiej części Tatr miał związek z pozyskiwaniem surowców skalnych. W pierwszej połowie XX w. w kilku kamieniołomach eksploatowano skały osadowe dla lokalnego drogownictwa i budownictwa. Największy znajdował się w sąsiedztwie dzisiejszej średniej skoczni narciarskiej. Najnowsze i najlepiej zachowane ślady prac pochodzą z początku lat 50. XX w. Poszukiwania pierwiastków promieniotwórczych dla rozwoju programu atomowego realizowanego przez Związek Radziecki prowadzone były między innymi w Dolinie Białego. Pozostałością po nich są utrzymane w bardzo dobrym stanie dwie sztolnie uranowe.
Historia górnictwa tatrzańskiego prezentowana jest przez współczesne fotografie wyrobisk, hałd górniczych i śladów działalności hutniczej, a także panoramiczne ujęcia rejonów, w których prowadzono działalność przemysłową. Materiał ilustracyjny stanowią również fotokopie archiwalnych planów i zdjęć przedstawiających rejony produkcji, jak i efektowne mikroskopowe obrazy eksploatowanych kruszców i minerałów. Merytoryczną część wystawy uzupełniają rozbudowane komentarze w językach: polskim, angielskim i słowackim.
Wystawa jest rezultatem kilkuletnich prac dokumentacyjnych i badawczych Studenckiego Koła Naukowego Geologów Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie. Powstała przy ścisłej współpracy z Tatrzańskim Parkiem Narodowym. W ekspozycji wykorzystano również ustalenia merytoryczne oraz fotografie wykonane podczas penetracji wybranych rejonów działalności górniczej przeprowadzonej przez pracowników Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Owocem tej współpracy jest również albumowa publikacja pt. "Tatrzańskie skarby". Wielickie muzeum będzie już czwartym miejscem odsłony wystawy, po Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, słowackiej Bańskiej Bystrzycy i zakopiańskich Kuźnicach.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
