Cztery sylwetki kontra stereotyp

Pogląd, że górnik lubi tylko ordery i pieniądze, ma nadal wielu zwolenników w naszym społeczeństwie...
Tekst jest dedykowany tym, którzy górnictwo znają z medialnych opowieści. Z takich, w których nadal dobrze ma się stereotyp górnika, będący swoistym miszmaszem obrazu sanacyjnego i peerelowskiego górnictwa, wziętym z filmów Kutza i gierkowskich kronik filmowych.

A stereotyp jest ciągle taki, niestety, że hajer to ktoś, kto żyje tylko pracą. Górnik to taki facet, który robi to, co robi, bo bez wykształcenia może pracować tylko pod ziemią. A nawet jeśli interesuje się czymś więcej niż pracą, to tylko co najwyżej hodowlą kanarków lub gołębi... Taki górnik jest człowiekiem - myślą w Polsce - który kamieniami na szkołę rzucał i teraz musi kilofem węgiel urabiać kilometr pod ziemią. Pomyłka. Po pierwsze: już dawno temu kilofy zastąpiono maszynami. Po drugie: czasy, gdy do kopalni zsyłano za karę i od kandydata wymagano siły w rękach i twardego karku, to już historia. Górnik pracuje fizycznie, ale z głową. I im w tej głowie więcej wiedzy, tym pozycja górnika wyższa.

Z czegoś zrezygnować
Wie o tym doskonale Roland Zagórski. Chłop młody, przed trzydziestką. Jeszcze ładnych kilkanaście lat do górniczej emerytury (lub więcej, jeśli władza zmieni zasady). Roland skończył w tym roku czteroletnie technikum górnicze w Mysłowicach, w szkole Spółki Szkoleniowej Katowickiego Holdingu Węglowego dla pracujących górników.

- Nauki w systemie zaocznym nie da się porównać z tą w dziennym. Tu, jak się uczysz, to musisz z czegoś zrezygnować. Choćby z roboty w sobotę, więc tracisz jakąś kasę. Rezygnujesz z jakiegoś rytmu, z którego inni nie muszą rezygnować. Bo praktycznie robisz na okrągło. Kopalnia, szkoła, kopalnia, szkoła. I tak przez cały miesiąc. I tak przez 4 lata, z wakacyjną przerwą. W 2009 r. w mojej klasie było 45 słuchaczy. Teraz jest nas siedemnastu. Wykruszyli się. Nie, nie dlatego, że wydawało się niektórym, że jak zapłacili 250 zł wpisowego, to im się należy technik z automatu...

Trzeba zdrowo dmuchać
Orkiestra dęta wpisuje się w stereotyp górnika. Nawet wtedy, gdy już ani jedna kopalnia nie ma własnej orkiestry dętej (optymalizacja kosztów działalności). Grają pod szyldem kopalni, ale czynią to na własny, spółkowy rachunek. Minimum to 12 muzyków. Maksimum? Nie ma górnej granicy.

Stanisław Śliwka, rudzianin, ma 30 lat i można rzec, że jest widocznym symbolem owej siły, o której śpiewała kiedyś Halina Kunicka (młodzi, jeśli nie wiedzą, kto zacz, niech znajdą w Wikipedii). Gra w Orkiestrze Dętej KWK Pokój. Wszyscy go widzą, bo rzuca się w oczy.

- To jest suzafon, największa z tub. Nigdy jej nie ważyłem, ale będzie miała 16 kg. Gra się na niej tak samo jak na znacznie mniejszej tubie, tylko orkiestra z suzafonem ładnie wygląda. Tak po prawdzie, to sądzę, że ten instrument wymyślono z takich właśnie względów...

Suzafonista lekko nie ma. Nie tylko dlatego, że instrument jest ciężki i trzeba zdrowo weń dmuchać, by brzmiał prześlicznym basem. Nie ma lekko, bo granie nie jest źródłem utrzymania dla Stanisława Śliwki. On jest pracownikiem kopalni Bielszowice (też w Rudzie Śląskiej). Pracuje na dole, jest ślusarzem. Na dole, proszę państwa, pracują nie tylko ci, którzy fedrują węgiel, ale również i ci, bez których pracujący "bezpośrednio przy wydobyciu" niewiele by zdziałali. Po takiej robocie jedni zalegają w domach przed telewizorami, a inni dmuchają w trąby. Śliwka wybrał suzafon.

Robi to, co lubi
Górnik lubi poznawać świat aktywnie, nie tylko za pośrednictwem biur podróży w opcji all inclusive. Na przykład Ireneusz Kocoń, emeryt górniczy. Ostatnie miejsce pracy: jedna z kopalń Katowickiego Holdingu Węglowego. Jeszcze pracując, zdał egzaminy w urzędzie marszałkowskim na kwalifikowanego i dyplomowanego przewodnika górskiego. Teraz też jest przewodnikiem - jedynym na etacie - w Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu. Można powiedzieć: ma szczęście, robi to, co lubi, od parudziesięciu lat i jeszcze mu za to płacą.

- Mija 90 minut. Kolejna grupa zjeżdża, inna wyjeżdża. To szczęść wam Boże i odwiedźcie nas jeszcze. Najgorsze dla przewodnika jest, gdy oprowadzani nie zadają pytań. Wtedy człowiek się zastanawia: może gdzieś popełniłem błąd? Lubię oprowadzać grupy, które nie mają pojęcia o górnictwie. Takim turystom wydaje się, że być górnikiem, to znaczy dobrze zarabiać i mieć jakieś przywileje. Wystarczy parę, nazwijmy to, prezentacji, by uświadomili sobie, że stereotyp przeważnie jest fałszywy...

Prezentacje są różne. Jaki kolor ma mundur górnika? Czarny! Nie, tak - i nagle gaśnie światło. Przewodnik rozświetla ciemność lampką i wyjaśnia, że tylko na przodkach jest względnie jasno. A wiecie, co to jest zapylenie? Nie wiedzą. To im się garść pyłu wapiennego rzuca, by mieli jako takie pojęcie. I wyjaśnia, że największe zapylenie jest wtedy, gdy choć lampka na hełmie się świeci, to ledwo widać koniec wyciągniętej ręki.

Ostatni taki kronikarz
Kronikarz Zagłębia - tak o nim mówią. I dodają: chyba ostatni. Bolesław Ciepiela też jest emerytem, jeno starszym o ćwierć wieku od tego z Guido. Wieś Gródków k. Będzina. Tu mieszka kronikarz górniczego Zagłębia. Dom. Salon w stylu minionej epoki. Na ścianie górnicza szpada. Dyplomy. Meblościanka wypełniona książkami jak półki w miejskiej bibliotece. W miejscu wolnym od powodzi papierów, gazet i dokumentów leżą sobie czerwone i granatowe pudełeczka. W nich odpoczywają medale i ordery. Od Polski Ludowej, od III Rzeczypospolitej.

- Zadebiutowałem w dwa lata po rozpoczęciu pracy w KWK Grodziec, w 1957 r., artykułem opublikowanym w Wiadomościach Górniczych. Pisałem o usprawnieniach bezpieczeństwa pracy...

Kraszewskiego inż. Ciepiela nie prześcignie, ale też nie wszyscy profesjonalni historycy mogą się pochwalić takim dorobkiem: 44 książki o historii Zagłębia Dąbrowskiego, 7 książek o tym, jakie były tu koleje górnictwa. Pierwszą "Dzieje parafii Grodziec" napisał w 1992 r. Mówi o sobie, że jest autorem wielowątkowym. To znaczy: pisze jednocześnie 2-3 książki. Od pomysłu do wykonania rzeczy gotowej do druku mija co najmniej rok. Bo nie tak łatwo pisać o czymś, o czym od lat się nie pisze. Trzeba dotrzeć do ludzi pamiętających dawne czasy. A ci odchodzą. Takie życie. Szperać trzeba nie tylko w archiwach, których jest zresztą coraz mniej, bo papiery umarły wraz z zagłębiowskimi kopalniami. Szuka się w prywatnych zbiorach, ale tu - patrz punkt pierwszy - coraz mniej pamiętających te czasy...

Nadal, proszę państwa, uważacie, że górnik może być tylko, za przeproszeniem, rylem?

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.