Dwadzieścia jeden postulatów...

33 lata temu, 17 sierpnia, Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku ogłosił 21 postulatów.

Pracowano nad nimi przez całą noc. Część z postulatów była już publikowana kilka miesięcy przed strajkiem w Trójmieście w bezdebitowym "Robotniku" wydawanym przez Komitet Obrony Robotników.

Postulaty zgłaszały komitety strajkowe z poszczególnych zakładów. Z kilku tysięcy, po negocjacjach, wybrano ostatecznie 21 żądań nazwanych "postulatami" po to, by niepotrzebnie nie denerwować władzy.

Bez tego władza była, jeśli można użyć takiego stwierdzenia, poirytowana. Władza mogła przełknąć postulaty natury ekonomicznej (np. dotyczące rekompensat z tytułu drożyzny). Nawet postawiony później, po ogłoszeniu listy 21 postulatów, żądanie transmitowania niedzielnej mszy przez Polskie Radio mogła władza strawić. "Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych wynikających z ratyfikowanych przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczących wolności związków zawodowych" była dla władzy zamachem na fundamenty ustroju. Przypomnijmy, że ten postulat, numer jeden, nie tylko otwierał listę. Od jego wypełnienia strajkujący uzależniali rozmowy z rządem.

Oczywiście o postulatach ówczesne legalnie działające media nie informowały społeczeństwa. Polska i świat dowiedział się o nich przez Radio Wolną Europę. Żeby przychodzący pod bramę Stoczni Gdańskiej im. Lenina wiedzieli o co w niej strajkują, 18 sierpnia członkowie Ruchu Młodej Polski Arkadiusz Rybicki i Maciej Grzywaczewski na sklejkowych tablicach wypisali, ołówkami traserskimi, 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Jeszcze za "pierwszej" Solidarności tablice trafiły do Muzeum Morskiego. Tam wykonano ich kopie. Gdy generał Jaruzelski wyprowadził czołgi na ulicę, to jego podwładni - a jakże - przejęli już wówczas historyczne tablice. Nie wiedzieli, że wzięli kopie.

W 23 lata po tym, jak je zapisano, trafiły na światową listę dziedzictwa kulturowego UNESCO "Pamięć Świata" gromadzącą najważniejsze dokumenty świata.

Poniżej, zgodnie z oryginalna pisownią, postulaty zapisane 18 sierpnia 1980 r. na drewnianych tablicach przez członków Ruchu Młodej Polski Arkadiusza Rybickiego i Macieja Grzywaczewskiego:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych wynikających z ratyfikowanych przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczących wolności związków zawodowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku i publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. Przywrócić do poprzednich praw.
a. ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976 r., studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
b. zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jan Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
c. znieść represję za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
6. Podać realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez: a. podanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej, b. umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy, z funduszu Centralnej Rady Związków Zawodowych (CRZZ).

8. Podnieść zasadnicze uposażenie każdego pracownika o 2 tys. zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko nadwyżki.
11. Znieść ceny komercyjne oraz sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
12. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywilejów Milicji Obywatelskiej, Służby Bezpieczeństwa i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnych sprzedaży itp.
13. Wprowadzić na mięso i jego przetwory kartki - bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 55 lat, dla mężczyzn do 60 lub przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 dla mężczyzn bez względu na wiek.

15. Zrównać renty i emerytur starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełna opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią ilość miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres 3 lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkania.
20. Podnieść diety z 40 do 100 złotych i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie czterobrygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

31 sierpnia 1980 r. w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisano porozumienie pomiędzy MKS reprezentującym ponad 700 zakładów oraz delegacją rządową. Kwestią sporną było zwolnienie więźniów politycznych, czego domagał się Wałęsa. Wicepremier Mieczysław Jagielski (reprezentujący w rokowaniach rząd, a de facto KC PZPR) ostatecznie wyraził zgodę na pisemne gwarancje zwolnienia więźniów. O godzinie 16.00 podpisano porozumienie, które do historii przeszło jako "gdańskie"...

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.