Kiedy górnictwo nie będzie państwowe...

Coraz intensywniej sugeruje się potrzebę dokonania radykalnych zmian w polskim górnictwie; ściślej: w górnictwie węgla kamiennego. Po pierwsze: zmienić system górniczych emerytur. Po drugie: prywatyzować sektor poprzez zmniejszanie udziału Skarbu Państwa w górniczych spółkach. Czy jest to przygotowywanie branży do mającej w niej nastąpić jakiejś rewolucji?

Całkowita prywatyzacja tego sektora stoi pod znakiem zapytania. Przeciwny jest temu minister gospodarki, a ostatnio wycofał się również z tego pomysłu wiceminister tego resortu i minister Skarbu Państwa. Na jak długo to się jeszcze okaże. Przeciwko są też wszystkie branżowe związki zawodowe. Warto przyjrzeć się tym argumentom i propozycjom, bo wydaje się , że ich nasilenie w kryzysowej sytuacji nie jest przypadkiem. Jednak głównym tematem jest prywatyzacja. Wszystkie pozostałe tematy są uboczne i nijako mają wesprzeć i rozmiękczyć przeciwników tego procesu.

Politycy i fachowcy
Dla rządu załatanie dziury budżetowej jest pierwszorzędnym zadaniem, z którego nie może on zrezygnować. Stąd inicjatywa całkowitej prywatyzacji górnictwa węgla kamiennego wyszła od ministra Skarbu Państwa, który od strony formalnej jest właścicielem śląskich spółek górniczych. Tymczasem związki zawodowe przywykłe do partnera, który się ich boi, nie chcą się zgodzić na jego zmianę.

Dzieje się tak, ponieważ rządowy partner zawsze podchodzi do kontrdziałań związków zawodowych z respektem. Bierze się on ze związkowego wpływu na opinię publiczną, co przekłada się jednocześnie na wynik nadchodzących wyborów. Ostatnie przygotowania do strajku generalnego na Śląsku są ewidentnym dowodem na tego rodzaju postępowanie. Po prostu rządowy partner jest dla związków zawodowych najłatwiejszym do uzyskania z jego strony ustępstw i kolejnych koncesji.

Te same związki zawodowe nie pozostawiają jednak przysłowiowej "suchej nitki" na reprezentujących stronę rządową radach nadzorczych i zarządach tych spółek. Jak mantra powtarza się stale zdanie, że są to ludzie nasłani ze stolicy, którzy na górnictwie nic się nie znają i w konsekwencji doprowadzą je do całkowitego jego upadku. Przeciwko temu protestują.

Nie zauważają jednak tego, że z jednej strony sami chcą rządowej "opieki" (poprzez zachowanie większościowego udziału skarbu państwa w górniczych spółkach), a z drugiej strony domagają się, aby ci politycy byli kompetentnymi górniczymi fachowcami. Tego nie da się pogodzić. Politycy są specjalistami od wyborów, a nie od górnictwa. Związki zawodowe domagając się w górniczych spółkach większościowego udziału skarbu państwa obiektywnie popierają złe nimi zarządzanie, prowadzące do ich upadku.

Prawo do strajku
Jeżeli chodzi o prywatyzację górnictwa węgla kamiennego, strona rządowa złożyła odpowiednie obietnice, że podtrzyma swój większościowy udział w tych spółkach. Było to rok temu. Przez ten czas umowa, chociaż bezterminowa była dotrzymywana. Wiadomo jednak, że nic na tym świecie nie jest wieczne. Rząd przyciśnięty przez braki budżetowe stara się zmienić tę umowę i uzyskać dla niej społeczne poparcie. Po ostatnich wypowiedziach związkowych przywódców wydaje się, że rząd nie ma co liczyć na takie zrozumienie ze strony związkowej. Na koniec tego lub z początkiem nowego roku ma odbyć się generalny strajk ostrzegawczy. Nie wnikając w jego inne powody, to od strony protestu dotyczącego prywatyzacji jest on pod względem prawnym nielegalny. Jednoznaczne pod tym względem stanowisko zajął Sąd Rejonowy w Lubinie rozpatrując sprawę dwugodzinnego strajku, jaki miał miejsce w KGHM 11 sierpnia 2009 roku przeciw dalszej prywatyzacji spółki. Sędzia wyjaśniła, że strajk był zorganizowany wbrew przepisom ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Podkreśliła, że niedopuszczalne jest prowadzenie sporów zbiorowych na tle procesów prywatyzacyjnych, czy zbywania elementów majątku przedsiębiorstwa...

"To nie zarząd, ale akcjonariusz podjął decyzję o prywatyzacji KGHM" - tłumaczyła sędzia. "Dopiero następstwo prywatyzacji - gdyby takie nastąpiło, np. przez obniżenie płac - mogłoby być przedmiotem sporu zbiorowego" - wyjaśniła. Ze względu na "niską społeczna szkodliwość czynu" sąd odstąpił od wymierzenia kary. Jest prawie pewne, że argumentacja ta będzie dotyczyć wszystkich protestów związanych z prywatyzacją górnictwa. Rząd ze względu na konsekwencje polityczne takiego strajku stara się unikać drastycznych kroków, mimo posiadania prawnej legitymacji do kontynuowania prywatyzacji górnictwa.

Przypadek Silesii
To, co stało się z kopalnią Silesia podawane jest za dobry i zły przykład tego, co dzieje się w polskim górnictwie. Jak zwykle punkt widzenia na tę sprawę zależy od punktu siedzenia. Stawia się zarzuty, że KWK Silesia miała być, albo sprzedana, albo zlikwidowana. Na szczęście znalazł się jej czeski kupiec "Energetyczno-Przemysłowy Holding" (EPH), który doprowadził ją do rozkwitu. Podwojono zatrudnienie, z jednej tylko ściany uzyskano wydobycie ponad 8 tys. ton na dobę. Media komentując te sprawę zadają retoryczne pytania, dlaczego tego wszystkiego nie mogliśmy zrobić sami, tylko stawialiśmy od razu alternatywę zamknięcia kopalni?

Nie wyręczając w tej sprawie jej dawnego właściciela, trzeba powiedzieć, z czeski inwestor wydał już na inwestycje ok. 0,5 miliarda złotych. Nikt nie pyta, czy w kasie Kompanii Węglowej były takie pieniądze do zwydatkowania na taki cel? Czy warto było się zadłużyć i jakie wynikało z tego ryzyko dla całego holdingu?

Na dodatek prawdopodobnie nie było już chętnych menadżerów do podjęcia tego rodzaju wyzwania. Czy ktoś to bierze pod uwagę? Ewenementem tej prywatyzacji, gdzie skarb państwa nie ma już żadnego udziału, jest zadowolenie załogi i istniejących tam związków zawodowych. Potwierdzałoby to, kwestię braku sensownego oporu związków zawodowych przed utratą przez skarb państwa większościowego udziału właścicielskiego.

Przypadek KGHM
Podobnym rozwiązaniem, choć nie tak drastycznym jak w Silesii jest prywatyzacja KGHM. Tu też związki zawodowe z wymienionych wyżej przyczyn drżą ze strachu przed całkowitym wyzbyciem się akcji skarbu państwa. Protesty nie ustają od chwili kiedy skarb państwa najpierw obniżył swoje walory w tej firmie do 41 procent, a następnie do 37 procent. Trwa to już prawie dziesięć lat i nic się nie dzieje. Spółka ta nadal zarządzana jest przez większościowego udziałowca jakim jest Skarb Państwa.

Dzieje się tak, bo wcześniej zadbano, aby pozostały większościowy akcjonariat mógł być wystarczająco rozproszony, aby nie uzyskał głosu w skali ponad 50 procent. O tym, że spółka ta nadal ma być prywatyzowana świadczy ogłoszony we wrześniu raport o jej aktywach. Nieoficjalnie wiadomo, że został on sporządzony na polecenie ministra skarbu. Jego celem ma być wykaz spółek zależnych, które nie są związane z ciągiem technologicznym. Ich sprzedaż ma doprowadzić do zmniejszenia zatrudnienia, "odchudzenia" giganta i tym łatwiejszą i bardziej atrakcyjną sprzedaż posiadanych jego akcji przez Skarb Państwa. W opinii ministra takie firmy jak KGHM nie powinny obrastać w spółki-córki nie mających nic wspólnego z podstawową działalnością spółki-matki. Minister tłumaczy, że nadmiernie rozbudowane struktury właścicielskie są ostoją miejsc w radach nadzorczych lub zarządach dla jakichś politycznych, albo lokalnych układów i z taką sytuacją należy, jak najszybciej skończyć.

Przypadek kryzysowy
Pozostawiając innym analizę tego, kto spowodował i dlaczego światowy oraz europejski kryzys finansowy, trzeba zauważyć, że jest on faktem, który również dotyka nasz kraj. Wszelkie oszczędności i cięcia budżetowe źle są przyjmowane na całym świecie. Porównując do skrajnych przypadków takich jak Grecja, czy Hiszpania jesteśmy jeszcze w dobrej sytuacji.

Odkładanie jednak kolejnego etapu restrukturyzacji polskiego przemysłu, w tym również górnictwa sprawia, że w czasie będzie to operacja coraz trudniejsza i coraz kosztowniejsza. Lekarstwem na ten stan rzeczy nie może być ani strajk generalny, ani żaden inny, bo być może, że doprowadzi on do zmiany ekipy rządowej. Nowy jednak rząd, poza nowymi ludźmi stanie wobec tych samych wyzwań i tych samych trudności. Podejmie on te same działania tyle że w zmienionym składzie personalnym. Dlatego warto z rozwagą i z rzeczowym rozeznaniem podejmować rozmowy prowadzące ku zgodzie, a nie ku kolejnej destrukcji.

Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.