Po analizie kolejnych wypadków w górnictwie Wyższy Urząd Górniczy (WUG) wielokrotnie już zapowiadał potrzebę dokonania zasadniczych zmian. Ten dzień właśnie nadszedł. Debata trwała, a zmiany jakie dokonywano miały charakter raczej symboliczny.
Wystarczy tu wspomnieć kontrowersyjny pomysł "górniczego telefonu zaufania". Na jego numer można anonimowo zgłaszać nieprawidłowości związane z bezpieczeństwem pracy. Ponieważ każdy może korzystać z tego rodzaju "przywileju" pozyskane tą drogą informacje na ogół rzadko się potwierdzają. Dzieje się tak dlatego, że natura ludzka lubi, kiedy swoim konkurentom do stanowisk, robi się nie zawsze uzasadnione trudności.
Dlatego rozwiązanie to mogło mieć charakter raczej wspomagający, ułatwiający, ale nie zmieniający zasadniczej istoty rzeczy w przestrzeganiu przepisów i zasad bezpiecznej pracy w górnictwie. Potem pojawiły się pomysły monitoringu pracy górników przy pomocy kamer rejestrujących ustawionych w wyrobiskach górniczych. Wzorowano się tutaj na rejestrowaniu obrazów w ruchu ulicznym przy pomocy kamer telewizyjnych. Pomysł ten, po jakimś czasie, jednak upadł z wielu powodów. Po pierwsze technicznie kopalnie nie są do tego przygotowane. Chodzi tu przede wszystkim o sprzęt, który powinien spełniać wymagania niezawodności w trudnych warunkach klimatycznych i lokalizacyjnych. To ostatnie to usytuowanie kamer w miejscach najbardziej zagrożonych, a więc stanowiących zagrożenie też dla tychże urządzeń. Ich łatwe zniszczenie zawsze było by usprawiedliwione naturalnymi warunkami.
Karny fundusz
Praca szczególnie w górnictwie podziemnym, ze względu na występujące zagrożenia poddana jest wielu rygorom. Są to przede wszystkim obowiązujące wszystkich pracowników przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. W jakiejś mierze ograniczają one prawa do korzystania z tych możliwości do swobody i wolności jakimi dysponują pracownicy zatrudnieni poza górnictwem. Jest to jednak zrzeczenie się ich dobrowolne poprzez podejmowanie pracy w górnictwie. Jest to sytuacja podobna do tych ograniczeń i zasad jakie panują w wojsku, w policji i w podobnych im służbach. Ponieważ w górnictwie stale istnieje większe niż gdzie indziej zagrożenie dla zdrowia i życia załogi stan ten jest na bieżąco kontrolowany.
Pierwszym, który odpowiada za to, jest zawsze dozór górniczy stosownie do jego rangi i zajmowanego stanowiska. Za całość spraw związanych z bezpieczeństwem pracy odpowiada przede wszystkim Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego (KRZG). Nie może być nim przypadkowa osoba pochodząca tylko z nadania politycznego, biznesowego itp. Musi ona zgodnie prawem mieć odpowiednie kwalifikacje i zatwierdzenie Okręgowego Urzędu Górniczego (OUG) na to stanowisko. Bierze ona na siebie odpowiedzialność również za stan bezpieczeństwa zakładu górniczego i z tego powodu jest narażona na wszelkie sankcje prawne, karne, służbowe itp.
Na tej samej zasadzie działają wszystkie podległe mu osoby kierownictwa, wyższego i niższego dozoru ruchu. Trzeba jednak zauważyć pewną niekonsekwencje praktyczną. Oto temu, który ponosi największą odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa pracy w kopalni, a więc KRZG, niezwykle rzadko stawia się zarzuty formalne. W praktyce występuje odwrócenie odpowiedzialności. Im niższe stanowisko, tym większa częstotliwość uciążliwych kar nakładanych przez nadzór górniczy WUG i OUG. Ponieważ większość przekroczeń przepisów prawa dotyczących bezpieczeństwa wynikała z nieudokumentowanych poleceń kierownictwa i dozoru wyższego postanowiono zabezpieczyć się przed tego rodzaju przykrymi sankcjami.
W wielu zakładach stworzono tajny fundusz karny, z którego zwracano kary nałożone za nieprzestrzeganie przepisów. Dochodziło do tego, ze przepisy te były przestrzegane tylko w czasie kontroli inspektorów OUG. Kiedy tylko oni znajdowali się już za bramą kopalni wszystko wracało do starej normy. System ten wydawał się nie do przełamania.
Złodzieje i policjanci
Po zaistniałym wypadku i to niezależnie od jego skali z dowodami przeciwko osobom odpowiedzialnym za ten stan rzeczy są zawsze kłopoty. Wynikają one przede wszystkim z rejestrowania poleceń w tzw. "książkach kontroli, zwalczania zagrożeń itp." Okazuje się, że tuż po wypadku w książkach tych "nieznani sprawcy" powyrywali kartki. Jeszcze lepiej, kiedy całe książki nagle zaginęły. Zapadły się pod ziemię. Nikt nic oczywiście nie widział i nikt nic nie wie na ten temat. Kopalnia jest duża, więc niech inspektorzy szukają ich gdzie chcą.
Najbardziej wiarygodne stają się zeznania osób przesłuchiwanych. Tu jednak bardzo trudno wydobyć przekonywujące zeznanie poparte rzeczowymi dowodami. Wszyscy, jak mogą starają się uchylić od wszelkich wiadomości na temat wypadku i jego okoliczności. Kto nie przestrzega tej zasady wiadomo, że po zakończeniu dochodzenia łatwo może znaleźć się za bramą kopalni. W ten sposób dochodzenia ciągną się całymi miesiącami, a udowodniona wina polega na ogół na dowodach pośrednich i logicznych. Wszystko staje się wielce zagmatwane mało jednoznaczne i podlegające wielu odwołaniom od kolejnych rozpraw i wyroków.
Te ostatnie i tak mają na ogół charakter symboliczny. Najwyższą karą nałożoną przez nadzór górniczy jest zakaz pełnienia obowiązków na określonym, na ogół wielce prestiżowym i dobrze płatnym stanowisku. Tu też istniej furtka poprzez tajny "fundusz stanowisk rezerwowych". Ukarany zakazem pełnienia funkcji górniczy prominent przenoszony jest na ogół na wyższe stanowisko z tym, że nie podlegające kontroli nadzoru górniczego. I na tym kończy się cała niezwykle demoralizująca "zabawa w złodziei i policjantów". Jest ona tym bardziej groźna, że w jej wyniku wielu ludzi traci zdrowie i życie.
Czarna skrzynka
Z tego wszystkiego doskonale zdają sobie sprawę pracownicy WUG i OUG. Wszak oni też na ogół przedtem pełnili wysokie funkcje w górnictwie i wiedzą na czym rzecz cała polega. O ile przedtem jednak nie umiano, lub też nie chciano skutecznie przełamać ten styl "powszechnej niemożności" to teraz wydaje się, że bezpowrotnie odejdzie on już do historii. W sumie postanowienia WUG wydają się proste. Trzeba rejestrować wszystkie rozmowy kierownictwa i wyższego dozoru na terenie kopalni.
Pojawiają się głosy sprzeciwu, gdyż ma być to elementem ich "inwigilacji". Podnoszący te sprawy zapominają, że kierownictwo odpowiada za bezpieczeństwo pracy i po to, aby ono było na najwyższym poziomie wydaje wszelkie polecenia. Druga część ich rozmów dotyczy organizacji produkcji i wydobycia. W tym zakresie nie powinno być żadnych tajemnic. Ludzie ci po to właśnie przychodzą do pracy i mają do tego odpowiednie kompetencje.
Pod tym względem jak najbardziej uzasadnione jest porównanie rejestracji rozmów kierownictwa kopalni do rejestracji rozmów pilotów w samolocie, którzy odpowiadają za bezpieczeństwo swoich pasażerów. Zaginięcie "czarnej skrzynki" nie będzie możliwe, bo współczesna technika pozwala na ich zapisywanie jednocześnie w kilku miejscach. Rozmowy te będą dowodem niepodważalnym dla każdego sądu. Decyzja o zapisywaniu rozmów kierownictwa i dozoru ruchu kopalni decydująco wpłynie na poczucie odpowiedzialności za bezpieczeństwo pracy. Dodatkowo wpłynie ona na uzdrowienie nie zawsze najlepszych na kopalni stosunków międzyludzkich. Szczególnie tych najbardziej wrażliwych jakie zachodzą pomiędzy przełożonymi, a podwładnymi.
Bezpieczna ofensywa
Wykorzystanie nowoczesnej techniki rejestracji rozmów jest jak najbardziej chwalebne, ale też nie można na tym poprzestać. Równolegle musi pójść ofensywa w zakresie wymagań elementarnych. Należy do nich przede wszystkim zwiększony przekrój wyrobisk wentylacyjnych i komunikacyjnych. Wymagać trzeba utwardzonych dróg dojścia w sposób uniemożliwiający poślizg i upadek oraz nowoczesne obuwie dające gwarancję trwałego i bezpiecznego chodzenia po wyrobiskach górniczych. Czas najwyższy, aby tradycyjne gumiaki trafiły do muzeum górnictwa. Szmaciane ubrania górnicze też winne zostać zamienione na bardziej trwałe i dostosowane do wykonywanych czynności...
W tym zakresie winne się wypowiedzieć odpowiednie instytutu zdrowia, wzornictwa i produkcji odzieży. Są to może mniej spektakularne działania jak "czarna skrzynka". Nalezą one bardzie do logistyczny zadań związanych z bezpieczeństwem pracy. Podjęcie ich jednak wydaje się nieodzowne, jeżeli chce się ograniczyć liczbę wypadków.
Na koniec warto aby do bezpiecznej ofensywy zaliczyć też informację. I to tę szeroką zarówno poprzez media, jak i wydawnictwa kierowaną do całego społeczeństwa, które winno mieć przynajmniej minimalne wyobrażenie o tym, czym jest górnictwo i dlaczego jest ono takie, a nie inne. Dopiero całość kompleksowych działań w zakresie bezpieczeństwa pracy w górnictwie przyniesie trwałe i efektywne wyniki. Dobry początek bezpiecznej ofensywy wskazuje, że jest szansa na to, że jej koniec nigdy jednak nie nastąpi.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
W ZADUSZKI WSPOMNIJMY GÓRNIKÓW, KTÓRZY ZGINELI NA SŁUŻBIE. Ponadto pozwolę sobie wspomnieć cytat z wniosków prezentacji warunków stropowych kopalni „Rudna” (wcześniej zaaprobowanej przez Generalną Dyrekcję ds. Górnictwa KGHM P.M. SA) z marca 2008 r., a przedstawionej na Zimowej Szkole Mechaniki Górotworu i Geoinżynierii w Krynicy Górskiej: „ (…) Budowa geologiczna monokliny przedsudeckiej oraz praktyka górnicza kopalń rud Cu zaświadczają, że nie wskazane jest proste przenoszenie wzorców tektonicznych uwarunkowań aktywności geodynamicznej górotworu z GZW w obszar LGOM-u. (…)”. Prezentacja zakończyła się owacją na stojąco słuchaczy, wśród których była m in. dyrekcja WUG-u. Nawiązując do głównej myśli Autora felietonu, ktoś mógłby spytać i co z tego wynikło? Zgadzam się ze zdaniem johna paula, że bezpieczeństwa nie zwiększy jedynie praktyka represyjna WUG-u. gdyż do zwiększenia BHP konieczne jest konsekwentne stosowanie profilaktyki opartej m in. na najnowszej wiedzy o środowisku pracy.
Przyczyna i skutek w prawie Newtona to wg. Marka co jest? jablko, drzewo, ziemia jak maja sie do siebie?
Emocje to PRZYCZYNA, a SKUTEK to brak logiki w komentarzu johna paula !!
Czcze gadanie o skutkach a nie przyczynach. Pośliźnięcie , wysoka temperatura, wilgotność, spadające "skaly", wybuchy, potrącenia przez wozy górnicze, wpadnięcia na/pod przenoćniki, zmęczenie i nieuwaga to SKUTKI. Przyczynami wypadków jest nieadekwatna do warunków w których przychodzi pracować górnikowi analiza ryzyka i przygotowanie środków zapobiegawczych. środkami zapobiegawczymi to projektowanie eksploatacji i bezpieczna eksploatacja. W bezpiecznej eksploatacji jest wiele podgrup w tym monitoring warunkow fizycznych skał, powietrza,nowoczesna łączność podziemna, jak również monitoring pracowników ale nie dla ich "ścigania" tylko pomocy w normalnej pracy i w sytuacjach zagrożenia! Ryzyko - bez wiedzy co, gdzie, kiedy dlaczego i w jaki sposob je skwantyfikowac i okreslic Mieszanie skutków i przyczyn nie zwiększy BHP. Tak jak nie zwiększy bezpieczeństwa praktyka represyjna a nie profilaktyczna stosowana przez WUG.
Zgadzam się z drugą częścią wypowiedzi Pana ori. Natomiast jeśli chodzi o pierwszą część komentarza to mam odmienne zdanie, gdyż pośliznąć się na przysłowiowym bananie można również w biały dzień na pustym chodniku kiedy jest się zakochanym, czy zaaferowanym codziennymi „grami wojennymi” o coś. Człowiek zjeżdżając na dół musi być przygotowany na pracę w „sztucznej atmosferze” - z mniejszym udziałem tlenu (i relatywnie większym udziałem niekoniecznie sympatycznych gazów), innym ciśnieniem, nie mówiąc już o anormalnej temperaturze i wilgotności. Jeśli jest się nieświadomym tych osłabiających czynników kopalnianego środowiska, to prędzej czy później polegnie się za sprawą powszechnie działających praw Newtona i grawitacji - po uderzeniu przez spadającą skałę, potrącony przez wóz, pociąg dołowy itp. Wcześniej pisałem o konieczności rozwijaniu badań w zakresie geologii stosowanej i wykorzystywaniu ich wyników, co do uwarunkowań zagrożeń naturalnych (zjawisk geodynamicznych, wodnych, gazowych z możliwością zwiększenia udziału np. siarkowodoru, metanu) w projektowaniu i codziennej praktyce górniczej. Nie można poprzestawać na „prawdach” i książkowych schematach działania opracowanych X lat temu w innych warunkach głębokościowych, przy odmiennej litologi skał i strukturze górotworu itd. bo popada się w RUTYNĘ, której NIE TOLERUJE NATURA !!
Wypadki są moim zdaniem przyczyną stosowanej metody eksploatacji. I w środowisku kopalnianym są nie do wyeliminowania. Ciasno, ciemno, pełno ciężkiego i ruchomego sprzętu, walące się skały itd. Wydaje mi się, że można by jednak zminimalizować liczbę wypadków poprzez lepsze prowadzenie robót górniczych. Bardziej zorganizowane, ostrożne, pod mniejszą presją czasu i ekonomii. Jednak będzie to ciężkie do osiągnięcia w warunkach polskich i obecnej sytuacji węgla kamiennego, którego wydobycie stale maleje i raczej już nie wzrośnie.
Sztywne trzymanie się procedur z brakiem wyobraźni czasoprzestrzennej, co do zmian środowiska pracy owocuje zwiększeniem zagrożenia dla pracownika. Jeśli chodzi o zagrożenia naturalne w trakcie zagospodarowania kopalin konieczna jest bezwzględna współpraca górników z geologami. Służba geologiczna oprócz dokumentowania złoża również opisuje zmienną budowę górotworu i zagrożenia naturalne w trakcie robót udostępniających i eksploatacyjnych. Powiązanie informacji o aktualnym rozpoznaniu środowiska geologicznego z interdyscyplinarnym podejściem do problemu w różnych skalach oraz z uwzględnieniem najnowszych wyników badań podstawowych powinno wspomagać ocenę potencjalnych zagrożeń na zadanym kierunku udostępnienia. Mając na uwadze zminimalizowanie zagrożeń naturalnych musi nastąpić podniesienie rangi najnowszej wiedzy geologicznej na etapie projektowania robót górniczych, wśród górników oraz ich dozoru (w tym kierownictwa kopalń).
Cytat z referatu na ub r. konferencji gorniczej w Australii: Siedem zabójczych złudzeń w firmach podatnych na wypadki Złudzenie ludzkiego błędu Złudzenie ludzkiego błędu jest ściśle związane ze stereotypami na temat ludzi, panującymi wsród fachowców od bezpieczeństwa. a także jest związane z innymi złudzeniami osobno omówionymi. Jednym z od dawien podtrzymywanym "aksjomatem" w zachowaniu bezpieczeństwa jest to, że większość wypadków wynika z błędu człowieka a wyeliminuje się je poprzez „obserwacje behawioralne” . Ten liniowy sposób podejścia całkowicie nie docenia złożonych interakcji między ludźmi a ich dynamicznie zmieniającym się środowiskiem pracy. Całkowicie również nie uwzględnia fakt, że ludzkie działania są tylko widocznymi „ostrymi” efektami systemu , który stwarza te błędy ludzkie. Poprzez skupienie się na błędach ludzkichi organizacje podatne na wypadki mają obsesję wyłącznie na punkcie tych „ostrych” – widocznych efektach niepowodzeń w BHP a jednocześnie stają się zwolnione z jakiegokolwiek poczucia winy za niepowodzenia. Dobrą analogią byłby tutaj przykład o byciu zajętym zabijaniu packą komarów. To złudzenie nie pozwala na czas albo chęć kierownictwa do wysuszenia bagna, bo "musimy" zabijać komary
Niewątpliwie stosowanie przepisów i norm jest niezbędne w pracy. Niemniej nawet przepisowe zachowanie z noszeniem m in. najnowszych mundurków nie zmieni radykalnie statystyk wypadkowości tam, gdzie człowiek ingeruje w przyrodę.
"Czynnik ludzki" to eufemizm, który ma tłumaczyć zaniedbania, lekceważenie przepisów i norm, na który dotąd nie było lekarstwa. Tak naprawdę to przy pomocy tego terminu usiłuje się zaakceptować to, co powinno się zwalczać. Trafnie bhp2 zauważa absurdalność klasyfikacji tego rodzaju wypadków poprzez termin "czynnik ludzki".