Podczas konferencji „Górnictwo zrównoważonego rozwoju - partnerstwo nauki, przemysłu, samorządu i administracji dla przyszłości górnictwa i transformacji regionu”, której gospodarzem była Politechnika Śląska, prezes Wyższego Urzędu Górniczego dr inż. Piotr Litwa przedstawił jedną z najbardziej kompleksowych ocen zmian zachodzących w polskim sektorze surowcowym. Jego wystąpienie było równocześnie przeglądem historii legislacji, diagnozą obecnych wyzwań i syntetyczną wizją tego, jak powinien wyglądać nadzór górniczy w dobie transformacji energetycznej.
Wyższy Urząd Górniczy nadzoruje nie tylko kopalnie węgla. W jego kompetencjach znajdują się m.in.: roboty geologiczne, eksploatacja rud metali i surowców chemicznych, węglowodorów, kruszyw budowlanych, a także zakłady w likwidacji i przedsiębiorstwa surowcowe o różnym profilu i skali działalności. Na przykładzie planowanej elektrowni jądrowej wskazał, że nawet najbardziej zaawansowane technologicznie projekty wymagają ogromnych ilości surowców, które powinny pochodzić — w miarę możliwości — z krajowych źródeł.
Prezes WUG przedstawił syntetyczny przegląd ponad 70 lat zmian w prawie górniczym — od ustawy z 1953 r., przez kluczowe reformy lat 90., po obowiązującą ustawę Prawo geologiczne i górnicze z 2011 r. (wdrożone w 2012 r.).
- Zmiana ustawy była konieczna, ponieważ poprzednia była nowelizowana tak często, że utraciła spójność systemową wskazał. Dziś — jak podkreślił — sytuacja zaczyna przypominać tamten moment.
W centralnej części wystąpienia przeszedł od analizy do jasnej rekomendacji: „potrzebujemy uporządkować i zmodernizować Prawo geologiczne i górnicze.”
Zwrócił się bezpośrednio do obecnego na sali wiceministra energii Mariana Zmarzłego: „Należy rozpocząć szeroką rozmowę o kompleksowej aktualizacji Prawa geologicznego i górniczego. Nie po to, by zmieniać wszystko — ale by uporządkować, uprościć i zracjonalizować te obszary, które z biegiem lat stały się zbyt skomplikowane dla przedsiębiorców i nadzoru.”
Podkreślił, że wynika to z troski o spójność systemu, a nie z potrzeby rewolucji:
„Dzisiejsze prawo działa, ale działa coraz trudniej. Każda kolejna nowelizacja dokłada kolejne warstwy obowiązków. W pewnym momencie struktura staje się nieczytelna, a przedsiębiorcy tracą pewność co do planowania swoich inwestycji.” Wskazał również na cztery filary, które wymagają korekty: uporządkowanie i skrócenie procedur koncesyjnych, racjonalną implementacją prawa unijnego, doprecyzowanie przepisów dotyczących terenów pogórniczych m.in. z uwagi na fakt, że samorządy potrzebują stabilnych i jasnych ram prawnych w kwestiach: osiadań, deformacji, zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych i odpowiedzialności za szkody górnicze i wreszcie wzmocnienie roli WUG w procesach planistycznych.
Dr inż. Piotr Litwa wskazał ponadto, że bez realnej obecności nadzoru w planowaniu przestrzennym nie da się skutecznie zapobiegać ryzykom geologicznym:
- Bez udziału nadzoru górniczego w procesach decyzyjnych nie zbudujemy bezpiecznego otoczenia dla mieszkańców i inwestorów – zaznaczył.
Podkreślił też, że nowoczesne prawo jest w interesie całego państwa, zaś przyszłość sektora będzie wymagała większego dialogu między nauką, administracją i praktyką przemysłową.
Prezes WUG zaakcentował ponadto pogląd, że „transformacja energetyczna nie zatrzyma górnictwa. Zmieni natomiast ramy jego funkcjonowania — od wymiaru regulacyjnego, przez środowiskowy, po oczekiwania społeczne i dostępność surowców.” A to oznacza m.in. konieczność wykorzystania krajowych surowców, rozwój sektorów metali krytycznych, większy nacisk na bezpieczeństwo geologiczne terenów pogórniczych, stabilność dostaw kruszyw dla budownictwa i infrastruktury oraz przewidywalność prawa jako podstawę inwestowania.
Wystąpienie zakończył mocnym przesłaniem:
- Surowce zawsze będą fundamentem gospodarki. Potrzebujemy systemowego myślenia o ich roli i o odpowiedzialności instytucji, które nad tym sektorem czuwają.
Zaapelował o kontynuację debaty, w której legislacja, bezpieczeństwo, inwestycje i środowisko są traktowane jako naczynia połączone. Jego wystąpienie było niejako głosem wskazującym kierunek, w którym sektor surowcowy powinien zmierzać w kolejnych latach.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
