GIG-PIB to badania i usługi dotyczące bezpieczeństwa przemysłowego oraz wdrażanie rozwiązań mających na celu minimalizację negatywnego wpływu przemysłu na środowisko. Dzisiaj ochrona środowiska i zrównoważony rozwój to ważne obszary działalności GIG-PIB.
Doświadczenia związane z problematyką ochrony środowiska w górnictwie i w regionach przemysłowych przyniosły intensywny rozwój prac w obszarze ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju na poziomie regionu i kraju. Zasoby naturalne, zrównoważony rozwój i ochrona środowiska stały się priorytetami współczesnej gospodarki, a GIG-PIB aktywnie angażuje się w działania mające na celu minimalizację negatywnego wpływu przemysłu na środowisko.
Interdyscyplinarne zespoły eksperckie
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w rozwiązywaniu problemów przemysłu i regionu, Instytut w naturalny sposób stał się ważnym partnerem dla samorządów terytorialnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie w strukturach GIG-PIB funkcjonują między innymi centra kompetencji takie jak: Centrum Inżynierii Środowiska (CIS) oraz Centrum Badań nad Klimatem i Odnawialnymi Źródłami Energii (CKOZE).
Centrum Inżynierii Środowiska (CIS) prowadzi kompleksowe prace badawczo-rozwojowe i usługowe w zakresie inżynierii środowiska i zielonej gospodarki oraz wspomagania ochrony zasobów naturalnych i ich użytkowania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, oraz gospodarki niskoemisyjnej i obiegu zamkniętego (GOZ). Centrum grupuje bardzo różne laboratoria i różnych ekspertów, co pozwala na realizację kompleksowych prac badawczych i usługowych, które mają ograniczać skutki oddziaływania człowieka na środowisko, wspomagać ochronę zasobów naturalnych i ich użytkowanie zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz gospodarki o obiegu zamkniętym.
Badania obejmują praktycznie wszystkie czynniki mające wpływ na jakość środowiska: od szczegółowych analiz poszczególnych elementów środowiska po ocenę stanu powietrza, gleby, wód, ścieków i osadów, poprzez monitoring zdegradowanych terenów poprzemysłowych, aż po badania produktów rolnych i spożywczych. Instytut wprowadził, jako pierwszy w kraju nowe, autorskie rozwiązania w zakresie pomiaru i monitorowania jakości powietrza, czego przykładem były rozwiązania takie jak Eko Patrol GIG-PIB czy pyłomierz osobisty Dust Air. Instytut zrealizował także szereg projektów dedykowanych poprawie jakości powietrza atmosferycznego, między innymi projekty realizowane z Urzędem Miasta Katowice, dotyczące uruchomienia sieci nowych czujników jakości powietrza i planów gospodarki niskoemisyjnej oraz rozwiązanie problemów jakości powietrza na terenie pogranicza polsko-czesko-słowackiego.
Obszarem dużej aktywności badawczej Instytutu jest również gospodarka wodno-ściekowa, a branża wodociągowa i kanalizacyjna to znaczący odbiorca usług i nowych rozwiązań. Eksperci GIG-PIB projektują oraz wdrażają efektywne systemy oczyszczania wód, np. kopalnianych, czego przykładem jest pilotowa instalacja oczyszczania wód z naturalnych nuklidów promieniotwórczych, wykorzystująca naturalne i syntetyczne zeolity, czy instalacja do odsalania wód kopalnianych. Zrealizowane prace dotyczyły również wykorzystania energii pochodzącej z wód kopalnianych jako źródła ciepła. Przykładem takiego wdrożenia jest instalacja odzysku ciepła z wody kopalnianej do ogrzewania budynku administracyjnego na terenie byłej kopalni Szombierki w Bytomiu. W Instytucie powstała również technologia produkcji nawozów z osadów ściekowych.
Centrum Badań nad Klimatem i Odnawialnymi Źródłami Energii (CKOZE), prowadzi interdyscyplinarne prace badawcze, analityczne, studialne i pomiarowe związane z ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych, w tym wykorzystania technologii CCS i CCU oraz ochrony powietrza atmosferycznego i wyeliminowania źródeł niskiej emisji. Tematyka badawcza obejmuje problematykę konwersji energii chemicznej odpadów i biomasy do energii użytkowej, wykorzystanie wodoru i paliw alternatywnych dla ogniw paliwowych do produkcji energii elektrycznej, magazynowania energii elektrycznej i ciepła oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, również w układach skojarzonych. Prowadzone są tu analizy techniczno-ekonomicznych wytwarzania, użytkowania energii, zarządzania popytem i wspomagania inwestycji w źródła odnawialne i niskoemisyjne i certyfikacja wyrobów OZE.
Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej im. Marii Goeppert-Mayer
W 2012 roku na bazie nowej infrastruktury naukowo-badawczej oraz kompetencji pracowników, Laboratorium Radiometrii zostało przekształcone w Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej imienia, pochodzącej z Katowic amerykańskiej noblistki w dziedzinie fizyki z 1963 r., Marii Goeppert-Mayer. Obecnie Centrum realizuje prace w obszarze występowania naturalnych i sztucznych nuklidów promieniotwórczych z uwzględnieniem wszystkich elementów środowiska, radiometrii, dozymetrii radiacyjnej, ochrony radiologicznej i radioekologii. Są w nim prowadzone prace badawcze i usługowe związane między innymi ze stężeniem izotopów promieniotwórczych, dawkami promieniowania jonizującego, badania radonu i aerozoli atmosferycznych.
Centrum dysponuje unikatowym na polskim rynku sprzętem badawczym, między innymi do kalibracji i wzorcowania przyrządów mierzących wszystkie rodzaje promieniowania. Centrum prowadzi ciągły monitoring skażeń promieniotwórczych przyziemnej warstwy powietrza atmosferycznego w ramach ogólnopolskiej sieci wczesnego wykrywania awarii obiektów jądrowych, nadzorowanej przez Państwową Agencję Atomistyki. Centrum dysponuje sprzętem badawczym umożliwiającym kompleksową kontrolę wszystkich czynników narażenia radiacyjnego. Jest członkiem sieci ALMERA, koordynowanej przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej a w Polsce Centrum pełni funkcję placówki specjalistycznej. Posiada akredytację PCA na wykonywane badania oraz zatwierdzenie Powiatowego Inspektora Sanitarnego w zakresie badań wody przeznaczonej do spożycia. Od 2016 roku Centrum, na zlecenie PEJ Sp. z o. o., prowadzi badania środowiskowe i lokalizacyjne dla pierwszej polskiej elektrowni jądrowej.
Zrównoważony rozwój i rewitalizacja terenów pogórniczych
Rewitalizacja zdegradowanych terenów to kolejne filary działalności Instytutu. W tym obszarze Instytut często współpracuje z samorządami oraz inwestorami, dla których świadczy specjalistyczne usługi i badania geoinżynieryjne. Prace polegające na identyfikacji skutków działalności wydobywczej, z uwzględnieniem poprawy jakości technicznej obiektów infrastruktury naziemnej i podziemnej, nowoczesne badania geoinżynieryjne służą temu właśnie celowi. Jako przykład takiej współpracy można podać budowę nowego biurowca KTW, obok katowickiego Spodka, gdzie na zlecenie inwestora wykonano szczegółową ekspertyzę geologiczno-górniczą. Dzięki niej można było zaplanować bezpieczną budowę nowoczesnego budynku o wysokości ok. 112 m.
Podobne prace wykonywane były również na potrzeby budowy Silesia City Center czy autostrady A1. Teren byłej kopalni „Katowice”, obecnie Strefa Kultury, był poligonem badawczym dla projektu zrealizowanego przez GIG, wspólnie z AGH, Uniwersytetem Warszawskim i Państwowym Instytutem Geologicznym na zlecenie Ministerstwa Środowiska, dotyczącego zasad określania kierunków zagospodarowania terenów pogórniczych oraz ustalania przydatności budowlanej terenów pogórniczych. Dzięki projektowi powstał pierwszy w Polsce dokument wspomagający prawo, definiujący wszystkie zagrożenia na terenach zlikwidowanych kopalń.
W zakresie monitorowania zagrożeń geodynamicznych i hydrogeologicznych na terenach górniczych i pogórniczych w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oraz zagrożeń radiacyjnych GIG realizuje prace w ramach zadań statutowych Państwowego Instytutu Badawczego.
Należą do nich:
- monitorowanie sejsmiczności indukowanej,
- monitorowanie i prowadzenie bazy terenów o potencjalnym zagrożeniu zapadliskowym,
- monitorowanie deformacji terenu w obszarach górniczych i pogórniczych,
- monitorowanie i prowadzenie bazy danych o obszarach zalewisk i podtopień,
- monitorowanie hydrogeologiczne i raportowanie stanu zawodnienia i zmian odwadniania wyrobisk górniczych czynnych i zlikwidowanych kopalń,
- opracowywanie zintegrowanych map zagrożeń geodynamicznych i hydrogeologicznych na terenach górniczych i pogórniczych,
- monitorowanie tła promieniotwórczego oraz potencjalnych skażeń promieniotwórczych powodowanych działalnością obiektów jądrowych oraz powstałych w wyniku działalności górniczej.
GIG-PIB rozwiązuje szereg problemów związanych z likwidacją skutków działalności górniczej mieszczących się w obszarze „postminig”, które obejmują m.in. takie prace jak:
- ocena stanu środowiska, w tym: monitoring wód i ścieków, monitoring środowiskowy terenów poprzemysłowych;
- monitoring elementów przyrody ożywionej, analiza ryzyka zdrowotnego, rekultywacja terenów zdegradowanych, oddziaływanie inwestycji na środowisko,
- wsparcie procesu inwestycyjnego na terenach poprzemysłowych,
- wsparcie procesu uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych,
- lokalne strategie modernizacji energetycznej,
- obliczanie śladu węglowego wraz z oceną cyklu życia,
- tworzenie ortofotomap, modeli wysokościowych oraz modeli 3D terenu,
- naziemny skaning laserowy 3D,
- kompleksową gospodarkę odpadami,
- monitoring radiacyjny.
Projekty takie jak „OPI-TPP” umożliwiły powstanie elektronicznej bazy danych o terenach pogórniczych, oparta na zaawansowanych algorytmach przetwarzania danych o procesach środowiskowych i przestrzennych - narzędzia nieocenionego dla inwestorów i samorządów. System stanowi wsparcie w doborze technik remediacji oraz oceny potencjału terenów do produkcji zielonej energii, odzysku surowców, świadczenia innych usług ekosystemowych. Wspierają je eksperckie prace dotyczące problemów związanych z likwidacją skutków działalności górniczej mieszczących się w obszarze „postmining”. Dotyczy to między innymi identyfikacji skutków działalności wydobywczej, z uwzględnieniem poprawy jakości technicznej obiektów infrastruktury naziemnej i podziemnej. Należą do nich technologie oczyszczania wód kopalnianych oraz odzysku ciepła z tych wód. Prowadzi jednocześnie kompleksowe badania dotyczące gospodarki odpadami, ochrony powietrza, wody oraz gleby.
Transformacja regionu
Wyzwaniem XXI wieku jest transformacja górnictwa. Kluczowe obszary zaangażowania GIG-PIB związane są z informowaniem, upowszechnianiem oraz wspieraniem procesu transformacji społeczno-gospodarczej i środowiskowej województwa śląskiego, w tym działań powiązanych z sektorem górniczym i okołogórniczym, dywersyfikacją gospodarki oraz prowadzeniem działań edukacyjnych związanych z transformacją. Instytut realizuje rocznie kilkadziesiąt warsztatów, seminariów i konferencji dotyczących różnorodnych problemów związanych z procesami społeczno-gospodarczymi zachodzącymi w regionie, innowacyjnymi technologiami wspierającymi proces przechodzenia na gospodarkę obiegu zamkniętego oraz problematyką modeli transformacyjnych.
Poprzez działania swoich ekspertów GIG-PIB aktywnie uczestniczy w pracach i działaniach na rzecz transformacji m.in. w ramach: grup roboczych Platformy Coal Regions in Transition przy DG Energy Bruksela, Regionalnej Rady ds. Sprawiedliwej Transformacji województwa śląskiego, Śląskiego Forum Ekspertów, które pełni funkcję konsultacyjną i opiniodawczą dla Marszałka Województwa Śląskiego w zakresie wspierania rozwoju gospodarczego Województwa Śląskiego, Śląskiej Rady Innowacji, Obserwatorium Procesów Miejskich i Metropolitalnych, Śląskiego Centrum Etyki Biznesu i Zrównoważonego Rozwoju.
Pracownicy GIG-PIB są cenionymi ekspertami z zakresu procesów przeobrażeń społeczno-gospodarczych, biorą udział w opracowywaniu dokumentów programowych i strategicznych szczebla regionalnego i krajowego, przekształceń terenów poprzemysłowych i pogórniczych, rozwoju regionalnego, zagospodarowania przestrzennego, rewitalizacji obszarów miejskich, zrównoważonego rozwoju, terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, planowania przestrzennego, transformacji regionów górniczych, problemów rynku pracy, badań społecznych związanych z problemami restrukturyzacji i transformacji górnictwa.
Dzięki wiedzy i innowacjom GIG-PIB z powodzeniem łączy górnicze tradycje z wizją nowoczesnej, zielonej gospodarki.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
