Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował o wstrzymaniu naboru nowych wniosków do programu Czyste Powietrze. Ma wrócić wiosną. Tymczasem ruszyła duża modernizacja tego programu, pierwsza po sześciu latach od jego powstania.
Jak podał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, celem wspomnianej modernizacji jest naprawa programu i zabezpieczenie polskich gospodarstw domowych przed nadużyciami, tak by nadal mógł działać na rzecz czystego powietrza i niższych rachunków za ogrzewanie dla Polek i Polaków. W ramach programu Czyste Powietrze obecnie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej skupi się na pomocy powodzianom i na obsłudze wszystkich złożonych wniosków.
Podjęto też decyzję o wprowadzeniu przerwy w przyjmowaniu nowych wniosków przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ten czas przerwy zostanie wykorzystany na obsługę dotychczas złożonych wniosków. Jak wspomniano, będzie to jednak okres intensywnej realizacji programu. Od początku jego realizacji do WFOŚiGW wpłynęło już ponad 1 mln wniosków na kwotę 37 mld zł, w tym podpisanych umów zostało ponad 820 tys. na ok. 26 mld zł. Dotychczas wypłacono niemal 14 mld zł dla 650 tys. beneficjentów. Jak dowiedzieliśmy się w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, od 23 do 29 listopada 2024 r. w województwie śląskim złożono 497 wniosków na kwotę 19 538 604,00 zł dofinansowania. Od początku trwania programu w województwie śląskim złożono 141 137 wniosków, a łączna kwota wypłaconych dotacji wyniosła 1 641 144 303,00 zł.
– Program Czyste Powietrze jest realizowany, ale nie są przyjmowane nowe wnioski, co wywołało burzę wśród zainteresowanych wsparciem i polityków. W nowej odsłonie program zadebiutuje 31 marca przyszłego roku – przyznał na antenie Radia Katowice Mateusz Pindel, prezes zarządu WFOŚiGW w Katowicach.
Dodał, że skala nieprawidłowości związanych z programem jest na tyle duża, że podjęto decyzję o wstrzymaniu wniosków, zaznaczając, że program nie został wstrzymany i wciąż procedowane są wypłaty z wcześniej złożonych wniosków.
Mateusz Pindel wyjaśniał, że same nieprawidłowości dotyczyły m.in. nieuczciwych wykonawców, którzy obiecywali uzyskanie dofinansowania do 100 proc. wartości inwestycji z programu, montowali przewymiarowane pompy ciepła, termomodernizacje były przeprowadzone nieprawidłowo. Skalę nadużyć wyliczono na sumę ok. 600 mln zł.
– W naszym regionie do prokuratury skierowano 4 wnioski w sprawie nieprawidłowości – stwierdził prezes katowickiego WFOŚiGW.
W kolejnej odsłonie program Czyste Powietrze zaoferuje uzyskanie dofinansowania na piec gazowy, co wynika z przepisów unijnych. Jeśli ktoś już wymienił źródło ciepła na piec gazowy, a nie zdążył złożyć wniosku, zostanie potraktowany indywidualnie.
– Dla funduszu najważniejszy jest bowiem beneficjent – wskazał Mateusz Pindel.
Tymczasem Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podkreśliła, że najważniejszym celem jest poprawa jakości powietrza, ale także ochrona beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami i pośrednikami, aby nie narażać ich na konieczność zwrotu dotacji lub rachunki grozy.
– Skupiamy się teraz na tak ważnej pomocy dla mieszkańców województw dotkniętych powodzią. Zabezpieczyliśmy na ten cel 300 mln zł – powiedziała Dorota Zawadzka-Stępniak.
Dodajmy, że NFOŚiGW we współpracy z MKiŚ przygotował w ramach programu Czyste Powietrze specjalny program dotacji do termomodernizacji domów w czterech województwach dotkniętych powodzią: dolnośląskim, lubuskim, opolskim i śląskim. Zabezpieczono na ten cel 300 mln zł. Program przewiduje uproszczoną, skróconą procedurę wnioskowania o dotacje. Nabór wniosków od powodzian rozpocznie się w połowie grudnia.
Warto wiedzieć, że jesienią 2023 r. program Czyste Powietrze nie miał zapewnionego finansowania. Obecny rząd odblokował w styczniu br. środki z KPO – 13,9 mld zł oraz w kwietniu z FEnIKS – 7,6 mld zł. Teraz trwają prace nad długofalowym planem finansowania programu. Przygotowywany jest wniosek do Europejskiego Banku Inwestycyjnego na kwotę 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego, która umożliwi finansowanie programu po wykorzystaniu środków FEnIKS – poinformował dalej NFOŚiGW.
– Chcemy położyć kres nadużyciom w programie Czyste Powietrze. Przeprowadziliśmy wzmożone kontrole, skutki nieprawidłowości to oddawane dotacje wraz z odsetkami lub zmniejszenie dofinansowania. Trzeba skończyć ze 100-procentowym dofinansowaniem na kilka domów, z wielokrotnym zawyżaniem rachunków przez nieuczciwych wykonawców za usługi i materiały, z wymuszaniem pełnomocnictwa, na podstawie którego firmy dostawały zaliczkę na swój rachunek, znikały z rynku, a cała odpowiedzialność spadała na nieświadomego beneficjenta – wyjaśnił Robert Gajda, wiceprezes zarządu NFOŚiGW.
Od kilku miesięcy trwa kompleksowy przegląd programu Czyste Powietrze, którego elementem były m.in. analizy i konsultacje ukierunkowane na wypracowanie założeń nowego Czystego Powietrza. W dyskusji udział wzięło ok. 200 osób, w drugim etapie konsultacji nowa treść programu będzie przedstawiona opinii publicznej. Finalną wersję nowych zasad w Czystym Powietrzu poznamy jeszcze w tym roku.
Tymczasem NFOŚiGW podaje nowe reguły Czystego Powietrza. Obejmą one: obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy; limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów; dotacje dla rzeczywiście najuboższych; uzyskanie określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji; więcej kontroli na miejscu i pod kontrolą firm, które będą przyłapane na nieuprawnionym działaniu.
Ponadto w systemie pojawią się operatorzy, którymi będą także gminy wspierające gospodarstwa domowe w przeprowadzeniu inwestycji od jej planowania po rozliczenie. To pomoże uniknąć zagrożeń związanych z naciągaczami i poprawi efektywność termomodernizacji, a więc da większą pewność niższych rachunków za ogrzewanie. W dalszych planach jest też lista rekomendowanych wykonawców, czyli sprawdzonych firm.
Jak zaznaczył wiceprezes Robert Gajda, proces pozyskania finansowania zostanie uproszczony, by łatwiej można było skorzystać ze wsparcia.
– Przyspieszymy też obsługę wniosków i rozliczenie, by szybciej pieniądze trafiały na konta Polek i Polaków. Dzięki reformie nowe Czyste Powietrze będzie kontynuowane na lepszych, zdrowych zasadach, tak by nadal działać na rzecz czystego powietrza i niższych rachunków za ogrzewanie – dodał.
Resort klimatu planuje również powołanie rządowego komitetu koordynacyjnego, który pomoże synchronizować działania administracji publicznej, by zwiększyć skuteczność podejmowanych działań w ramach programu Czyste Powietrze.
Trzy komponenty programu
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przedstawił do szerokich konsultacji społecznych projekt nowej odsłony programu priorytetowego Czyste Powietrze.
Przede wszystkim zmieniają się zasady przyznawania dotacji, tak by najwyższa pomoc efektywnie trafiała do najuboższych gospodarstw domowych.
– Chcemy poprawić i doszczelnić program Czyste Powietrze, żeby lepiej chronić Polki i Polaków i żeby program działał efektywniej. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zobowiązało Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do tego, aby przeanalizował program Czyste Powietrze, sprawdził wyniki przeprowadzonych kontroli i uruchomił szerokie konsultacje społeczne nowego projektu. Narodowy Fundusz będzie uruchamiał trzy komponenty programu: 12 grudnia komponent dla powodzian, 31 marca dla tych, którzy nie zdążyli złożyć wniosków, oraz możliwość składania nowych wniosków – powiedział Krzysztof Bolesta, sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Konsultacje potrwają do 27 grudnia 2024 r. i każdy może zgłosić swoje uwagi.
– Program jest już po pierwszym etapie konsultacji z samorządami, organizacjami pozarządowymi i wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska. Działamy szeroko, aby wyeliminować nieprawidłowości w programie. Jednocześnie już 12 grudnia ruszył nabór wniosków w części programu Czyste Powietrze dla poszkodowanych przez tegoroczną powódź – potwierdziła Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes NFOŚiGW.
Sugestie należy przesyłać na formularzu na adres: konsultacjePPCP@nfosigw.gov.pl (w tytule wiadomości należy napisać: Konsultacje społeczne „Czyste Powietrze”). Wiadomości wysłane poza formularzem, o którym mowa powyżej, nie będą brane pod uwagę jako zgłoszenia w ramach konsultacji – wskazuje NFOŚiGW.
Za treści zawarte w publikacji dofinansowanej ze środków WFOŚiGW w Katowicach odpowiedzialność ponosi Redakcja.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
