Transformacja energetyczna postępuje, a ubiegły rok w Polsce był rokiem rekordów. Nadal głównym źródłem produkcji energii elektrycznej pozostaje węgiel, jednak jego udział w miksie spadł do najniższego w historii poziomu 60,5 proc. To o 10 punktów mniej niż w 2022 r.! Produkcja z OZE sięgnęła także rekordowych 27 proc. Jednocześnie niespodziewanie, w kryzysie energetycznym spowodowanym wojną w Ukrainie, wzrosła produkcja energii z gazu ziemnego – o ponad 40 proc. To skutek spadku cen paliwa i elastyczności generacji gazowej. Hurtowe ceny energii w Polsce na tle innych krajów UE utrzymują się na wysokim poziomie, szybko rośnie też uzależnienie gospodarki od importowanych paliw kopalnych.
W najnowszej, siódmej już edycji raportu pt. „Transformacja energetyczna w Polsce”, Forum Energii przedstawia stan gry dotyczący transformacji oraz szersze spojrzenie na całość procesu.
– W ostatnich latach najwięcej zmian nastąpiło po stronie generacji – maleje rola węgla, przybywa źródeł odnawialnych – choć ich rozwój nie wynika ze świadomego planu państwa wobec inwestycji w OZE, a jest raczej efektem działania rynku i zniesienia blokad. Polska elektroenergetyka nadal jest jednak najbardziej emisyjna w całej UE, a pod względem intensywności emisji jesteśmy 3. krajem na świecie. Znaczny poziom emisji przekłada się na wysokie ceny energii, a w przemyśle – na spadek konkurencyjności ze względu na wysoki ślad węglowy towarów produkowanych w Polsce. Jeśli nic się nie zmieni, w kolejnych latach polska gospodarka narażona będzie na spadek inwestycji – alarmuje Forum Energii.
Zmiany zaczynają być widoczne w elektroenergetyce. Za to zdaniem ekspertów niemal nieobecne są w ciepłownictwie i przemyśle. Dane za 2023 r., zebrane przez Forum Energii, wskazują wyraźnie, że transformacja postępuje punktowo i jest bardziej efektem czynników rynkowych niż świadomej koordynacji działań.
– Z roku na rok zmiany w energetyce przyspieszają, ale są efektem megatrendów i rynku, bardziej niż świadomego planu państwa. Potrzebna jest dobra koordynacja, aby za zmianami w generacji podążały zmiany po stronie sieci i organizacji rynku, w tym poprawy elastyczności. Ktoś musi całościowo patrzeć na energetykę – nie można się skupiać wyłącznie na sektorze wydobywczym lub cenach energii. Decydentom umyka, że energetyka jest dla ludzi, i tę skomplikowaną układankę trzeba poustawiać tak, aby w uczciwy i przejrzysty sposób informować o realnych kosztach, ale też wyzwaniach związanych z ograniczaniem emisji i bezpieczeństwem energetycznym w bardzo zmiennym i niestabilnym świecie – podkreśla dr Joanna Pandera, prezeska Forum Energii.
W raporcie czytamy, że brak spójnego planu na transformację skutkuje rosnącymi ryzykami związanymi z bilansowaniem systemu i zachowaniem jego bezpieczeństwa. Rośnie niedyspozycyjność jednostek konwencjonalnych. Poziom rezerw mocy pozostaje niski (w ubiegłym roku wyniósł minimalnie 1,4 GW). Spada udział mocy dyspozycyjnych, elastyczność źródeł nie rośnie, dlatego bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego nie ulega poprawie.
– Coraz bardziej doskwierająca staje się niska elastyczność systemu elektroenergetycznego. Infrastruktura wytwórcza jest przestarzała. Wraz z niezbędnym rozwojem OZE problemem staje się brak możliwości szybkiego dopasowania konwencjonalnych źródeł sterowalnych do potrzeb systemu. Nieelastyczne bloki węglowe nie są w stanie w słoneczne południe pracować na odpowiednio niskich minimach, a następnie wieczorem odpowiednio szybko zwiększyć swoją moc. Do tego dochodzi niemal całkowity brak magazynów energii. Taka kombinacja zmusza operatora do ograniczania pracy OZE – pomimo tego, że produkują wówczas niemal darmową energię. Tylko w 2023 r. w ten sposób straciliśmy 74 GWh energii elektrycznej, ale skala problemu szybko narasta – wylicza Marcin Dusiło, starszy analityk w Forum Energii, autor raportu „Transformacja energetyczna w Polsce”.
W 2023 r. import gazu i węgla z Rosji został całkowicie zastąpiony zakupem z innych krajów, a wolumen importu ropy był niewielki. Obecnie wyraźną zależność od Rosji Polska utrzymuje wyłącznie w obszarze importu LPG. Już 43 proc. zużywanej w kraju energii opiera się na paliwach z importu. Rachunek za kupno surowców poza granicami stale rośnie. Tylko w ub. roku Polska wydała 138 mld zł. W ciągu ostatniej dekady, uwzględniając inflację, koszt importu paliw przekroczył już 1,2 biliona zł.
Eksperci podkreślają, że transformacja energetyczna w Polsce nie ma sternika. Brakuje jednego ośrodka, który zarządzałby tym procesem, dlatego zmiany, które zachodzą, odbywają się w chaosie. Polska nigdy nie doczekała się kompleksowej wizji dekarbonizacji gospodarki ani planu ograniczania zależności od surowców energetycznych sprowadzanych z zagranicy.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
