Nowe projekty eksploatacji węgla mogą pozbawić samorządy unijnych pieniędzy

Jeszcze dziesięć lat temu przedsiębiorcy sypali projektami nowych zakładów górniczych jak z przysłowiowego rękawa. Dziś już tylko jeden próbuje forsować swój pomysł uruchomienia nowej kopalni węgla. Przyjrzeliśmy się tamtym pomysłom i prześledziliśmy ich późniejsze losy.

Dokładnie jesienią 2013 r. na całą Polskę spadła jak grom z jasnego nieba wiadomość o tym, że Kopex podjął ostateczną decyzję w sprawie budowy kopalni w Przeciszowie. Zasoby nadające się do eksploatacji wyliczono na ok. 131 mln t, co pozwalałoby na ponad 30 lat funkcjonowania kopalni. Roczne wydobycie miało wynieść ok. 3 mln ton. Do złoża zamierzano dostać się upadowymi. Koszt budowy kopalni oszacowano na kwotę 1,7 mld zł, a zatrudnienie na 1000 osób. Inwestycja zgodnie z planem miała ruszyć w 2015 r. Zapowiadano, że pierwszy węgiel na powierzchnię wyjedzie w 2018 r. Minęło prawie sześć lat, a o kopalni ani widu, ani słychu. W styczniu 2017 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie zawiesił postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej dla przyszłej kopalni. W tym czasie Kopex borykał się już z dużymi problemami finansowymi. Na dodatek to był właśnie ten okres, kiedy banki ogarniała masowo awersja do górnictwa, a to właśnie m.in. w oparciu o kredyty długoterminowe inwestycja miała być realizowana.

W październiku 2016 r. australijska spółka Prairie Mining Ltd. przejęła hucznie projekt Dębieńsko w Czerwionce-Leszczynach po koncernie NWR znanego biznesmena Zdenka Bakali. Czesi reprezentowani przez spółkę NWR Karbonia mieli ambitne plany. Do złoża po byłej kopalni Dębieńsko zamierzali dostać się, podobnie jak w przypadku Przeciszowa, upadową. Zanim jednak zabrali się porządnie za jej drążenie, postawili okazały budynek cechowni, w której raz nawet pojawił się sam Zdenek Bakala. Przez kolejne lata urzędowali tam często zmieniający się prezesi. Ostatni przybył aż z RPA. Wszyscy obiecywali rychłe rozpoczęcie eksploatacji, bo tona węgla koksującego przekraczała właśnie 200 USD. Lecz na hucznych zapowiedziach się skończyło. Gdy Bakala poczuł gęstniejącą wokół węgla nieprzyjazną atmosferę podsycaną przez Brukselę, szybko postanowił projekt sprzedać. Tym bardziej, że zaczął sypać się mu grunt pod nogami na rodzimym poletku w OKD. Nie mógł lepiej trafić. Zgłosiła się bowiem australijska firma Prairie Mining Limited. Przedsiębiorcy z antypodów chwalili się budową kopalni Jan Karski na Lubelszczyźnie, a Dębieńsko miało być ich drugim projektem. W ziemi czekało 250 mln t surowca na 50 lat fedrowania. Prairie miało stać się strategicznym dostawcą węgla koksującego dla europejskiej branży metalurgicznej. Australijczycy zawnioskowali do Ministerstwa Środowiska o wydłużenie terminu wydobycia pierwszych ton węgla z kopalni Dębieńsko. Spółka chciała odroczenia terminu udzielonego jeszcze czeskiej NWR Karbonia z 2018 r. do 2025 r. Na to nie było jednak zgody resortu środowiska. Zaczęły się kłopoty. W 2018 r. zarząd Jastrzębskiej Spółki Węglowej podjął nawet rozmowy z Australijczykami w kwestii współpracy przy eksploatacji pokładów węgla koksującego w złożu Dębieńsko i kopalni Jan Karski. Powiało optymizmem, ale spółka Prairie zmieniła barwy na GreenX Metals i rozpoczęła spór z Polską przed Trybunałem Arbitrażowym w Hadze argumentując, że rząd w Warszawie zablokował jej m.in. możliwość prowadzenia wydobycia w kopalni Dębieńsko, narażając na straty finansowe. Zażądano wypłacenia 1,3 mld dolarów australijskich. Tymczasem na fali pandemii Jastrzębska Spółka Węglowa poinformowała w maju 2020 r., że kończy rozmowy na temat wykorzystania złóż w byłej kopalni Dębieńsko. W br. zainteresowanie Dębieńskiem znów odżyło. Zdaniem Pawła Kołodzieja, przewodniczącego Federacji Związku Zawodowego Górników Jastrzębskiej Spółki Węglowej, złoża po byłej kopalni Dębieńsko są jak najbardziej do zagospodarowania przez Jastrzębską Spółkę Węglową. Pytanie tylko, czy spółka będzie nimi zainteresowana. Na razie nie ma odzewu.

Wznowienie eksploatacji węgla zapowiadał także projekt Brzezinka II. Na fali węglowej hossy ogłosiła go w grudniu 2020 r. spółka Brzezinka z siedzibą w Mysłowicach, należąca do polskiej grupy kapitałowej ECI. Plan zakładał utworzenie około 900 nowych miejsc pracy w samej kopalni oraz dodatkowo ok. 3-4 tys. miejsc pracy w sektorze okołogórniczym. Snuto też plany sponsoringu klubów sportowych i wydarzeń kulturalnych w mieście. Równolegle ruszyć miał projekt Heddi II w Ścinawce Średniej na Dolnym Śląsku, gdzie węgiel miałaby eksploatować prywatna spółka Nexano Minerals. Oba te zakłady dysponowały już koncesjami, ale do samorządowców zaczęły dochodzić z Brukseli informacje o tym, że gminy i regiony, w których powstaną nowe kopalnie węgla, mogą utracić unijne środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Zaczęło się odkręcanie koncesji, a resort klimatu zapowiedział zmiany w Prawie geologicznym i górniczym, określające dodatkowe warunki związane z udzielaniem koncesji na wydobycie węgla. Mysłowicki projekt padł, ale w Ścinawce przedsiębiorca dalej walczy o swoje.

Podobnie jak Mariusz Ornat, szef bytomskiej spółki Eko-Plus. W marcu br. zapowiedział, że będzie starać się o wydanie decyzji środowiskowej dla przedsięwzięcia polegającego na eksploatacji i przeróbce węgla kamiennego ze złoża Porąbka-Klimontów w obrębie projektowanego obszaru górniczego Porąbka. Osiem lat temu Zakład Górniczy Zagłębie uzyskał koncesję badawczą. Drążono nawet upadową pod sosnowiecką dzielnicą Bór w rejonie ul. Inwestycyjnej. Tą drogą zamierzano dostać się do resztek węgla pod Klimontowem. Wyliczono je na 20 mln t.

– Zrobiliśmy rozpoznanie. Chodzi o dość płytko zalegający węgiel o bardzo dobrych parametrach jakościowych. Wtedy jednak cofnięto nam koncesję i firma przestała istnieć – wyjaśnia.

Czy wierzy w powodzenie swej misji?

– Jestem sceptykiem, bo takim inwestorom jak my rzuca się kłody pod nogi. Tymczasem jesteśmy samowystarczalni, do nikogo o dotacje się nie zwracamy. Możemy liczyć tylko na siebie – wskazuje.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.