Dziewiętnaście lat temu podjęto pierwsze działania, aby szyb Staszic w Tarnowskich Górach udostępnić zainteresowanym. Czy niedawne podpisanie listu intencyjnego w tej sprawie przybliża nas do celu?
W środę, 6 grudnia 2023 r., w Sali Kolumnowej Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach podpisany został list intencyjny dotyczący przyszłości Staszica. Jego sygnatariuszami stali się marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski, burmistrz Tarnowskich Gór Arkadiusz Czech, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej Zbigniew Pawlak oraz prezes Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów SA Henryk Drob.
- List intencyjny poświadcza, że rozmowy marszałka, Miasta Tarnowskie Góry, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej i GPW dotyczą udostępnienia trzem pierwszym szybu Staszic - w liście intencyjnym używamy tej nazwy, by go zrewitalizowały, zmodernizowały, a potem przeznaczyły na działania kulturalne i turystyczne. Zasady zostaną dopiero ustalone. Wtedy dopiero podpiszemy umowę - informuje Ewa Kulisz z Urzędu Miejskiego w Tarnowskich Górach.
Należąca do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów SA Stacja Uzdatniania Wody Miedary Pododdział Staszic w Tarnowskich Górach to nietypowy zakład. Na jego terenie znajdują się dwa szyby górnicze, pozostałe po dziewiętnastowiecznej kopalni rud ołowiu Fryderyk. Nie podlegają one nadzorowi Okręgowego Urzędu Górniczego.
Starszy z nich to szyb Maszynowy. Pochodzi z 1714 r., gdy zgłębiono go do poziomu 40,5 m. W 1884 r. pogłębiono go prawie do 51 m. Kilkanaście metrów od niego, również z poziomu gruntu 309,11 m n.p.m., zgłębiono szyb Adolf. Po włączeniu w 1922 r. części ziemi tarnogórskiej w granice Polski przemianowano go na szyb Staszic. Ten szyb wykonano w 1796 r. do głębokości 20,8 m. Potem w 1874 r. pogłębiono go do 60,9 m, i po raz ostatni w 1902 r. do 72 m. Szyb Staszic otrzymał obudowę murowaną z cegły.
W podziemiach szybów wykonane zostały trzy komory pomp a także odwierty. W 1884 r. uruchomiona tu została stacja pomp, pobierająca wodę na potrzeby kilku miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pobór wody został wstrzymany dopiero w 2001 r. decyzją Sanepidu. Mimo tego stacja wodociągowa na Staszicu i Maszynowym w kolejnych latach nadal była wykorzystywana przez GPW jako przepompownia.
Szyb Staszic i Maszynowy sporadycznie udostępniane były nielicznym osobom postronnym. Zanim powstała kopalnia zabytkowa w Tarnowskich Górach, to właśnie tym szybem działacze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) zjeżdżali na penetracje podziemi pod miastem. Także później okazjonalnie szyb był wykorzystywany przez SMZT do tych celów. Jesienią 1984 r. z okazji setnej rocznicy istnienia stacji wodociągowej na Staszicu jego podziemia obejrzeli m. in. wicewojewoda katowicki Stanisław Słowik i prezydent Tarnowskich Gór Stanisław Adamiec.
Na początku XXI wieku działacze SMZT podjęli rozmowy z dyrekcją Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach na temat ewentualnego udostępnienia szybów Staszic i Maszynowy do celów turystycznych. Pierwsze spotkanie w tej sprawie zorganizowano 1 grudnia 2004 r. Ówczesny dyrektor GPW Andrzej Bilnik był przychylnie nastawiony do koncepcji przekazania podziemi Staszica na rzecz SMZT. Wtedy jednak przeszkodą okazały się być kwestie formalne i własnościowe. Sprawa ciągnęła się przez lata.
W całej tej sprawie zwraca uwagę także wykorzystywanie nieaktualnej, niemieckiej nazwy szybu Staszic przez tarnogórski Urząd Miejski. Dzieje się tak, chociaż w przypadku innych szybów w mieście, takich jak Żmija czy Anioł wchodzących w skład Zabytkowej Kopalni Srebra, w powszechnym użytku są wyłącznie ich polskie nazwy.
- My używamy nazwy „Adolfschacht” nawiązując do historii, bo przecież chcemy udostępnić szyb zwiedzającym właśnie po to, by mogli czerpać z historii naszego miasta. Nie mamy zamiaru zakłamywać historii naszego regionu, chociażby pomijając pierwotną nazwę szybu. Dla pełnego obrazu: nazwy „szyb Staszic” oczywiście także używamy - stwierdza Ewa Kulisz z Urzędu Miejskiego w Tarnowskich Górach
Szyby Staszic i Maszynowy znajdują się w południowej części Tarnowskich Gór, w dzielnicy Repty. Obecnie nie są udostępniane zwiedzającym.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
