Ksiądz Staszic Staszic okazał się bez wątpienia jednym z najbardziej popularnych postaci w polskim górnictwie. Jego imieniem nazywano całe kopalnie lub tylko szyby nie tylko na Górnym i Dolnym Śląsku. Gdzie znajdują się te miejsca?
Staszic miał wiele zasług dla rozwoju polskiej nauki, w tym geologii. W licznych publikacjach poświęconych Staszicowi można przeczytać np, o jego roli we wznowieniu wydobycia węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej. Nic więc dziwnego, że właśnie w tym mieście przy gmachu ówczesnej szkoły górniczej wzniesiono okazały pomnik Stanisława Staszica. Po zamknięciu szkoły jej gmach stał się siedzibą muzeum miejskiego, któremu podlega dawna kopalnia ćwiczebna, udostępniana teraz do zwiedzania.
Nie tylko w Dąbrowie Górniczej adepci górniczego fachu mieli do czynienia ze Staszicem. Od 1969 r. najbardziej znamienita polska uczelnia kształcąca kadry na potrzeby kopalń, czyli Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, ma Staszica za swojego patrona.
Liczne są historyczne i istniejące obiekty kopalniane, którym patronuje Staszic. Można je znaleźć w Bytomiu, Katowicach, Tarnowskich Górach, Wałbrzychu, Zabrzu, a nawet pod Częstochową i u podnóża Gór Świętokrzyskich.
W branży węglowej to oczywiście Kopalnia Węgla Kamiennego Staszic w Katowicach. Zaczęto ją tworzyć na początku 1959 r., a kilka lat później 10 lipca 1964 r. zakład został uruchomiony. To najmłodsza jak dotąd kopalnia węgla w Katowicach. W 2009 połączona została z KWK Murcki, a w 2021 z KWK Wujek.
To zresztą niejedyna kopalnia nosząca nazwę Staszic w dziejach polskiego górnictwa. We wsi Rudki na północny wschód od świętokrzyskiej Łysej Góry do 1973 r. funkcjonowała kopalnia pirytu Staszic. Ze złoża pozyskiwano zarówno żelazo, jak i siarkę. Przez kilka lat kopalnia sprzedawała osad pozostały po produkcji koncentratu pirytowego do Kowar, gdzie odzyskiwano z niego uran.
Bardzo krótki żywot miała Kopalnia Zabytkowa Rud Żelaza im. Stanisława Staszica Szczekaczka pod Częstochową, udostępniona turystom 3 grudnia 1980 r. Po kilku latach z uwagi na zbyt wysokie koszty odwadniania i zbyt duże zasolenie wód dołowych kopalnia została zlikwidowana i zatopiona.
Pochodzący z Wielkopolski Stanisław Staszic patronował kilku szybom kopalń węgla kamiennego na Dolnym i Górnym Śląsku. W Wałbrzychu na północ od stacji PKP Wałbrzych Główny fedrowała kopalnia Melchior, która po drugiej wojnie światowej przemianowana została na KWK Mieszko. W jej skład wchodził zgłębiany od 1866 r. szyb Tiefbau, po wojnie znany jako szyb Staszic. Została po nim ceglana murowana wieża w formie prostopadłościanu o podstawie kwadratu, z żelbetową nadbudową. Umieszczono na niej anteny nadawcze.
Swojego Staszica miała KWK Pstrowski w Zabrzu. Po zakończeniu wydobycia kopalnia weszła w skład Spółki Restrukturyzacji Kopalń. Do niej też należał szyb Staszic. Gdy w 2002 r. na części złoża wznowił wydobycie Zakład Górniczy Siltech, szyb Staszic był przezeń użytkowany. W końcu jednak Siltech zrezygnował z tego szybu i SRK na początku 2018 r. ogłosiła przetarg na likwidację wieży wyciągowej. Tak też się stało i 2 maja 2018 r. wieża szybowa zabrzańskiego Staszica została zlikwidowana. Sam szyb zachowano wtedy dla celów wentylacyjnych.
Ciekawą historię ma szyb Staszic w Bytomiu. Powstał w XIX wieku jako szyb Vüllers kopalni rud cynku Theresia. Początkowo miał głębokość 85 metrów, wystarczającą dla eksploatacji galmanu. Gdy Niemcy tworzyli kopalnię Karsten Centrum, szyb wszedł w jej skład. Użytkowano go jako szybem wydechowy materiałowy. Zgłębiono go do poziomu 774 m. Był szybem dwuprzedziałowym. W jednym z przedziałów opuszczano materiały do poziomów 585 i 774. W 2015 r. kopalnia Centrum postawiona została w stan likwidacji i przekazana do Spółki Restrukturyzacji Kopalń. SRK postanowiła przekształcić kopalnię w nową pompownię wód dołowych. Szyb Staszic postanowiono zachować wraz z nadszybiem i budynkiem maszyny wyciągowej.
Inny szyb Staszic pozostał po kopalnictwie rud ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach. Za czasów niemieckich nosił on nazwę Adolf. W latach 1884-2001 szyb ten funkcjonował wraz z sąsiednim szybem Maszynowym jako stacja pomp, skąd pobierano wodę dla miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W podziemiach szybu wydrążono trzy pokaźne komory pomp. To właśnie tym szybem odbywały się w połowie XX wieku jedne z pierwszych wypraw badawczych do podziemi tarnogórskich. Mimo zaprzestania poboru wody, infrastruktura szybu nadal jest wykorzystywana przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów. Pod względem organizacyjnym jest to Stacja Uzdatniania Wody Miedary Pododdział Staszic w Tarnowskich Górach.
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
A jo tam robił na Staszicu 28 lot już jestech na pynzyji.