Pomoc osobom, które samodzielnie nie są w stanie zakupić węgla

Wsparcie osób samotnych, wykluczonych cyfrowo, które samodzielnie nie są w stanie zakupić węgla to bardzo cenna inicjatywa. Kto i kiedy wyszedł z taką ideą? O tym portal netTG.pl rozmawia z Bernardem Bednorzem, starostą bieruńsko-lędzińskim, członkiem Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. 

- Kto i kiedy wyszedł z inicjatywą pomocy w zakupie węgla osobom znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej?
- Pierwsze rozmowy Związek rozpoczął już w lipcu br., wtedy jednak rozmawialiśmy przede wszystkim o możliwościach i wyzwaniach, które wynikają z konieczności zabezpieczenia potrzeb grzewczych obiektów użyteczności publicznej konkretnie ogrzewanych paliwem stałym, czyli węglem. Nieco później w tych dyskusjach pojawiła się propozycja złożona przez Polską Grupę Górniczą, która dotyczyła pilotażowego programu zaopatrzenia w węgiel, o którym w ostatnich dniach tyle mówimy. Wspólnie uznaliśmy, że wsparcie osób samotnych, wykluczonych cyfrowo, które samodzielnie nie są w stanie zakupić węgla, np. korzystając ze sklepu internetowego, jest bardzo ważne. To ważne szczególnie na Śląsku, gdzie wydobywany jest węgiel. Można powiedzieć, że naszym obowiązkiem jest zadbać o tych ludzi. 

- Ile trwały prace nad opracowaniem tego rozwiązania? Jakie aspekty trzeba było tu uwzględnić?
- Na początku września rozpoczęliśmy prace nad formalnymi ramami współpracy pomiędzy Związkiem, reprezentującym gminy, a Polską Grupą Górniczą i obowiązującym na dzień dzisiejszy w kraju stanem prawnym dotyczącym handlu towarem obłożonym akcyzą. Zaangażowaliśmy w nie przedstawicieli samorządów, w tym zwłaszcza ośrodków pomocy społecznej, prawników, ekspertów do spraw zamówień publicznych i oczywiście przedstawicieli PGG. Rolą Związku było tylko koordynowanie tych działań.

W efekcie powstał list intencyjny oraz kilka dokumentów (załączników) o charakterze bardziej operacyjnym, upraszczającym i ograniczającym wymagania formalne do minimum. Najwięcej uwagi poświęciliśmy na określenie kryteriów, którymi gminy będą się kierować, kwalifikując mieszkańców do uzyskania takiego wsparcia w dostępie do opału. Kluczowe było stworzenie obiektywnych warunków i jednocześnie realnych do ich zweryfikowania. Chodziło o to, aby wyłonić z lokalnych społeczności tylko te osoby, które naprawdę są samotne, niesamodzielne, wykluczone cyfrowo i nie mają w swoim najbliższym otoczeniu rodziny, bliskich czy znajomych, którzy mogą ich wspomóc w zakupie opału.

Mamy oczywiście świadomość, że przedsięwzięcie to nie zaspokoi wszystkich potrzeb grzewczych w skali regionu, ani nawet w pełni zapotrzebowania tych osób, do których tę pomoc kierujemy. Można powiedzieć, że mamy w pewnym stopniu ograniczone możliwości i w ich ramach staramy się poszukiwać rozwiązań z myślą o osobach w tej szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Ta inicjatywa wpisuje się też w szersze działania pomocowe wdrażane przez władzę publiczną różnych szczebli w kraju. 

- Jak w praktyce ma wyglądać ta pomoc? Czy taka potrzebująca osoba zostanie obsłużona kompleksowo, czyli od zakupu, przez transport, po rozładunek?
- Jasno podzieliliśmy się zadaniami w tej inicjatywie, zgodnie ze swoimi kompetencjami. Samorządy uczestniczące w pilotażu koordynują proces zaopatrzenia w opał mieszkańców w trudnej sytuacji życiowej z terenu danej gminy. PGG odpowiedzialna jest za zapewnienie węgla ze swoich zasobów, czyli węgla krajowego, tu na Śląsku wydobywanego od stuleci. Mówimy póki co o możliwości zakupu do końca roku tylko jednej tony węgla po cenach obowiązujących w punktach sprzedaży drobnicowej kopalń PGG. 19 października wspólnie ze spółką zorganizowaliśmy spotkanie informacyjne dla zainteresowanych gmin i w jego trakcie omawialiśmy te działania krok po kroku, starając się rozwiać wiele wątpliwości, szczególnie jeśli chodzi o wolumen sortymentowy węgla - precyzyjnie mówimy tu o sortymencie „orzech” - najczęściej spalanym w piecach węglowych.

Trzeba pamiętać, że to działania pilotażowe niewymagające żadnych ustawowych zmian w obowiązującym stanie prawnym. Zakładamy, że potrwa to do końca roku. Nie wykluczamy, że w przyszłym roku będziemy je kontynuować, modyfikując być może niektóre elementy, tak aby model ten był jak najbardziej skuteczny oraz jak najprostszy. Wracając do tego, jak ten zakup będzie odbywał się krok po kroku… Gminy są odpowiedzialne za zebranie informacji o zapotrzebowaniu, to jest dokonanie weryfikacji pod kątem spełnienia kryteriów dostępu. Następnie będą pomagać  w zgromadzeniu i wypełnieniu dokumentów przedsprzedażowych - szczególnie tym, którzy będą mieć z tym problem. Kolejny krok to ich zbiorcze przekazanie wraz z wypełnionymi załącznikami do PGG. Przesłany zbiorczy wykaz wskazanych beneficjentów zostanie zweryfikowany przez spółkę między innymi poprzez kontrolę, czy dana osoba w okresie od 11 marca tego roku nie nabyła już węgla w sklepie internetowym. To też jedno z kryteriów uzyskania wsparcia. Samorządy będą też decydować o zasadach związanych z zorganizowaniem transportu węgla na swoim terenie. 

- Jakie kryteria będą brane pod uwagę przy wskazywaniu osób, które będą mogły skorzystać z tego rozwiązania?
- Jak już wspomniałem, wsparcie w ramach pilotażu kierowane jest do osób samotnych objętych stałą pomocą społeczną, w tym chorych, starszych lub osób z niepełnosprawnościami, które samodzielnie nie są w stanie zapewnić sobie dostępu do opału. Przyjęliśmy trzy kluczowe kryteria, które gminy będą brały pod uwagę. Pierwszym z nich jest to związane z głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego, takim jak: kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe. Źródło to zgodnie z wymaganiami ustawowymi musi być zgłoszone do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków.

Drugim kryterium jest to, czy osoba ubiegająca się o wsparcie obecnie korzysta z pomocy społecznej i czy jest jednocześnie objęta usługami opiekuńczymi (finansowanymi lub współfinansowanymi przez miejskie lub gminne ośrodki pomocy społecznej) lub posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Trzecie kryterium weryfikowane przez PGG dotyczy sprawdzenia tego, czy na dane osobowe lub adres miejsca zamieszkania tej osoby nie zakupiono lub nie odebrano już węgla ze spółki w okresie od dnia 11 marca br. Nie sądzę, aby pojawiły się problemy w zakresie wspomnianej przeze mnie weryfikacji, gdyż samorządy posiadają najbardziej wiarygodne informacje na temat osób, które faktycznie z takiej pomocy powinny skorzystać. 

- Program jest pilotażowy, ale ŚZGiP zachęca gminy do przystąpienia do niego. Czy jest już jakiś odzew z ich strony?
- To pilotaż realizowany tylko w naszym województwie, które, jak wszyscy wiemy, w kontekście zaopatrzenia w węgiel odgrywa szczególną rolę. Zachęcamy do udziału w nim wszystkie gminy z całego regionu. W ramach wstępnego szacowania potrzeb z uwzględnieniem przedstawionych założeń chęć zaangażowania zadeklarowała około połowa jednostek samorządu terytorialnego, które również wstępnie oszacowały liczbę osób kwalifikujących się do uzyskania takiej pomocy. Wdrażanie działań pilotażowych już trwa. Jednak skalę realnego zaangażowania samorządów będziemy mogli ocenić dopiero po kilku tygodniach. Zakładamy, że cały proces przebiegnie sprawnie. Nie zapominajmy, że ciągle w tych samych punktach odbioru realizowana jest sprzedaż internetowa, z której korzystają inne osoby. 

- Czy ŚZGiP pracuje nad innymi przedsięwzięciami, które pomogą w jakimś stopniu rozwiązywać problemy z nabyciem opału?
- Staramy się uczestniczyć w opiniowaniu przepisów prawa, które dotyczą różnych aspektów bezpieczeństwa energetycznego w wymiarze lokalnym i tym szerszym, które są konsultowane na forum Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Mam na myśli m.in. projekt ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe. Strona samorządowa Komisji Wspólnej prezentowała też podczas licznych dyskusji swoje stanowisko w sprawie ceny maksymalnej energii elektrycznej.

W kwestiach związanych z bezpieczeństwem energetycznym zarówno mieszkańców, przedsiębiorców, zwłaszcza tych mniejszych, jak i instytucji publicznych na czele ze szpitalami czy placówkami edukacyjnymi mówimy jednym głosem. Musimy zrobić wszystko, aby z tego kryzysu, zwłaszcza tego w wymiarze energetycznym, bo o nim teraz mówimy, wyjść obronną ręką.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.