Figury świętych, w tym Barbary i Nepomucena, postacie Skarbników i górników przy pracy oraz wreszcie najnowsze dzieło w postaci klubowego herbu Górnika Zabrze, wyrzeźbionego w bryle węgla. Dzieła mistrza dłuta Mieczysława Kozaka z kopalni Sośnica zaskakują swą oryginalnością.
Podczas pamiętnego listopadowego spotkania piłkarzy Górnika Zabrze na czele z futbolową gwiazdą Lukasem Podolskim, byłym mistrzem świata, napastnikiem Bayernu Monachium i Arsenalu Londyn, goście mieli okazję podziwiać ostatnie dzieło Kozaka. Jaka jeszcze drużyna na świecie posiada takie cudo w swojej kolekcji? Niewykluczone, że jest to swoisty ewenement, chociażby ze względu na wagę i materiał.
– Spokojnie ponad sto kilogramów. Czterech ludzi transportowało rzeźbę do budynku cechowni. Powiem, że jestem dumny z tej roboty. Pomagał mi kolega, Łukasz Hebiński. Elementy metalowe to jego dzieło. Sam je wytoczył. A ja wykonałem pracę w węglu – opisuje Mieczysław Kozak.
Nad herbem Górnika Zabrze góruje wyrzeźbiona również w węglu piłka futbolowa oraz złota gwiazda symbolizująca zdobyte tytuły mistrza Polski. Dla rzeźbiarza z Sośnicy nie ma rzeczy niemożliwych do wykonania.
– Nie wystraszyłem się tego pomysłu, ale prawdę mówiąc, jak sobie to wszystko planowałem, to mi po plecach przeleciał lekki dreszczyk, bo takich rzeczy się nie robi na co dzień. Z góry było wiadomo, że ciężar będzie potężny. Górnicy wywieźli z dołu bryłę węgla o odpowiednich rozmiarach. Sam surowiec też był wyjątkowy, tłusty, jednolity, zwarty w swej strukturze. W sam raz – wyjaśnia Kozak.
Ciężka piłka
Do pracy artysta przystąpił ponad rok temu. Rzeźba była gotowa na poprzednią Barbórkę, ale wszystkich zaskoczył COVID-19 i musiała zaczekać na dogodniejszy moment, aby można było ją wystawić na widok publiczny.
– Ponad miesiąc pracowałem dłutami. Powiem, że najwięcej problemu sprawiła mi piłka górująca nad proporcem Górnika. To są oryginalne rozmiary. Jak wiadomo, piłka do nogi nie może mieć średnicy większej niż 70 cm. Waga zaś nie powinna przekroczyć 450 gramów, ale nie ma prawa być mniejsza niż 410 gramów. W mojej węglowej wersji pierwszy parametr jest spełniony, ale drugi, niestety, przekroczony i to sporo. Moja futbolówka waży chyba z 10 kilo – parska śmiechem Mieczysław Kozak.
Powstała z mniejszej bryły węgla. Mistrz dłuta siedział nad nią długo i wytrwale, ścierając warstwę po warstwie, aż w końcu piłka złapała odpowiednie rozmiary i kształt.
– Jest mniej więcej okrągła. Jedną taką, tyle że mniejszą, wykonałem dla legendarnego polskiego napastnika, Włodzimierza Lubańskiego, także grającego ongiś w Górniku. Też się nieźle narobiłem. Najpierw wykonałem wgłębienie, a następnie wyłożyłem je papierem ściernym i obracałem bryłę węgla, żeby nadać jej okrągły kształt. Nie była to perfekcyjna kula, ale gdy wyżłobiłem na niej charakterystyczny wzór biedronki, sam byłem pod wrażeniem tego, co stworzyłem. Miała wielkość piłki do ręcznej. Gdybym zrobił oryginalnych rozmiarów piłkę, pan Włodzimierz pewnie nie byłby w stanie zanieść jej do domu ze względu na ciężar. Cieszył się, a ja wraz z nim. Za to ostatnie dzieło czterech chłopa musiało targać na uroczystość do cechowni. Stamtąd na stadion do Zabrza pojedzie ciężarówką – przyznaje rzeźbiarz z Sośnicy.
Węgiel – jak powiada – to bardzo trudny materiał do urzeczywistniania wszelkich artystycznych pomysłów. Trzeba się z nim obchodzić jak z przysłowiowym jajkiem. Odłupuje się i pęka, gdy zostanie nieodpowiednio potraktowany. Feta albo fetkola – tak nazywali kiedyś górnicy surowiec najlepiej nadający się do obróbki. Było go sporo na Starym Buchaczu w podziemiach dawnej kopalni Radzionków. Wydobywano go również w ZG Piekary i w bytomskim Bobrku.
Surowiec poznaje na oko
– Właśnie w tym jest pies pogrzebany, żeby dostać odpowiedni materiał. W kontakcie ze szlifierką węgiel się zgrzewa. Nie ma już takiego surowca jak kiedyś, tłustego, bez przerostów kamienia. Trzeba rzeźbić, głównie ręcznie i tak, jak natura pozwala. Ja odpowiedni węgiel poznaję na oko. Potem dotykam, biorę do ręki siekierę, wykonuję kilka uderzeń i jeśli się nie rozleci, to w ruch idzie dłutko i inne narzędzia. Od osiemnastu lat rzeźbię sobie w węglu dla czystej przyjemności. Jak ktoś poprosi, zrobię rzeźbę – opowiada o swej rzeźbiarskiej pasji Mieczysław Kozak.
Przypomnijmy, że specjalnością rzeźbiarza z Sośnicy są postacie Skarbnika. Duch podziemi jakby wyłania się z węglowej bryły. Niby wciąż ta sama postać, ale na próżno szukać dwóch takich samych rzeźb. Każda jest inna.
– To taki celowy zabieg, mój pomysł. Chcę, żeby widoczna była struktura bryły – tłumaczy.
Sprawne ruchy dłutka najpierw odsłaniają długą, kędzierzawą brodę starca. Po chwili wyłania się cała postać ducha, opiekuna podziemi, trzymającego w rękach kaganek i kilofek.
Swoje dzieła artysta z Sośnicy poleruje ostrą szczotką ryżową, aby nabrały charakterystycznego połysku. Następnie gruntuje środkami budowlanymi, a na koniec pociąga lakierem bezbarwnym.
W karierze udało mu się wykonać również kilka figur świętych, w tym Barbarę i Nepomucena. Rzeźby trafiły do kościołów.
Górników-rzeźbiarzy trzeba dziś ze świecą szukać. Ludzi zaczyna brakować do kopania węgla, a co dopiero do dłubania w nim. Sztuka rzeźbienia w węglu powoli odchodzi w zapomnienie.
Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
