Dominik Kolorz, przewodniczący śląsko-dąbrowskiej Solidarności, o neutralności klimatycznej i przyszłości kopalń na Śląsku

Panie przewodniczący, a pan nie w Madrycie?
Wybrałem Katowice, bo w Madrycie nie spotkam się z ludźmi, którzy realnie spojrzą na sprawy omawiane na trwającym tam szczycie COP25. Zresztą miałem nieprzyjemność brania udziału w tym, co działo się tutaj, w Katowicach, mniej więcej przed rokiem. Madryt powiela tę dyskusję, szkoda na to czasu i pieniędzy.

Czy polskie stanowisko na COP25 było w jakiś sposób konsultowane? Czy możemy się spodziewać, jakie decyzje tam zapadną?
A czy my znamy to polskie stanowisko? Ani pani, ani ja tego nie wiemy. Myślę, że jedynie minister Kurtyka z premierem Morawieckim mogą coś na ten temat powiedzieć. My możemy się opierać jedynie na informacjach zasłyszanych w telewizji, a one są szczątkowe. Z drugiej strony Polska jako suwerenne państwo podpisała porozumienie paryskie i chodzi o to, by umieć sprostać jego ustaleniom. Inną sprawą jest to, że porozumienie paryskie już teraz nie jest respektowane przez największych emitentów dwutlenku węgla.

Mimo to presja, by osiągnąć neutralność klimatyczną w 2050 r., jest ogromna.
To jest presja ze strony Unii Europejskiej i IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu – przyp. red.). Presja porównywalna z klimatyczną religią, która skończy się dramatem dla gospodarki unijnej. Mało kto wie o tym, że na madryckim szczycie nie chodzi o wyeliminowanie węgla i zastąpienie go zieloną energią, lecz o pozbycie się z systemu energetycznego wszelkich paliw kopalnych. Jest pomysł, by szybko pozamiatać węgiel. Za moment  rozprawią się z gazem i ropą naftową, a wtedy bardzo dużo będziemy płacić za energię, utracimy gwarancję bezpiecznych dostaw tej energii, a poziom życia się drastycznie obniży nawet przy wprowadzeniu wszystkich nowoczesnych technologii. Słuchałem ostatnio Fransa Timmermansa, który stwierdził, że w procesie produkcji stali możliwe jest całkowite zastąpienie węgla koksującego wodorem. Tymczasem nikt dotąd nie wymyślił tego typu technologii, którą można by było stosować w skali przemysłowej. Zielona religia pokazuje zjawiska tylko z jednej strony. Żadne tzw. mainstreamowe medium ani w Polsce, ani na świecie, nie prezentuje opinii realistów klimatycznych. Nie chcę porównywać tego zjawiska do komuny, ale wtedy też tylko jedni mieli rację, a inni byli wykluczani.

Ale kto nie chciałby mieć czystego powietrza?
Każdy chce. Jednak zjawisko niskiej emisji i smogu jest zupełnie czymś innym niż emisja dwutlenku węgla. Ze spalaniem śmieci i używaniem kopciuchów trzeba walczyć i wielokrotnie wskazywaliśmy, jak to robić. Nie jestem zwolennikiem stosowania zakazów, bo zakaz stosowania węgla w Krakowie nie wyeliminował problemu, chociaż istotnie powietrze jest czystsze. Tydzień temu, podczas posiedzenia Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego zawnioskowaliśmy, by ministrowie Kurtyka oraz Woźny zaszczycili nas obecnością i wysłuchali naszych pomysłów, by program „Czyste Powietrze” stał się w końcu skuteczny. Obecnie jest programem lobbystycznym na rzecz producentów styropianu, wprawdzie zwiększa efektywność energetyczną, ale smogu nie eliminuje. My chcemy zaproponować m.in. pilotażowy program dla powiatu rybnicko-wodzisławskiego, rejonu województwa śląskiego, gdzie jest największy smog. Ma on polegać na podłączaniu gospodarstw domowych do sieci ciepłowniczej, a tam gdzie to niemożliwe, udzielaniu dotacji na wymianę źródła ciepła. Jeśli tak jest, że w ciągu 10 lat mamy na ten program 120 mld zł, to zakładając, że na wymianę 4,5 mln kopciuchów przekażemy obywatelom po 10 tys. zł, to jeszcze nawet na ten styropian zostanie. Obecnie program „Czyste Powietrze” jest niestety bardzo mocno zbiurokratyzowany, a kryteria dochodowe są bezsensowne. W związku z tym jest kompletnie nieskuteczny.

To porozmawiajmy o innym programie – Programie dla Śląska, który miał być antidotum na bolączki regionu po odejściu od węgla i restrukturyzacji przemysłu. Jak widzę, pan nadal w krawacie nie chodzi? (Dominik Kolorz podczas podpisywania tego dokumentu oświadczył, że gdy zapisy wejdą skutecznie w życie, założy krawat – przyp. red.)
Myślę, że długo jeszcze chodził nie będę. Zrobiliśmy w ramach komitetu sterującego w województwie przegląd kluczowych inwestycji, szczególnie energetycznych i związanych z nowymi technologiami. Po raz kolejny mogę powiedzieć - „a nie mówiłem?”, bo żadna z nich nie ruszyła z miejsca. To prawda, że w dziedzinie infrastrukturalnej, a nawet zdrowia, program funkcjonuje przyzwoicie, natomiast w sferze przeskoku technologicznego, energetyki i innowacji, czy w górnictwie – myślę o wykorzystaniu wodoru jako paliwa – nie działa. Chcę mocno podkreślić, że to nie o odejście od węgla chodzi. Posłużę się przykładem, który zapewne pani pamięta: rok 1997, restrukturyzacja przemysłu, przedstawiciele Banku Światowego – przekonywali oni, że jeśli zlikwidujemy wszystko, co brudne i czarne: huty, stalownie, zakłady naprawcze, zbrojeniówkę, to na ich miejsce powstanie motoryzacja i IT. A teraz możemy pojechać do Bytomia czy Świętochłowic i zobaczyć, jak ta restrukturyzacja się udała. To niestety są małe ojczyzny starych ludzi. I to jest moja największa obawa, że nie będzie pieniędzy na „sprawiedliwą transformację”, co do której nikt nie wie, jak ma wyglądać i ile kosztować. A szaleństwo klimatyczne? Najwięksi emitenci emitują coraz więcej i żaden nie ma zamiaru niszczyć swojego przemysłu, obniżyć emisję CO2.

Program unijny „Just Transition” ma kosztować 5 mld euro. Wasze szacunki wskazują, że polskie potrzeby są kilkaset razy wyższe.
To są nie tylko nasze wyliczenia! Transformacja na Śląsku będzie kosztowała ok. 500 mld zł, a transformacja całej polskiej gospodarki ponad 2 bln zł. Jeżeli na „Just Transition” ma pójść 5 mld euro, czyli ok. 20 mld zł, rozdysponowanych na wiele regionów UE, gdzie już dawno węgla i przemysłu ciężkiego nie ma, to powiedzmy sobie szczerze, że nie są to pieniądze, które pozwolą na cokolwiek, a w szczególności na powstanie nowych gałęzi przemysłu czy miejsc pracy. To jest droga donikąd. Miejmy na uwadze np., że jeśli przy produkcji samochodu z silnikiem spalinowym zaangażowanych jest, dajmy na to, 10 osób, to gdy produkowany jest samochód elektryczny, już tylko 4. Pozostałych 6 pracowników nikt nie wchłonie, bo w gospodarce skończył się okres, gdy nowe branże czy zakłady płynnie zastępowały te schodzące z rynku. Gdy skok technologiczny się dokona, stoimy przed problemem, co zrobić z człowiekiem.

Trudno, żeby to związki zawodowe brały odpowiedzialność za gospodarkę, ale czy macie pomysł, jak zwrócić uwagę na te ważkie problemy?
Nie do końca się zgodzę, że nie powinnyśmy brać odpowiedzialności. „Związkowanie” to już nie to, co 20-25 lat temu - palenie opon i używanie argumentów siły. Musimy posługiwać się raczej siłą argumentów, bo nieważne, kto jest czy będzie przy władzy, na działania w starym stylu nie jest już wrażliwy. Ja jestem zwolennikiem modelu symbiozy, a więc reprezentujące pracowników związki zawodowe i zarząd powinny pracować na rzecz zakładu pracy i brać odpowiedzialność. Najgorszą rzeczą, która może się przydarzyć, jest obawa przed mówieniem prawdy, jaka ona by nie była. Widać to na przykładzie PGG, gdzie grupa niezrzeszonych przyjeżdża i krzyczy, że chce pieniędzy, bo czytała różnego rodzaju gazety i słuchała propagandy sukcesu i teraz myśli, że ma rację. Prawdę powinien powiedzieć w szczególności zarząd PGG, bo to jest jego obowiązek. W mojej ocenie sytuacja PGG nie jest tak dobra, jak w ostatnich latach ją przedstawiano. Ponadto, jeśli Unia Europejska podejmie takie decyzje, o jakich mówimy, to trzeba się modlić, by dopracować do emerytury.

Jak długo będzie jeszcze funkcjonowało górnictwo na Śląsku?
Powiem pani w styczniu. To zależy od decyzji unijnych. Dzisiaj mam nadzieję, że może do 2070 r., ale jeśli unijne decyzje będą takie, jak się spodziewamy, i zażąda się bardzo dużej redukcji emisji CO2 do roku 2030, to za 12-13 lat kopalń na Śląsku może już nie być.

Jeśli chcesz mieć dostęp do artykułów z Trybuny Górniczej, w dniu ukazania się tygodnika, zamów elektroniczną prenumeratę PREMIUM. Szczegóły: nettg.pl/premium. Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.