Powszechnie wiadomo, że świętowanie nie polega na objadaniu się, ale - nie oszukujmy się - świąteczne menu, odmienne od codziennego, jest jednym z materialnych wyróżników Bożego Narodzenia. Wspólnym mianownikiem jest świętowanie narodzenia Jezusa; obyczaje kulinarne już nie. Jak to się mówi: co kraj, to obyczaj.
Weźmy taką Wyspę Bożego Narodzenia, terytorium zewnętrzne Australii (ponad 1,5 tys. km od jej brzegów). Świętowania jak na kontynencie tu nie ma, bo chrześcijanie stanowią 12 proc. tutejszej populacji (1510 osób w 2010 r.), a 75 proc. to buddyści, a 10 proc. - muzułmanie. Je się tu, jak komuś nie zbrzydły kraby (to wręcz plaga tej wysypy) i ryby.
Pudding obowiązkowy
W wielokulturowej Australii (na początek kolonizowano ją z pomocą skazańców) coś takiego jak Wigilia nie istnieje. Na stole brylują potrawy z indyka i owoców morza. Rolę naszego sernika lub makowca odgrywa na Antypodach ciasto Pavlova, wielka beza z górą bitej śmietany, w białej i czarnej (z czekoladą i kakao). Nie powinno zabraknąć także puddingu, wszak głową Australii jest nadal królowa Wielkiej Brytanii. Bożonarodzeniowe ucztowanie w Australii najczęściej połączone jest z barbecue, czyli grillowaniem.
W dawnej metropolii, czyli w Wielkiej Brytanii obowiązkowymi składnikami świątecznego menu zazwyczaj są pieczony indyk lub kaczka. Je się gęstą zupę mięsną, a na deser serwuje się pudding z rodzynkami i sosem na bazie brandy (dlatego deser można łatwo podpalić) lub też kruche ciasteczka z nadzieniem z suszonych owoców i przypraw (ich się już nie podpala).
Bożonarodzeniowe polano
Po drugiej stronie Kanału La Manche (lub jak kto woli - Angielskiego), we Francji kulinaria bożonarodzeniowe są mocno zróżnicowane. Francuzi zasadniczo obficie jadają późno, pod koniec dnia. Wigilii, w polskim znaczeniu tego słowa i tradycji, nie ma, acz w tym dniu idzie się do kościoła na pasterkę, co w dzisiejszej, zlaicyzowanej Francji nie jest już tak powszechne, jak dwie, trzy dekady temu. Po pasterce można rozpocząć świąteczną konsumpcję.
W Paryżu i okolicach numerem jeden w tym szczególnym menu są ostrygi, ale już w Alzacji wolą konkrety i nie ma tam Bożego Narodzenia bez gęsi na stole. W Burgundii preferują indyka nadziewanego kasztanami. Za to w Bretanii lubują się w naleśnikach z mąki gryczanej obficie polanych kwaśną śmietaną. W Alzacji zwykle serwuje się gęś. Gryczane naleśniki polane kwaśną śmietaną podaje się w Bretanii. W Burgundii popularny jest indyk i kasztany, podczas gdy w Paryżu na wigilijnych stołach królują ostrygi. Wspólnym mianownikiem bożonarodzeniowym dla Francji jest słodkie ciasto w kształcie polana drewna.
Ryb ci u nich dostatek
Hiszpania, sąsiad Francji, ma swoje obyczaje. Przed wszystkim obchodzi się tu Wigilię i stół w tym dniu zastawiony jest wszystkim tym, co daje morze. W charakterze przystawek podawane są hiszpańskie wędliny. Do tego zupa, zazwyczaj rybna lub z owoców morza, potem ryba na ciepło. W świątecznym menu, w zależności od regionu, może się znaleźć pieczona jagnięcina, mleczne prosię, kaczka lub indyk serwowany z truflami.
W Portugalii też obchodzą Wigilię i też idą na pasterkę. Po mszy zasiadają do stołu i co tam na nim można znaleźć? Oczywiście, ryby. Nie dlatego, że to dzień postu, tylko morskich ryb mają tu dużo. Portugalskim karpiem jest dorsz. Ma do towarzystwa kapustę, krokiety z ryb i przeróżne słodkie ciasta na finisz ucztowania. Natomiast 25 grudnia króluje nadziewany indyk, a często również kurczak lub kura faszerowane kasztanami, rodzynkami i migdałami.
W słonecznej Italii ryb na świątecznym stole nie brakuje. Wigilia to dzień postny, więc ryby i owoce morza podawane są z makaronem w różnej postaci. 25 grudnia Włosi sobie to odbijają. Oczywiście świąteczny jadłospis różnicowany jest w regionach Italii. Na przykład: na północy Włoch są faszerowane mięsem, szynką, warzywami i serem tortellini, a południu popularna jest lasagna, a danie główne stanowi spora sztuka pieczonego mięsa z pieczonymi ziemniakami oraz warzywami. Do tego tzw. słodkie w różnej postaci.
Zarówno we Francji, Hiszpanii, Portugalii i we Włoszech do świątecznego jedzenia pije się wino. W Boże Narodzenie wyłącznie najlepsze.
Tłusto i konkretnie
W Niemczech również, ale tylko w regionach winnych. Za to bez względu na land, w każdym Boże Narodzenie rozpoczyna się Wigilią. Kolacja jest skromna, bo składa się najczęściej z sałatki ziemniaczanej (nie podobnej w niczym do naszej) w spółce z białą kiełbasą.
Konkrety Niemcy wystawiają na stół następnego dnia: gęś pieczoną, czasami kaczkę lub indyka; przeważnie faszerowane kasztanami jabłkami. Je się ten drób z ziemniakami i niebieską kapustą. Dzieci mają nadto po talerzu suszonych owoców na głowę, a na ciasta mają szansę także dorośli. Przewodniki po zwyczajach świętowania Bożego Narodzenia w różnych krajach nie wspominają, że w Niemczech wznosi się okolicznościowe toasty. Można przyjąć, że po tłustym jedzeniu, jeden sznabst (albo dwa) nie szkodzą, a wręcz odwrotnie.
Przy świątecznym stole głębszego pewnie nie odmówią sobie ani w Dani, ani w Szwecji, ani w Norwegii. W Danii lubią przy tej okazji pieczoną kaczkę, gęś lub wieprzowinę (ze spieczoną skórą). Drób nadziewany jest jabłkami i suszonymi śliwkami, podawany z ziemniakami, czerwoną kapustą, buraczkami i żurawinową konfiturą. Na deser podaje się ryż z gorącym wiśniowym sosem lub ryżowy pudding. Z migdałem. Kto go znajdzie, ten dostaje prezent. specjalny prezent i ma szansę na ożenek lub zamążpójście.
Norwegia. Wigilia ma takie same znaczenie jak u nas. Tylko gatunków ryb mają znacznie, znacznie więcej. Tradycyjny przysmak: sztokfisz zmiękczony w wodzie i ługu. Albo dorsz, też gotowany w wodzie. Pierwsza ryba podawana z ziemniakami, bekonem, purée z groszku i musztardą. Druga - też z ziemniakami, ale w zespole z warzywami korzennymi i sosem z czerwonego wina. Poza tym inne tradycyjne, już mięsne, smakołyki: solone i suszone, a czasami wędzone, żeberka jagnięce; pieczony boczek z kiszoną kapustą; kiełbaski itd. Tradycja nakazuje, aby na świątecznym stole znalazło się siedem różnych ciasteczek.
Indyk z ponczem
Tradycji kulinarnej w Czechach czy na Słowacji oraz w Białorusi, Ukrainie i Rosji omawiać nie będziemy, bo zasadniczo zbliżone są do polskiej. Szybki przegląd zakończmy tym co za wielkim morzem - w USA.
Stany, jak w Australia, to zlepek różnych kultur i tradycji. W standardowym świątecznym menu znajdziemy: pieczoną szynkę, indyk z farszem, sos borówkowy, zapiekankę z zielonej fasolki, kolby kukurydzy, sałatka ziemniaczana, pieczone warzywa. Na deser słodkie ciasta i soki owocowe i tzw. egg nog - rodzaj gorącego ponczu na bazie żółtek kurzych jaj aromatyzowany przyprawami korzennymi.
Teraz można to wszystko porównać z tym, co u nas obwiązuje. I szybko oraz bez trudu dojdziemy do wniosku, że co kraj, to obyczaj. Także i w Boże Narodzenie!
Jeżeli chcesz codziennie otrzymywać informacje o aktualnych publikacjach ukazujących się na portalu netTG.pl Gospodarka i Ludzie, zapisz się do newslettera.
